ALIO in tempore, cum vir sanctus in loua conversaretur insula, homo quidam plebeius nuper sumpto clericatus habitu, de Scotia transnavigans, ad insulanum beati monasterium viri devenit. Quem cum alia die Sanctus in hospitio residem hospitantem invenisset solum, primum de patria, de gente, et causa itineris, a Sancto interrogatus; de Connachtarum regione oriundum se professus est; et ad delenda in peregrinatione peccamina longo fatigatum itinere. Cui cum Sanctus, ut de suae poenitudinis exploraret qualitate, dura et laboriosa ante oculos monasterialia proposuisset imperia; ipse consequenter ad Sanctum respondens, inquit, ‘Paratus sum ad omnia quaecunque mihi jubere volueris, quamlibet durissima, quamlibet indigna.’ Quid plura? Eadem hora omnia sua confessus peccata, leges poenitentiae, flexis in terram genibus, se impleturum promisit. Cui Sanctus, ‘Surge,’ ait, ‘et reside. Tum deinde residentem sic compellat, Septennem debebis in Ethica poenitentiam explere terra. Ego et tu usquequo numerum expleas septennalium annorum, Deo donante, victuri sumus.’ Quibus Sancti confortatus dictis, grates Deo agens, ad Sanctum, ‘Quid me,’ ait, ‘agere oportet de quodam meo falso juramento? nam ego quendam in patria commanens trucidavi homuncionem; post cujus trucidationem, quasi reus in vinculis retentus sum. Sed mihi quidam cognationalis homo ejusdem parentelae, valde opibus opulentus, subveniens, me opportune et de vinculis vinculatum absolvit, et de morte reum eripuit. Cui post absolutionem cum firma juratione promiseram me eidem omnibus meae diebus vitae serviturum. Sed post aliquot dies in servitute peractos, servire homini dedignatus, et Deo potius obsecundare malens, desertor illius carnalis domini, juramentum infringens, discessi, et ad te, Domino meum prosperante iter, perveni.’ Ad haec Sanctus, virum pro talibus valde angi videns, sicuti prius prophetans, profatur, inquiens, ‘Post septenorum, sicut tibi dictum est, expletionem annorum, diebus ad me huc quadragesimalibus venies, ut in Paschali solemnitate ad altarium accedas, et Eucharistiam sumas.’ Quid verbis immoramur? Sancti viri imperiis per omnia poenitens obsequitur peregrinus. Iisdemque diebus ad monasterium Campi missus Lunge, ibidem plene expletis in poenitentia septem annis, ad Sanctum, diebus quadragesimae, juxta ejus priorem propheticam jussionem, revertitur. Et post peractam Paschae solemnitatem, in qua jussus ad altare accessit, ad Sanctum de supra interrogans memorato venit juramento. Cui Sanctus interroganti talia vaticinans responsa profatur, ‘Tuus de quo mihi aliquando dixeras, carnalis superest dominus; paterque et mater et fratres adhuc vivunt. Nunc ergo praeparare te debes ad navigationem.’ Et inter haec verba macheram belluinis ornatam dolatis protulit dentibus, dicens, ‘Hoc accipe tecum portandum munus, quod domino pro tua redemptione offeres; sed tamen nullo modo accipiet. Habet enim bene moratam conjugem, cujus salubri obtemperans consilio, te eadem die gratis, sine pretio, libertate donabit, cingulum ex more captivi de tuis resolvens lumbis. Sed hac anxietate solutus, aliam a latere surgentem non effugies sollicitudinem: nam tui fratres undique coarctabunt te, ut tanto tempore patri debitam, sed neglectam, redintegres pietatem. Tu tamen, sine ulla haesitatione voluntati eorum obsecundans, patrem senem pie excipias confovendum. Quod onus, quamlibet tibi videatur grave, contristari non debes, quia mox depones: nam ex qua die incipies patri ministrare, alia in fine ejusdem septimanae mortuum sepelies. Sed post patris sepultionem, iterum fratres te acriter compellent, ut matri etiam debita pietatis impendas obsequia. De qua profecto compulsione tuus junior te absolvet frater; qui tua vice paratus omne pietatis opus, quod debes, pro te matri serviens reddet.’ Post haec verba supra memoratus frater, Libranus nomine, accepto munere, Sancti ditatus benedictione perrexit; et ad patriam perveniens, omnia, secundum Sancti vaticinium, invenit vere probata. Nam statim, ut pretium suae offerens libertatis ostendit domino, accipere volenti refragans uxor, ‘Ut quid nobis,’ ait, ‘hoc accipere quod sanctus pretium misit Columba? Hoc non sumus digni. Liberetur ei pius hic gratis ministrator. Magis nobis sancti viri benedictio proficiet, quam hoc quod offertur pretium.’ Audiens itaque maritus hoc maritae salubre consilium, continuo gratis liberavit servum. Qui post, juxta prophetiam Sancti, compulsus a fratribus, patrem, cui ministrare coepit, septima die mortuum sepelivit. Quo sepulto, ut et matri debite deserviret compellitur. Sed subveniente juniore fratre, sicut Sanctus praedixerat, vicem ejus adimplente, absolvitur. Qui ad fratres sic dicebat, ‘Nullo modo nos oportet fratrem in patria retentare, qui per septem annos apud sanctum Columbam in Britannia salutem exercuit animae.’ Post quae, ab omnibus quibus molestabatur, absolutus, matri et fratibus valedicens, liber reversus, ad locum qui Scotice vocitatur Daire Calgaich pervenit. Ibidemque navim sub velo a portu emigrantem inveniens, clamitans de litore rogitat ut ipsum nautae cum eis susciperent navigaturum ad Britanniam. Sed ipsi non suscipientes refutaverunt eum, quia non erant de monachis sancti Columbae. Tum deinde ad eundem venerabilem loquens virum, quamlibet longe absentem, tamen spiritu praesentem, ut mox res probavit, ‘Placetne tibi,’ ait, ‘sancte Columba, ut hi nautae, qui me tuum non suscipiunt socium, plenis velis et secundis enavigent ventis?’ In hac voce ventus, qui ante illis erat secundus, dicto citius versus est contrarius. Inter haec videntes virum eundem e regione secus flumen cursitantem, subito inter se inito consilio, ad ipsum de navi inclamitantes dicunt nautici, ‘Fortassis idcirco citius in contrarium nobis conversus est ventus quia te suscipere renuerimus. Quod si etiam nunc te ad nos in navim invitaverimus, contrarios nunc nobis flatus in secundos convertere poteris?’ His auditis, viator ad eos dixit, ‘Sanctus Columba, ad quem vado, et cui huc usque per septem annos obsecundavi, si me susceperitis, prosperum vobis ventum a Domino suo, virtute orationum, impetrare poterit.’ Quibus auditis, navim terrae approximant, ipsumque ad eos in eam invitant. Qui statim, rate ascensa, ‘In nomine Omnipotentis,’ ait, ‘cui sanctus Columba inculpabiliter servit, tensis rudentibus levate velum.’ Quo facto, continuo contraria venti flamina in secunda vertuntur, prosperaque, usque ad Britanniam plenis successit navigatio velis. Libranusque, postquam ad loca perventum est Britannica, illam deserens navim, et nautis benedicens, ad sanctum devenit Columbam in Ioua commorantem insula. Qui videlicet vir beatus, gaudenter suscipiens eum, omnia quae de eo in itinere aeta sunt, nullo alio intimante, plene narravit, et de domino, et uxoris ejus salubri consilio, quomodo ejusdem suasu liberatus est; de fratribus quoque; de morte patris, et ejus, finita septimana, sepultione; de matre, et de fratris opportuna junioris subventione; de his quae in regressu acta sunt; de vento contrario, et secundo; de verbis nautarum qui primo eum suscipere recusarunt, de promissione prosperi flatus; et de prospera, eo suscepto in navi, venti conversione. Quid plura? Omnia, quae Sanctus adimplenda prophetavit, expleta enarravit. Post haec verba viator pretium suae quod a Sancto accepit redemptionis assignavit. Cui Sanctus eadem hora vocabulum indidit, inquiens, ‘Tu Libranus vocaberis eo quod sis liber.’ Qui videlicet Libran iisdem in diebus votum monachicum devotus vovit. Et cum a sancto viro ad monasterium, in quo prius septem annis poenitens Domino servivit, remitteretur, haec ab eo prophetica de se prolata accepit verba valedicente, ‘Vita vives longa, et in bona senectute vitam terminabis praesentem. Attamen non in Britannia, sed in Scotia, resurges.’ Quod verbum audiens, flexis genibus, amare flevit. Quem Sanctus valde maestum videns, consolari coepit dicens, ‘Surge, et noles tristificari. In uno meorum morieris monasteriorum, et cum electis erit pars tua meis in regno monachis; cum quibus in resurrectionem vitae de somno mortis evigilabis.’ Qui, a Sancto accepta non mediocri consolatione, valde laetatus est, et Sancti benedictione ditatus, in pace perrexit.
Quae Sancti de eodem viro verax postea est adimpleta prophetatio. Nam cum per multos annales cyclos in monasterio Campi Lunge post sancti Columbae de mundo transitum, obedienter Domino deserviret, monachus, pro quadam monasteriali utilitate ad Scotiam missus, valde senex, statim ut de navi descendit, pergens per Campum Breg, ad monasterium devenit Roborei Campi ibidemque, hospes receptus hospitio, quadam molestatus infirmitate, septima aegrotationis die in pace ad Dominum perrexit, et inter sancti Columbae electos humatus est monachos, secundum ejus vaticinium, in vitam resurrecturus aeternam.
Has de Librano Arundineti sancti veridicas Columbae vaticinationes scripsisse sufficiat. Qui videlicet Libranus ideo Arundineti est vocitatus, quia in arundineto multis annis arundines colligendo laboraverat.