Nuacht
Lá Domhanda an Uisce, 2022: Tá tionscadal bunathraitheach atá ar bun ag Coláiste na hOllscoile, Corcaigh, ag tiontú fuíolluisce ina fhoinse bia
Tá forbairt déanta ar mhodh nuálach inbhuanaithe le haghaidh fuíolluisce a leigheas ag taighdeoirí i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh (UCC), atá ag obair ar an Tionscadal Brainwaves a gcistíonn an tAontas Eorpach é. Tá siad ag déanamh amhlaidh ach leas a bhaint as planda coitianta dúchasach Éireannach.
Is acmhainn luachmhar a meastar faoina luach é uisce glan. Ar an drochuair, is minic a bhíonn sé i ngannchúis. Ina ionad sin, éillítear uisce go minic le hardleibhéil nítrigine agus fosfair – ar cothaithigh iad a aimsítear go coitianta i leasachán agus ar féidir leo imfhás algach (ar a dtugtar ‘bláis’) a chruthú agus éisc a mharú. “Is fadhb mhór í sin, agus caitheann cuideachtaí agus sochaithe méideanna móra airgid chun fuíolluisce a ghlanadh, chun a chinntiú nach mbeidh éifeacht dhiúltach aige ar an gcomhshaol,” dar le Marcel Jansen, ó Scoil Eolaíochtaí Bitheolaíocha, Domhaneolaíocha agus Comhshaoil UCC.
Is é an toradh atá ar an taighde atá ar bun ag Brainwaves go dtiontaítear fuíolluisce ó bheith ina sheachtháirge míchaoithiúil ina acmhainn eacnamaíoch. Mar a dúirt an tOllamh Jansen: “Níl dramhaíl ina costas ná ina fadhb a thuilleadh. Ina ionad sin, is féidir luach a bhaint aisti.” D’fhéadfadh sé sin cúrsaí a bhunathrú chun feabhais i dtionscail Éireannacha as a dtagann méideanna móra fuíolluisce atá ar mhórán cothaitheach, amhail an talmhaíocht agus an phróiseáil bia.
Is é atá sa phróiseas nuálach atá á fhorbairt ag UCC ná plandaí uisceacha snámha ar a dtugtar ros lachan (Lemnaceae) a fhás ar fhuíolluisce talmhaíochta. Is é an toradh a bheidh ar fhás mear plandaí ná go n-iontógfar nítrigin agus fosfar go mear, rud a ghlanfaidh an t-uisce. Is é an toradh a bheidh air sin faoi seach ná go gcruthófar deiseanna nua, toisc go bhfuil suas le 40% de bhithmhais ros lachan comhdhéanta de phróitéin ardchaighdeáin. Tá an phróitéin sin oiriúnach do bheostoc, go háirithe éanlaith, éisc agus muca, a bheathú. Dá bhrí sin, tiontaítear fuíolluisce ina acmhainn luachmhar.
Sa chéad dá bhliain romhainn, triailfidh taighdeoirí UCC a gcuid córas ag feirmeacha agus ag agraithionscail, agus deis á tabhairt don tionscal an córas a fhiosrú.
Bíonn ag méadú ar an méid a fhéachtar ar bhainistíocht chiorclach lúbiata acmhainní mar ní atá ríthábhachtach san aistriú i dtreo córais táirgthe níos inbhuanaithe – agus tá an obair atá ar bun ag UCC ina cuid den mhóraistriú sin. Tá ábhar dóchais ann go mbeidh an taighde sin in ann an bhunchloch a leagan le haghaidh cur chuige úrnua a ghlacadh i leith na slí a smaoinímid ar fhuíollábhair. “Tá an cruthúnas coincheapa againn, maidir lenár smaointe ar an ros lachan a úsáid chun fuíolluisce a ghlanadh, go n-éiríonn leo,” arsa an tOllamh Jansen. “Is é an plean sa todhchaí ná na córais chéanna sin a úsáid ar scála i bhfad níos mó i suíomhanna difriúla tionscail.”