]>
A Treatise on Fevers
[Fragment]
An electronic edition
Lilian Duncan
unknown
translated into Irish by
an unknown Irish physican
Electronic edition compiled by
Beatrix Färber
School of History, University College, Cork
First draft.
19540
CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork
College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt
2017
CELT online at University College, Cork, Ireland.
G600020
Available with prior consent of the CELT project for purposes of academic research and teaching only.
MS sources
Dublin, Trinity College Dublin, MS 1299 (olim H 2 8). Digital scans and a catalogue description of this manuscript are available on the ISOS Project, Dublin Institute for Advanced Studies, see: http://www.dias.ie/isos/.
Dublin, Trinity College Dublin, MS 1302 (olim H 2 12 (i)). A medical treatise, 15th to 16th century. Seven folios. 'A treatise on diseases, particularily fevers. Beginning 'Morbus est cum membra accionis sue (sic) naturalis temperamenta egrediuntur'; imperfect. Agrees with a tract mentioned in TCD MS 1299, p25b.' (TCD Library M & ARL Online Catalogue). Digital scans and a more detailed catalogue description of this manuscript are available on the ISOS Project, Dublin Institute for Advanced Studies, see: http://www.dias.ie/isos/.
Texts mentioned
Aristotle, Physics, translated by R. P. Hardie and R. K. Gaye; available online at http://classics.mit.edu/Aristotle/physics.html.
Aristotle, On Generation and Corruption, translated by H. H. Joachim; available online athttp://classics.mit.edu/Aristotle/gener_corr.html.
Hippocrates of Cos, Prognostic. Regimen in Acute Diseases. The Sacred Disease. The Art. Breaths. Law. Decorum. Physician (Ch.1). Dentition. Volume II. Translated by W.H.S. Jones, Loeb Classical Library, 148 (Harvard: University Press 1923). (Note that this is a direct translation from Greek into English.)
Hippocrates of Cos. Epidemics 2, 4-7. Volume VII. Edited and translated by Wesley D. Smith. Loeb Classical Library 477. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1994. (Note that this is a direct translation from Greek into English.)
Hippocrates of Cos, The Aphorisms of Hippocrates, with a translation into Latin, and English, by Thomas Coar, London 1822 (available online at www.archive.org).
Galen. On the Constitution of the Art of Medicine. The Art of Medicine. A Method of Medicine to Glaucon. Edited and translated by Ian Johnston. Loeb Classical Library 523. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2016. (=De Febribus) (Note that this is a direct translation from Greek into English.)
Avicenna, Canon Medicinae: quo universa medendi scientia pulcherrima, et brevi methodo planissime explicatur. Venetiis 1595. [=Avicennae Arabum medicorum principis: Ex Gerardi Cremonensis versione, & Andreae Alpagi ... castigatione. A Ioanne Costaeo, & Ioanne Paulo Mongio annotationibus iampridem illustratus. Nunc vero ab eodem Costaeo recognitus, & novis alicubi observationibus adauctus ... Vita ipsius Avicennae ex Sorsano ... a Nicolao Massa Latine scripta ... Additis nuper etiam librorum Canonis oeconomiis, nec non tabulis isagogicis in universam medicinam ex arte Humain, id est Ioannitii Arabis. Per Fabium Paulinum Utinensem. Cum indicibus quattuor ...Canon Medicinae ] A digital version of the Latin translation edited in 1595 is available at http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10147921_00018.html.
Isaac Israeli ben Solomon (Isaac Judaeus), Repertorium cap. libri febrium Ysaac, in: Omnia opera Ysaac in hoc volumine contenta. Jean de La Place for Barthélemy Trot, Lyon 1515. Available online at Bayerische Staatsbibliothek, Digitale Sammlungen: http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10942596_00001.html (fol cciii-ccxxiiii)
Internet resources
Dictionary of the Irish Language, mainly compiled from Old and Middle Irish materials: eDIL. See http://www.dil.ie/.
Dictionary of Irish Placenames: See http://www.logainm.ie/.
An Anglo-Norman Dictionary at http://www.anglo-norman.net/gate/
The Oxford English Dictionary at http://www.oed.com.
LOGEION, A Dictionary incorporating several dictionaries of Greek and Latin at the University of Chicago http://logeion.uchicago.edu/.
The edition used in the digital edition
Lilian Duncan
A Treatise on Fevers
Révue Celtique
J. Loth
E. Ernault
M.-L. Sjoestedt
J. Vendryes
49
Paris
Libraire Ancienne Honoré Champion
1932
1–90
CELT: Corpus of Electronic Texts
The present text represents Duncan's short Introduction and the Irish text, covering pp. 1–57, the variant readings are included.
Text has been checked and proofread twice.
The electronic text represents the edited text. Where the hardcopy uses italics to denote expansions in the electronic text ex tags are used instead.
Direct speech is rendered q.
Soft hyphens are silently removed. Words containing a hard or soft hyphen crossing a page-break or line-break have been placed on the line on which they start.
div0=the whole text; div1=the section. Paragraphs are numbered in line with the printed edition, page-breaks are marked pb n=""; milestones are marked mls unit="MS folio" n="".
Dates are standardized in the ISO form yyyy-mm-dd.
The text in MS 1299 and MS 1302 was translated by an unnamed Irish physician.
15th century?
The introduction is in English.
The translated text is in Early Modern Irish.
Some terms and phrases are in Latin.
The word 'subethi' (subeth) is of Arabic origin.
medical
prose
medieval
fevers
diseases
scholarship
Latin medical literature
translation
2017-09-20
Beatrix Färber
ed.
- More encoding added; file updated.
2017-05-15
Beatrix Färber
ed.
- File proofed (2); SGML and HTML files created.
2017-05-02
Beatrix Färber
ed.
- TEI header created, file parsed and validated.
2017-02-10
Beatrix Färber
ed.
- Introduction and file captured; file encoded in accordance with CELT standards: encoding and numbering of divisions, subdivisions and headings. Limited amount of content encoding applied for personal names and book titles; correction of some typos.
Dublin, Trinity College Library, MS 1299, olim H 2 8.
Dublin, Trinity College Library, MS 1302, olim H 2 12 (i).
A Treatise on Fevers
[From MS H. 2. 8 and H. 2. 12 (i) in the library of Trinity College,
Dublin.]
The MS H. 2. 8 consists of three bundles of parchment bound together. The first bundle contains a physiological treatise beginning:
Vita Humana est triplex ..., with
frequent references to
Galen,
Aristotle,
Avicenna and others.
This has been identified by Aoibheann Nic Dhonnchadha as a Commentary on Galen's Megategni; see catalogue entry under TCD 1299 on ISOS. It breaks off at p. 20 with the words:
&ersir; an tan impaiges an spirad cedna tar a h-ais cum an tsialla meadonaigh crutaigtar
an tan sin an resuin &ersir; in tuicsin. Et di ...
Page 21 should be preceded by the folio bound as pp. 33-34, though this still leaves a hiatus after p. 20. Page 34 ends:
Item adeir Galenus corob amlaid ata in spirad comtrom etir in corp &ersir; in t-anum, &ersir; is follus nach gairter anum don spirad, mas ed ni gairter corp di. Tegar ...
and p. 21 begins:
ina aiged so do reir Aristoteles noch adeir nach ni eli in spirad acht corp seim ...
.
At the foot of p. 25 the text runs: O da labrumar do na iiii ballaib oireghda &ersir; do na ballaib noch tserbisiges doib &ersir; do ballaib na h-aileamna &ersir; do ballaib na geineamna &ersir; do na brighaib &ersir; do na spiradaib. Labrum anois do na teadmannaib &ersir; do na h-easlaintib noch ecmas is na ballaib sin o deisil an cinn gu deisil an an (sic) buind &ersir; as ed adeir Galenus annso Morbus est ...
.
What follows is the text edited below. This text continues to p. 32, where it ends imperfectly. It is practically the same as that in H. 2. 12 (i), which carries the text a
little farther, but also ends imperfectly. H. 2. 12 (5) is similar in style, beginning imperfectly but carrying its text to an end. The style is that of question, argument and conclusion.
Having the second copy of this section on fevers has made it easier to establish the forms of some of the words, for the text is highly contracted, and for that reason I chose it for publication, being interested in seeing what vocabulary the text contained rather than in studying it as a medical treatise. The MSS. date from about the 15th century, and are very neatly written, the language being fairly modern. Expansions of the commoner contractions are not marked, and, in words frequently repeated, I have marked the expansion only on the first occurrence of the word, except where it is doubtful which word should be used. I have noted all the variant readings in H. 2. 12 (i), except for "an" and "in", "a" and "i", H. 2. 12 (i) more commonly using a where H. 2. 8 uses i, but neither manuscript confining itself consistently to either form. The names "Hippocrates", "Galenus", "Aristoteles", "Avicenna" do not occur in full, and I have left the Latin form, except in the case of "Ipocras" which is commonly used in Irish for "Hippocrates". The quotations attributed to "Au.", as far as I have been able to identify them, are closer to the work of Avicenna than to that of Averrhoes. The name "Aueroes", however, does occur on p. 1 of the H. 2. 8 text. The titles of the works referred to are fairly inaccurately rendered. The frequent Latin quotations help to establish the meaning of some of the terms used, and it is interesting to
see some words in process of Gaelicisation.
Lilian Duncan
Morbus est cum membra accionis sue naturalis temperamenta egrediunturtur egrediuntur (sic) etc. is ed is galur morbus
ann an uair tosgaigid tosgaid; na baill leth amuich don measardacht amuigh do mesurdacht &ersir; do do comtsuigigud [c]omsuigigud gnima &ersir; oibrighthi na nadura, &ersir;
adeir Galenus Aristoteles annso co fuilid tri h-earnaili arna gallraib .i. an ced earnail dib re nabar morbus uniuersalis .i. galur coitcinn coitcennA 'morbus universalis' or universal disease is characterized by affecting the whole body.. An ii h-earnail .i. morbus simplex .i. galur aenda. An iii h-earnail .i. morbus compositus .i. galur comtsuigthi. Et is ed is galur coitcinn coitcenn ann .i. in galur noch tacmaices tacmuingis an corp co huilidhi amail ata in fiabrus. Et is ed is galur aenda ann .i. galur noch tuismigter sa corp o aen cail galur aonda ann .i. an galur noch tuismidhter sa corp o aen cail amain amail ata tesaidecht no fuaraidecht no fliucaidecht no tirmidecht. O cail na teasaidechta amail ata fiabrus eiticach O tesaidecht amail ata fiabrus eitica no efemera noch cruthaigter o tes greine no o saetar o tsaothar. O cail na fuaraidechta amail ata congelacio no spasmus noch doniter o fuaraidecht an aenda O fuaraidecht amail ata congilasio no spasmus noch doniter o fuaraidecht an aeir no o tsneachta amain. Et is ed is galur comtsuigthi ann .i. galur noch doniter o comtsuigigud na cailedh na gcaile no o comtsuigigud na lennann no na lennann. O comtsuigigud na cailedh na gcaile amail ata tesaidecht &ersir; tirmidecht, tesaidecht &ersir;
fliucaidecht, fuaraidecht &ersir; fliucaidecht, fuaraidecht &ersir; tirmidecht.B has here: O fuaraidecht &ersir; fliucaidecht amail ata an cenn re n-abar cimia. O fuaraidecht &ersir; o tirmidecht amail ata an cenn re nabar sgibrocis.
For some reason this note is repeated a few lines below, and possibly misplaced at this point. O tesaidecht &ersir; o tirmeacht amail ata in nech re n-abar eresipilia. O tesaidecht &ersir; o fliucaidecht amail ata in nech re n-abar flegmon. O fuaraidecht &ersir; o fliucaidecht amail ata idimia. O fuaraidecht &ersir; o tirmidecht amail ata in nech re n-abar sglirosis. O fuaraidecht &ersir; fliucaidecht amail ata an cenn re nabar cimia. O fuaraidecht &ersir; o tirmidecht amail ata an cenn re nabar sgibrocis. O comtsuigigud comsuigigud na lennann amail ata idropis ex uimidis quimis .i. o na lennaib ex sumit [.......] noch doniter o na lennaib fliucha rigne doniter hi, &ersir; is mar an cedna doniter epilencia &ersir; apoplexia co n-a cosmailib &ersir; doniter epilmania &ersir; apoplexia co na cosmaile mar an cedna. O comtsuigigud comsuigigud na lennann, tesaidecht maille tirmidecht,
amail ata elifancia &ersir; caindser &ersir; a cosmaile elefancia &ersir; cainser &ersir; na galuir uile.
Et os e in fiabrus tacmaicces tacmuingis in corp co huilidhi is do dob ail lind labairt ar duis tuis annso. Et adeir Galenus annsa leabar sa corob annso gurab edh as fiabrus ann .i. galur crutaigter o droch coimplex tesaidhi noch tachmaices noch cruthaigter o droch coimplecti noch tacmuinges in corp co huilidhi. Et adeir doctuiri eli corob gurab edh as is fiabrus ann .i. tes nach
nadurdha mi nadurdha tosgaighes on craidhi noch tosgidhes on croidhe &ersir; o na h-airterib cum na mball co huilidi noch toirmisces coimmisges na h-oibrighti nadurdha, &ersir; do gabar gabhtar in teidm an denam so do reir eise esi (?) in fiabrusa .i. do reir in
tesa, &ersir; ni fagar fedtar o na h-aicidib noch bis a coimidecht in fiabrusa,
acht ge dubrudar drong do na sean dainib dubhradar na sen daoine nach ni eli in fiabrus acht na h-aicidi an aicid so himuinach (?) bis a ndiaidh na ngalur noch bis co folenmanach a ndiaid teasaidechta, &ersir; adubrumar adubradar fos corob inann gurub inan fiabrus &ersir; rigor no fotigacio .i. aicid gabus neach cuigi a h-aitli tsaetair no cuir no tinnis cinn righnes atigacio .i. aicid noch gabus nech a athaitle (sic) cuir no tesa no tinnes cinn. Et adubairt Ipocras sa leabar darb ainm Epitimiiais in leabhar dan adh ainm epedamaEpidemics. nach ni eli an fiabrus acht an tes nadurdha ar n-a gluaisecht leth amuich amuigh do cursa na nadura. Et adubairt sa leabarn inad H. 2. 12 is much rubbed here and partly illegible for some lines. cedna co fuilid tri h-earnaile ar na fiabrusaib .i. earnail dib tinnsgnas is na spiradaib &ersir; tosgaides cum in craidhi innus co ngaband teasaibseach (sic) cuigi, &ersir; on craidhi cum na n-airteredh, &ersir; o na h-airterib cum bail in cuirp co huilidhi, &ersir; is risin ngne so aderar efemera. An ii h-earnail .i. fiabrus doniter o na lennaib &ersir; tinnsgnas co min uathadh uatha cum na mball is comfogus doib, &ersir; o na ballaib cum an craidhi croidhe, &ersir; on craidhi cum na n-airtereadh, &ersir; o na h-airterib cum na mball aris ar ceana (?), corob gurub airi sin timcillaiges timcillaidhes in corp co huilidhi, &ersir; is e as ainm don fiabrus so .i. fiabrus putrita .i. fiabrus doniter o morgadh na lennann is e ainm an fiabrusa so febris putrida noch doniter o mogad (sic) na lennann. An iii h-earnail noch doniter is na ballaib daingni &ersir; is na flichidheataib premamla, &ersir; tinnsgnaid uatha cum an craidhi, &ersir; on craidhi cum n-airteredh (sic) na n-airteri, &ersir; o na h-airteribh cum na mball co huilidhi, &ersir; is e is ainm don fiabrus so .i. fiabrus eitica. Et adeir Galenus annso nach fuil
ann sa rad geiniralda acht na tri h-earnaili so adubrumar .i. efemera, putrit (sic), &ersir; eitica, &ersir; is e as cuis do sin amail adeir Galenus dobh sin do reir Galenus: Materie treis sunt in corpore
.i. tri h-adbuir noch is inad don fiabrus is in corp amail ataid na spiraid &ersir; na lenna &ersir; na baill. Et cuirid Galenus X
Fiabruis (?), annso etir tes na fiabrus adubrumar .i. tes fiabrusa aefemera amail gaetmaracht ar na comtsuigigud maille teasaidecht. Et teas in fiabrusa morgaiti mar teas usci fiucaid a soiteach dunta. Et teas fiabrusa eitica amail tsoitech ar na teigedh folum &ersir; usci fuar do tortadh ann efemera mar gaethmaracht ar na comsuigigud maille teasaidecht &ersir; tirmidecht, an fiabrus morgaithi mar tes uisci fliuchaid a soithach dunta &ersir; tes fiabrusa etica mar tes tsoithaigh ar na tegadh folamh &ersir; uisair (sic) fura do dorta [ann].. Et adeir Galenus annso co mbi mbinn fiabrus efemera iiii h-uaire XX ar martain, &ersir; bid [om.] uair eli viii n-uaire &ersir; da XX no da uair deg &ersir; tri XX. Fiabrus putrita Ataid [.....] adbuir on dentar fiabrus putrida. An ced fiabrus putrita .i. fiabrus tig o morgadh na iiii lennann, &ersir; ataid v adhbuir on dentar in morgadh is na lennaibh .i. an ced adbur dib .i. pecugud na lennann in a caindiecht cainndecht. An iidara h-adbur .i. reime &ersir; tigi tigi &ersir; rignecht na lennann. An iii adbur .i. dunad na poiredh reime na lennann. An iiii adbur .i. rignecht na lennann dunad na poire. An v 4 adbur .i. deatmaracht ar n-a congbail dedmaracht ar na congmail is in corp o na duintib adubrumar. Et adeir Galenus corob gurup imdha gneithi ar na fiabrusaibh morgaiti morgaiti do reir a ndasachta &ersir; comthsuigthi. .i. fiabrus aenda Fiabrus aonda &ersir; fiabrus comtsuigthi. Fiabrus aenda amail ata in fiabrus doniter noch doniter o morgadh aen lenna amain
mar ata terciana sinocus terciana o morgadh lenna ruaidh, &ersir; sinoca o morgadh fola dergi, &ersir; cuartana o morgadh lenna duib, &ersir; coididianacuidiana o morgadh lenna fuair. Et adeir Galenus in fiabrus doniter o morgadh na lennann ataid ii gne air .i. fiabrus continoideach &ersir; fiabrus interpullata, co fuilid 2 gne ar na fiabrusib doniter o morgadh na lennann amail(?) fiabrus cointinoidech fiabrus anterpollata. &ersir; is ed is fiabrus continoideach ann .i. fiabrus noch morgus don taib asdig taeb istigh do na soithigib amail ataidatait na h-airteri &ersir; na cuislenna, &ersir; is ed is fiabrus interpullata anterbullata ann an tan morgus leth amuich don taob amuigh do na soitigib amail ata terciana interpullata. Et adeir Galenus in in terciana firi an tersiani firi co mbinn ii uair deg in a aixes. Et in cuartana fire an cartana firi co mbinn iiii h-uair XX in a aixes. huairi XX a n a. Et co mbind viii ix n-uairi deg in aixes efemera. Et viii n-uairi deg in aixes coididiana. O da luaigimiur d'aixes na fiabrusdo labrumar d'aixaibh na fiabrus conuigi so.
Fiarfaighter an bind Fiarfaighter annso an mbid iiii h-aimsera a gach fiabrus .i. tosach &ersir; tormach, sdaid &ersir; digbail, dociter nach fuil fuilid, oir adeir Galenus co mbind easlainti ann noch bis do gnath in aen sdaid amail an aen fechd do gnath amail adeir Ipocras is in canon sa so Quibus est continua status sdatus etc.
Quibus ergo continuus status continuo tenuiter reficiendus., da reir sin ni bid binn na iiii h-aimsera a gach fiabrus. Teagar in a aiged so do reir Aristoteles Avicenna noch adeir co fuilid iiii h-aimsera a gach fiabrus. Et nod let co tuicter na iiii h-aimsera sin o da modaib .i. co huilidhi &ersir; co rannaigi rannaigh. Et
is iad na h-aimsera uilidhe .i. na h-aimsera bis noch bis ar martain re feadh na h-easlainti. Et is iad na h-aimsera rannacha na ann .i. h-easlainti .i. aimsera na h-aixes. Et fogailter na h-aimsera uilidhe an ii modaib .i. uair ann do leth dileghtha an adbuir an adhbuir do dileghadh, &ersir; uair ele a leth an nemdileghtha dileghtha, da reir sin, is e as tosach don easlainti an termin an bind an a mbinn comartha an dileghtha go nemfollus, mar amail adeir Auicenna annsa ced canon sa canon: corob e as tosach don easlainti an tan mucar in teas nadurdha o adbur an galuir, no go ma follus comartha an dileghtha. Et is ed is tormach ann .i. in aimser in a tindsgann comartha an dileghtha co follus, amail adeir Auicenna nach ni eli an tormach acht in aimser in a ngluaister in tes nadurdha cum frithcathaigti re h-adbur na h-easlainti, ag foillsiugud comartha an dileghtha no an nemdileghtha. Et is ed is sdaid sdait ann, do reir Auicenna, in tan roitid roichid crich cinnti na ndrochaicidedh maille dileghadh an adbuir no maille nemdileghadh nemdileghadh an adhbuir mad easlainti marbtach hi. Et Amail adeir Auicenna annsa ced leabar nach ni eli in sdaid ach uehumens uehmens pugna inter naturam &ersir; materiam morbi .i. cathugud dasachtach noch bis etir an naduir &ersir; in easlainti. Et is ed is digbail ann an tan tinnsgnas an t-adbur dileghadh &ersir; innarbadh do gabail cuigi, corob uime sin adubairt Auicenna Declinacio est hora in quo calor naturalis misit morbum .i. is ed is digbail ann an uair claides an tes nadurdha an galur no claiter an naduir on galur. Et adeir Auicenna co foghailtear na haimsera uili do leth na n-aicidedh da reir sin is ed is tosach ann an termin an a tinnsgnaid na drochaicidi gluasacht ecin amail adeir Auicenna Prinnsipium est terminus in quo accidens
incipit moueri alicaliter
.i. is ed is tosach ann amail adubramar. Et is ed is tormach ann an uair calmaigter na drochaicid drochaicidi (sic) co mor. Et is ed is sdaid an tan ann .i. an tan bid na drochaicidi co ro dasachtach. Et is ed is digbail ann an tan isligid na drochaicidi co follus. Et na haimsera rannacha noch bis is in parocsismus paroxismus amain, fogailter iad iat a leth na n-aicidedh. Et is ed is tosach don parocsismus an tan indtaiges an tes on craidhi cum na mball forimeallach tinnsgnas an teas o na ballaib cum an craidhi. Et is ed is tormach don parocsismus paroxismus an tan indtaiges in tes o na ballaib eil cum an craidhi intaiges an teas on craidhi cum na mball forimillech.. Et is ed is sdaid ann do an tan sgailter in tes co foirfi ar na ballaib co huilidhi. Et is ed is digbail don parocsismus paroxismus in tan isligter &ersir; laigdigter in tes.
Freagramaid cum na cesti cesta so do reir Auicenna noch adeir: Omnis egretudo salubis habet quatuor salibris habet quoatuor tempora uniuersalia
.i. gach easlainti o teagar ataid iiii h-aimsera aice co huilidhi. Et adeir Auicenna nach fuilid iiii h-aimsera co huilidhi ag na h-easlaintib marbtacha, &ersir; derbaigter in congluais so do reir Galenus a libro de Crisi noch adeir nach fagann neach bas a ndigbail easlainti, da reir sin ni bid na iiii h-aimsera san easlainti marbtaigh, ach ge deir Auicenna co fuil easlainti ecin marbtach ag a fuilid na iiii h-aimsera co rannaige amail adubrumar do taib tuas dind acht ge deir Auicenna co fuilid easlainti ecin marbtacha ag a fuilid na iiii haimsera co rannech amail adubrumar don taib tuas dind..
Fiarfaighter annso ce dib so o n-a coir an [om.] leiges do tinnsgaint ar tuis duis .i. o aicid in fiabrusa no o cuis in fiabrusa no on fiabrus fein. Do citer corob i cuis in fiabrusa dlegar
do leiges ar tuis, amail duis oir adeir Galenus a libro de ingenio sanitatis na briathra so: Ante omnia studeandum est in causa morbi sdudendsium est in cabsa morbis
.i. roim gach uili ni dligidh an liaigh beith detideach co dethidech a cuis in galuir, da reir sin as i cuis in fiabrusa dlegar do leiges ar tuis duis. Item adeir Galenus sa leabar cedna da mbia cuis in fiabrusa ar martain beid an fiabrus fein ar martain, da reir sin as i cuis in fiabrusa dlegar do leiges ar tuis duis. Item adeir an fer cedna da mbia droch coimplex &ersir; cuis &ersir; adbur an aeinfecht, tinnsgainter on cuis &ersir; in a diaig on droch coimplex &ersir; ainnsein on galur, da reir sin is o cuis in galuir dlegar tinnsgainter (sic) an leiges ar tuis is on cuis dlegar tinnsgaint ar duis. Item adeir Galenus a ngluais an ced pairtegal d'
Amprismi (aphorismi): Medicus est instrumentum naturae nature
.i. is e an liaigh as indsdruimint is instruimint don naduir dligidh &ersir; dligidh a h-indtsamlugud an gach uili mod, &ersir; [om.] da reir sin os on cuis tinnsgnas an naduir amail is on cuis dlegar tinnsgaint an leiges ar duis oir is uaithi tinnsgnas an naduir amail is follus is na briathraib so: Natura primo
digerad digirit secundo diuidid tercio expelit
secundo diuidit tercio expellit
.i. in naduir ar tuis duis ag dileghadh &ersir; aindsein ag dealugadh &ersir; na diaig ag innarbadh, amail adeir Auicenna Ipocras sa iiii pairtegal d'Amprism d'Aimprismi is in canon so:
Incipientibus morbis morbis (sic) etc. Insipientibus morbis etc., da reir sin is on cuis dlegar tinnsgaint an leiges ar tuis. as on cuis dlegus an liaigh tinnsgaint an leiges ar duis. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis na briathra: [om.] Omine didsesi medicailis febrem cum hiisae causam augent febrem minuant etc. .i. O medice si
medicauiris febrem cum hiisque causam augent &ersir; febrem minumant .i. is ed adeir Galenus is in proverbio so: [om.] a liaig an liaig da medhaigi tu an cuis, &ersir; in fiabrus do laigdiugud, ni leigesinn tu in fiabrus, da reir sin is on cuis dlegar tinnsgaint an leiges ar tuis, amail adubairt Ipocras is in canon so: digesta medicari etc.
'Digesta medicari et movere non cruda neque in principiis, nisi expediat.' Aphorisms. Item adeir Auicenna sa iiii leabar a caibidil in fiabrusa morgaiti an rad sa: Si uirtus• sit fortis tunc abseindere morgaithi si uirtus• sit fortis tunc abscendere causam prius
.i. da mbia an brigh laidir, dlegar in t-adbur ar tuis duis d'indarbadh &ersir; gan an droch coimplex do gluasacht, oir adeir Galenus co mbinn an brigh corob innan an brigh laidir is na h-easlaintib gera re fedh da la no tri la, &ersir; [om.] da reir sin dlegar tinnsgaint on cuis ar tus dus. Item adeir Auicenna annsa iiii leabar na briathra so: Prius oportet
curari quo curato relicum curatur .i. is ed adeir Auicenna annso, gach ni leigeses efemera &ersir; gach ni bis folenmnach ris mar ata in cuis &ersir; in fiabrus, is uadha dlegar tinnsgna an leiges oir .i. gach ni leigeses e fein &ersir; gach ni bis foleanmanach ris mar ata cuis an fiabrusa is uadha tinnsgaint an leigis ar duis oir adeir Auicenna &ersir; in da leigester an fiabrus &ersir; in cuis do beith ar martain co n-atimpaiginn co n-aithimpoidhinn an fiabrus aris, &ersir; da eigesti in cuis leigester co leigister in fiabrus, da reir sin as i an cuis dlegar do leiges ar duis is on cuis dlegar tinnsgaint ar tuis.. Item
adeir Auicenna annsa is a iiii leabar na briathra so: Imposipile Imposibili est febrem remoueri nisi remoueatur causa
.i. is ni nach fedtar an fiabrus d'indarbadh dinnarbadh an fiabrusa acht muna h-indarbtar an cuis, da reir sin is on o cuis dlegar an leiges ar tuis do tinnsgaint tinnsgaint an leiges ar duis. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis in disding so .i. co mbi co mbinn an cuis uair ann ni is nis treisi &ersir; is laidri na in nan galur, &ersir; so mbi co mbinn an galur uair eli ele ni is nis treisi na in cuis, &ersir; an tan cin dlegar tinnsgaint on galur, &ersir; an tan is treisi in cuis dlegar tinnsgaint uaithi. Teagar in aiged na disdingi so do reir Galenus noch adeir nach binn seadhsedhThis clause seems to be defective. an reda noch [nach?] tig thic o ni ni as nis treisi na in nan red fein, da reir sin os on cuis tig an galur amail tig an fiabrus on morgad is treisi in cuis na in galur. Item do citer nach treisi in fiabrus na in cuis &ersir; nach treisi in cuis na in fiabrus, oir adeir Galenus nach gortaiginn in fiabrus acht in tan bis an cuis ar martain &ersir; nach urcoidigind an cuis acht an tan bis an fiabrus ar martain, da reir sin ni fuil ni as is treisi na ceile acu. Teagar in a aiged sin an aiged so a h-udaras Aristoteles noch adeir na na briathra so: Quod ultimum est in composione depet ese primum in resulucione
.i. gach ni as deiginacha is deighinaighi bis annsa comtsuigigud comsuigigud is e as is tusca bis annsa disgailedh, da reir sin os a deiginacha an fiabrus na in a
cuis is don fiabrus dlegar tinnsgaint ar duis is on fiabrus dlegar tinnsgaint an leiges ar duis cum an leigis. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis: Febris sequitur causam occidens uero febrem etc.
.i. lenaidh leanaigh in fiabrus in cuis &ersir; lenaidh leanaigh an aicid in fiabrus, da reir sin dligid an liaigh tinnsgaint ar tuis duis on aicid &ersir; na diaig on galur &ersir; co deiginach on cuis.H. 2. 12 (i) gives the quotation "In omne" before "si materiam". Item adeir Galenus sa X leabar do te ingnio sanitatis na briathra so: Si materiam curamus febrem dimitimus simul simel febrem cum febrisitante peribunt etc.
.i. da leigesam leigesim in cuis an t-adbur ar tuis &ersir; in fiabrus do beith ar martain, testaighi testaidhi in fiabrus &ersir; fer in fiabrusa an enfhecht ainfecht, da reir sin is on fiabrus dlegar in leiges do tinnsgaint &ersir; ni hon cuis tinnsgaint an leiges ar duis. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis na briathra so: In omne febre oportet capi incium insium a mala complexione etc.
.i. in gach uili fiabrus tinnsgain tinnsgainter in a leiges on droch coimplex; &ersir; adeir Galenus annsa radh annsan inad cedna nach ni eli ele an drochcoimplex acht in galur no in fiabrus, da reir sin is on fiabrus no on galur tinnsgnas in leiges &ersir; ni hon cuis dlegar tinnsgaint an leigis ar duis &ersir; ni hon cuis.. Item adeir Galenus gach ni as tusca &ersir; is mo gortaiges oibrighti na nadura corob uadha sin dlegar tinnsgaint in leigis, &ersir; is mo gortaiges
in fiabrus an naduir na cuis in fiabrusa, da reir sin is in is on fiabrus dlegar tinnsgaint in leigis ar tuis. Item adeir Galenus sa ii leabar do tecni na briathra so: cura debetur egritudini preseruacio uero cause egritudinis preseruasio uero cause egritudines etc.
.i. as is i an easlainti dlegus in leiges &ersir; in cuis dlegus in coimed, da reir sin is on fiabrus dlegar tinnsgaint ar tuis an leigis ar dus. Item adeir Galenus in gach uilegach uili easlainti bis co huilidhi annsa is in corp &ersir; in cuis co rannaige is on easlainti dlegar tinnsgaint &ersir; ni hon cuis, &ersir; is mar sin ata in fiabrus .i. &ersir; a cuis co rannaige &ersir; e fein co huilidhi, amail is follus a fiabrus interpullataanterbullata> noch sa cuis fedus beith sa gaile no is na h-indib, &ersir; a fiabrus causoin oir bidh cuis an fiabrusa so a cuislindaib an craidhi &ersir; na n-ae naei, da reir sin is on fiabrus dlegar tinnsgaint &ersir; ni hon cuis. Item adeir Galenus sa ii leabar deg de ingenio sanitatis da mbia an fiabrus o linadh lind amail ata sinocus sinoca, &ersir; singopis sincoipis do techt ina cenn ana ceann, ordaigter in aicid so leiges do leiges ar duis &ersir; aindsein in fiabrus, oir adeir Galenus sa ced canon na briathra so: Acciden aicidens alicando facit dimitcere dimitere morbum &ersir; causa causam
morbi
.i. iarraidh an aicid i fein do leiges &ersir; in galur &ersir; in cuis do treigin, amail is as follus a colica coilica &ersir; a n-ilica, oir dligmaid dlegar an tinnes do leiges ar tuis duis inntu so &ersir; na duinti on dentar an tinnes do treigin, da reir sin is on aicid dlegar tinnsgaint an leigis leighis ar tuis duis. Item adeir Galenus sa ix leabar de ingenio sanitatis na briathra so [om.] Curato morbo curatur axidens acidens
.i. da leigester an galur leigester an aicid, da reir sin is o on galur dlegar tinnsgaint an leigisan leigis ar duis &ersir; ni hon aicid. Item adeir Galenus corob aen en leiges fognus don galur &ersir; don aicid don aicid &ersir; don galurFol. 2 b, 1, line 1 has some indecipherable words in top margin., da reir sin o teit an aicid as o leiges an galuir, is on galur fein tinnsgaint an leigis &ersir; ni hon aicid. Item adeir Galenus nach ind (leg. ma) leiges acht a n-easlainti o teagar, &ersir; gach eslainti o tegar bidh bi a cuis ar digbail conuigi an sdaid &ersir; in easlainti ag medugud, amail adeir Ipocras a n-amporum aimprismi is in canon so: In quo antibus morbis etc.
, &ersir; annsa canon eli so: circa principio &ersir; feines sirca prinnsipia &ersir; finens etc.
, corob airi air sin nach dlegar tinnsgaint on cuis acht on easlainti fein. Freagramaid Fregramaid cum na cesti sin cesta so &ersir; adermaid gorob corob e is as cuis don fiabrus .i. morgadh an morgadh
&ersir; ataid atait tri nethi is as ecin d'fechain cum an morgaidh amail adeir Galenus: Canditas motus
&ersir; qualitas enenosa cailitas uenenosa.i. med &ersir; gluasacht &ersir; droch cail neime. Med no laiged in morgaidh, Med amail ata med no laiged an morgaidh gluasacht amail ata an t-adbur neime ag dul o ball co ball, cailidecht an morgaidh ni ni eli i acht fiuchadh doniter o morgadh is na cuislennib, corob airi uime sin adeir Galenus annso an cuis in fiabrus do leth an cuis &ersir; an fiabrus do beith cudruma a leth na caile adubrumar, oir da mbia fiuchadh in morgaidh adubrumar is na cuislennib co ro ger co gerr dasachtach biaid in fiabrus ar martain [om.] mar in cedna, &ersir; da mbia in fiabrus co dasachtach is ecin cail in morgaidh do beith tren co tren is na cuislennaib amail adubrumar, &ersir; ni mar sin a leth na caindiechta na cainntigechta &ersir; in gluasachta, oir fedaid in t-adbur morgaithi beith gluasachtach co dasachtach do leth a mediechta &ersir; beith nemguasachtach do leth a cailedh. Et adeir Galenus in t-adbur bis mar sin ni ullmuigeann co hurusa cum a sdaidi na sdaid, &ersir; bid in easlainti co rigin &ersir; bid in brigh a cunntubairt cuntabairt tre fad na h-easlainti. Et adeir Galenus co fedann caindiecht cainnigecht an morgaidh beith co mor do leth a gnima &ersir; a beith [om.] nemger do leth na caili amail adeir Ipocras is in ced leabar d'amfrismorum daimprismorum is in canon so: Febribus non omnino in supfisie omnio in superficie etc.
oir is amlaidh tuicis Galenus Ipocras annso annsin,
go fedtar adbur in fiabrusa do beith co mor &ersir; in fiabrus fein do beith co h-anmann &ersir; an fiabrus fein co hanbann. Et adeir Galenus annso [om.] co fedann in t-adbur an gluasacht adubrumar do beith an gluasacht adubrumar beith guasachtach &ersir; in droch coimplex do beith nemguasachtach an aen en fiabrus, amail adeir Galenus a ngluais na h-afraisi na h-aifrisi so: In uallde ualde acutis etc.
.i. an cail imorro uero urcoidig urcoidighi [sic] co mor ar son imarcraid fiuchaidh is na cuislennib imarcraidhi fiuchaidh an morghaidh is na cuislennaibh, &ersir; is don fiuchadh sin gaires Galenus cauma incendium uel ecendium, amail is follus isna fiabrusaib pestilenssacha pestilensacha, amail oir adeir Galenus co mbind an fiabrus pestilenssach co h-ailginach pestilens h-ailgin min nemcunntubartach nemcuntabartach ar tosach duis do reir fechsana, gidedh marbaigh gan fuireach tre med mailisi mhailissi an droch coimplexa noch bis ann. An aicid uero oir adeir Galenus co fuilid da earnail uirre uirthi. An ced email dib .i. aicid lenus naduir an galuir noch ata cosmail re cuis in galuir amail ata droch cail coimplex ar na tuismid is in corp a h-aitle a h-aithli easlainti, &ersir; is annsan aicid so do reir Galenus nach intabairt intabartha leiges do let ach do leth leiges acht do leith na ndrochcailedh
or tuismedh hi. An ii h-earnail .i. an tan bis in aicid foleanmach co fosleanmanach ar naduir in galuir, &ersir; a h-aitli an galuir so [om.] do leiges bid an aicid ar so ar martain &ersir; is cuis galuir do galur i fein, amail ata singopis singcoipis, &ersir; tinnes aibsech, &ersir; nemcolladh, edromacht &ersir; edromacht ceilli &ersir; a cosmaili, &ersir; iarraigh iarraidh an aicid so leiges nach ele nach iarrann an galur fiabrus, &ersir; forecnigter an liaigh cum na n-aicideadh na n-aicidi so do leiges ar tuis duis &ersir; treigter treigiedh an fiabrus raisin fedh so risin feadh sin. Freagraimaid cum na cesti so &ersir; adermaid corob on cuis dlegus an liaigh so [om.] tinnsgaint an tan nach cuirind in fiabrus in brigh a n-anmaindi anbainne, &ersir; in tan is treisi in fiabrus ag anbhaindiugad na brighi na an cuis, dlegar tinnsgaint on fiabrus in tan sin, &ersir; is mar an cedna adermaid a leth na haicidi, &ersir; is mar sin fagmaid an ceisd sin do leth na n-aicidedh.
Fiarfaighter annso an imcubaidh aen leiges don fiabrus &ersir; don cuis &ersir; don cuis &ersir; don cuis &ersir; don aicid, dociter nach imcubaidh, oir adeir Galenus sa ii leabar do
Tecni: Causa debetur digestio &ersir; eu[ac]acio
.i. is don cuis dlegar in dileghadh &ersir; in folmugadh, &ersir; is amlaidh ata an dileghadh te tirim &ersir; in folmugadh mar an cedna, amail adeir Galenus san xi ix leabar de ingenio sanitatis sa u caibidil, &ersir; a ngluais pronosticorum sa ced leabar, &ersir; a ngluais reumente acutorum sa iii leabar regimenta acutorum sa iiii leabar., gach leiges dileghtach
&ersir; folmaightech lachtach do beith te tirim &ersir; gach leiges is imcubaidh cum an fiabrusa fein do dligfedh beith fuar do beith fuar fliuch ar a beith fein te tirim, amail adeir Ipocras in ampuirismorum a n-aimprismi: humidi diete etc.
sin is nemimcubaidh leiges inann cum in fiabrusa &ersir; cum na cuisi leiges an fiabrusa cum na cuisi &ersir; cum an fiabrusa. Item adeir Aristoteles na briathra so: Quot contrarium non est posibili pluribus Quod contrarium non est posibile pluribus
.i. ni bind an contrardacht co h-urusa is na nethib exsamla, &ersir; is amlaidh ata in fiabrus &ersir; cuis in fiabrusa examail dealaigthech an fiabrus &ersir; an cuis co h-egsamail dealaighte, da reir sin [om.] ni h-imcubaidh leiges inann doib. Item adeir Galenus co ndlegar leiges claecloitech dileghtach do tobairt a cuis in fiabrusa, &ersir; co ndlegar leiges folmaighti do tobairt san fiabrus leiges folmaightech do tobairt as in fiabrus fein, mased, o taid so exsamail o tait co hegsamail ni leiges inann dlegar do tobairt don cuis &ersir; don fiabrus do tabairt a cuis an fiabrusa &ersir; annsa fiabrus fein. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis da ti singopis sincoipis a ceann fiabrusa, is ecin nethi tesaidhi do tobairt tabairt san tsingopis tsincoipis amail ata fin glan, &ersir; nethi fuara do tobairt tabairt sa fiabrus amail amail ata sisan na h-eorna, da reir sin ni leiges inann dlegar do tobairt tabairt is in aicid &ersir; is in as an fiabrus. Item adeir an fer cedna
da ti flux a ceann in fiabrusa as fiabrusa is ecin nethi sdipicda do tobairt is sdipica do tabairt as
in flux &ersir; nethi folmaightecha do tobairt tabairt is in fiabrus, da reir sin ni leiges comcosmail inann dlegar is in aicid &ersir; is in fiabrus. Item adeir Auicenna is in sa iiii leabar a caibidil an fiabrusa morgaithi na briathra so [om.]: Causa febris per sibum augetur agentur
.i. tri catamh tre caitham an bid medaigter cuis in fiabrusa, &ersir; adeir Galenus a ngluais amporum in uair bid na drochaicidi ag disgailedh diansgailedh na brighi &ersir; ag a h-anbaindiugadh dlegar biadh an biadh do tobairt tabairt in tan sin &ersir; co h-airiti is in sdaid, da reir sin ni leiges inann dlegar dlegar do tabairt is in cuis &ersir; is in fiabrus. Item adeir Galenus sa vi iiii leabar de ingenio sanitatis na briathra so: In cura stomatci sdomaci potese eadem medicina cause &ersir; morbi
.i. i n-easlainti in gaili is inann leiges fognus [om.] don cuis &ersir; don easlainti innti ann, &ersir; ni mar sin do na h-easlaintib eli amail ata in fiabrus &ersir; a cosmaile, da reir sin ni leiges inann fognus don fiabrus &ersir; do cuis an fiabrusa ni haen leiges foghnus don fiabrus &ersir; don cuis. Teagar Teagar in-a aiged so in libro Tecni do reir Galenus do reir Galenus in libro Tegni noch adeir cuis in fiabrusa &ersir; in fiabrus fein do beith inann, &ersir; gach leiges fognus is imcubaidh don cuis is imcubaidh
e don fiabrus don fiabrus e, da reir sin is inann leiges dlegar do tobairt tabairt is in cuis &ersir; is in fiabrus. Item do citer corob leiges inann inann leiges fhognus don cuis &ersir; don fiabrus fein, oir adeir Aristoteles na briathra so: Unum quoque est frigidum [om.] inspisad &ersir; alterad
.i. gach uili [om.] ni fuar claecloidhi &ersir; tiugaidhi gu dilius, &ersir; adeir Galenus a ngluais an ii pairtegal d'amporum iiii pairt. daimprismorum: Omnis digeitio procedit digestio prosedit in spisando
.i. toscaidi gach uili dileghadh cum remraigthi ramaidis, &ersir; teit gach remadus a fuaraidecht, da reir sin as en leiges dlegus in fiabrus &ersir; in cuis as aen leiges dlegar is in fiabrus &ersir; is in cuis. Item adeir Galenus corob imcubaidh ligin na cuislinni is in fiabrus oir folmaigi folmaige si in cuis &ersir; cuiridh an corp a fuaraidecht, &ersir; gach ni cuirius an corp a fuaraidecht is imcubaidh e a leth in fiabrusa, &ersir; gach ni on dentar folmugadh dleistinach an folmugadh dileghtach is imcubaidh e a leth cuisi an fiabrusa, da reir sin do ni an cuislinn na nethi sin sa so is in fiabrus &ersir; a cuis an fiabrusa dlegar a ligean ligin in gach ni acu, da reir sin is leiges i sin leiges inann dlegar don fiabrus &ersir; don cuis as in fiabrus &ersir; a cuis an fiabrusa. Item adeir Auicenna sa iiii treas leabar corob imcubaidh sirop na h-aigedi &ersir; in aiged fein san fiabrus &ersir; a cuis in fiabrusa, oir
dilegaid &ersir; claecloidhi &ersir; oilid dilegaid &ersir; oilid &ersir; claecloidhi, &ersir; gach ni do ni so is imcubaidh e do leth in fiabrusa &ersir; do leth na cuisi &ersir; cuisi an fiabrusa, da reir sin is aen leiges dlegar is in fiabrus &ersir; is in cuis in cuis dlegar doib. Item adeir adeir Galenus de ingenio sanitatis na briathra so: Omne quod remouet causam remouet efectam efectum cause
.i. gach ni indarbus in cuis indarbus se seadh innarbaidh seadh na cuisi, da reir sin gach ni indarbus in cuis indarbus seadh na cedhi [leg. cuisi] .i. in fiabrus innarbaidh se an fiabrus, da reir sin as aen leiges fognus a ngach ni dib. Item do citer corob leiges inann fognus don cuis &ersir; don aicid, oir adeir &ersir; adeir Galenus corob e in fiabrus as is adbur don aicid, &ersir; gach ni o leigester in fiabrus leigester in aicid aic uadha, da reir sin is aen leiges fognus don cuis &ersir; don aicid. Item adeir Galenus in libro de axidens &ersir; morbo in libro de acsidente &ersir; morbo co leanann an aicid in galur mar leanus in sgaile in corp, da reir sin gach ni o leiges leigester in galur leigester in aicid uadha. Freagramaid cuigi so Fregramaid cum na cest so &ersir; adermaid co tuicter in leiges do leth in fiabrusa o da modh do beith a ii maibh .i. trit trid fein &ersir; co h-aicideach, trit fein in tan innarbtar in fiabrus o nethib fuara fliucha amail adubairt Ipocras: humidi diete etc.
, co h-aicideach .i. in tan leigester terciana fire o reubarbum firi o rebarbusum noch ata te tirim, oir in tan folmaigter lind ruadhrebarbus?, noch ata in [a] adbur do terciana as adhbhur don tersiana,
leigester terciana an tersiana in tan sin. Tuic let co foghailter aicid aicidi in fiabrusa o da modhaib .i. in aicid aicid noch bis a coimidecht na in fiabrus, &ersir; aicid tig i ndeaghaidh tic a ndhiaigh in fiabrusa, in aicid bis a coimidecht in fiabrusa amail ata dergi na ngruaidhedh ngruadh a fiabrus perplemonia, &ersir; dorcacht &ersir; duibi na teangadh a causon causo &ersir; a terciana fire tersiana firi, &ersir; adermaid in tan leigester na tegmana teadhmanna so co leigester in aicididha na h-aicidi; &ersir; na h-aicidi noch tig tic a ndiaidh na fiabrus a diaigh an fiabrus amail ata singopis sincoipis flux bronn brond &ersir; coilica, p[assio?] &ersir; nemcodladh, edruime &ersir; edromacht ceilli &ersir; a cosmaili, adermaid nach leigester na h-aicidi so o leiges in fiabrusa. Et adermaid co fogailter in leiges a tri modhaib .i. o on geiniraldacht &ersir; spetsialdacht spitsealdacht &ersir; o on uimir. O geiniraldacht amail ata gach uili ni ga leiges leigis o na contrardacht: amail adeir Galenus secundo Tecni: Omnis cura
debet fieri per contrarium in ecaili gradu
.i. gach uili easlainti ag a leiges a ceim contrarda cudruma leigis ona contrardha a ceim cudruma. O spetsialdacht noch fogailter a iiii tri rannaib .i. a cailidecht &ersir; a caindiecht a cailighecht &ersir; a cainntighecht &ersir; a foladh. A cailidecht cailighecht amail ata tesaidecht &ersir; fliucaidecht, fuaraidecht &ersir; tirmidecht, tesaidecht &ersir; tirmidecht, fuaraidecht &ersir; fliucaidechtteasaidecht &ersir; fuaraidecht &ersir; fliucaidecht &ersir; tirmecht. Caindiecht A cainntighecht amail ata replexion &ersir; inanisio anaisio .i. linadh &ersir; folmugadh. A foladh amail ata reamrugadh &ersir; seimiugadh &ersir; gerradh &ersir; glanadh &ersir; a cosmaile. On uimir uero amail ata in easlainti sa iiii iii ceim, dlegar an leiges do tobairt an leigis do tabairt contrardha fa cudrumacht an ceime sin.
Fiarfaighter annso an furtachtaigter furtachtar in naduir on leiges co forimeallach no co h-inmedonach [om.], do citer nach dentar, oir adeir Galenus sa iii leabar de ingenio sanitatis: Natura non defecit inicesaris Natura non defetcid inesisairis i. ni bi easbaid ar in naduir .i. ni binn easbaid na riachtanas a leas ar in naduir, da reir sin ni comfurtachtaigter an naduir on leiges leigis co forimeallach na co h-inmedonach. Item adeir Aristoteles sa ced leabar de generacionis is in ced leabar de generacione nach bi binn gnim etir ani corpardha in corpardha &ersir; ini in nemcorpardha, &ersir; as amlaidh is amail ata in naduir go nemcorpardha
&ersir; in leiges corpardha co corpardha, da reir sin ni bi gnim atora binn gnim co aturra, &ersir; o nach bi binn ni comfurtachtaigter in naduir on leiges. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis na briathra na briathra so: Nil inuenitur in natium natura preter aliquid lesionis lecionis
i. ni fuil ni furtachtaiges in naduir nach gortaigter in naduir uadha i uad ar duis, &ersir; &ersir; item adeir Galenus nach fuil leiges is mo o furtachtaigter in naduir nan dileghadh na an leiges dileghtach &ersir; ni gortaiginn an dileghadh an naduir gortachtaigter an naduir on dileghadh do reir Galenus, da reir sin ni comfurtachtaigter an naduir o aen leiges on leiges. Item adeir Galenus primoin primo. This quotation etc. follows the passage beginning "an gluais an dara leabair" in H. 2. 12 (i). de interioribus: Natura non indiget auxilio medicamen[tor]um andighed aucilio medicaminum .i. ni rig a les in naduir furtachta an leigis acht in tan nach etir le fein an easlainti do clai, no in uair &ersir; an a uair is mo in easlainti na in naduir, &ersir; in tan is treisi in easlainti na in naduir ata si marbtach in tan sin, da reir sin ni comfurtachtaigter in naduir on leiges, oir ordaigidh ordaigh Galenus gan an leiges do tobairt leiges do tabairt is na h-easlaintib marbtacha. Item adeir Galenus a ngluais an ii leabair
damprismi, gach uile ni ata leth amuith amuigh don naduir nach comfurtachtaigter ni furtachtaighann an naduir uadha, &ersir; is amlaidh ata in leiges a n-aiged na nadura, da reirH. 2. 12 (i) Fol. 3b1, l. 1 begins here, and in top margin is "ni comfurtachtar an naduir uada &ersir; atait caili an dileghtha ullum cum an morgaidh". sin ni comfurtachtaigter
in naduir on leiges leigis. Item adeir Galenus da mbedh leiges do genadh denadh furtacht don naduir go co madh e an dileghadh do genadh denagh in furtacht sin, &ersir; gach ni bis ullum cum an morgaidh ni furtachtaigter in naduir uadha, &ersir; ataid caili in dileghtha ullum cum in morgaidh .i. tesaidecht, tesaidecht &ersir; an fliucaidecht, da reir sin ni furtachtaigter comfurtachtaigter in naduir on leiges on aenleiges. Item adeir Aristoteles sa iii is in iiii leabar do fisicorum nach oibrigheann oibriginn an leiges is in corp daend daena no go ngnimaiginn co ngnimaighi in tes nadurdha isin annsa leiges, da reir sin os ecin don tes nadurdha don naduir saetrugadh a n-aiged an leigis anbaindigter an naduir on leiges. Teagar in a aiged so Teagar an aiged sin do reir na n-uili dochtuiredh dochtuiri. Item dociter nach imcubaidh an dileghadh do tobairt an dileghadh i ngach aen an gach uili fiabrus morgaidh leanamnach fiabrus morgaidh amail ata sinoca, oir adeir Galenus nach imcubaidh dileghadh do tobairt san fiabrus so tabairt a sinoca. Item do citer nach dlegar imcubaidh an dileghadh do tobairt tabairt an aen en modh, oir adeir Ipocras is in canon so: Si ex sex egritudine
cibum accipiens accipens etc.
.i. co ndlegar in cuisli do ligin in tan imdaigid na iiii lenna a n-aenfecht, &ersir; co ndlegar in leiges lnna do tobairt tabairt an tan pecaiges pecaidhes aen lind amain, mas ed o deir adeir Auicenna nach ni eli an dileghadh acht ullmugadh an adhbuir bis anumal anullam cum a innarbta do leth a reamaduis &ersir; a rignechta &ersir; in tan imdaigid imdhaighaid na iiii lenna a n-aenfecht ainfecht ni regar a les an dileghtha dileghtai (dileghaidh?) acht an a folmugadh on cuislinn amail adubramar, &ersir; an tan pecaidius pecaighes aen lind, a folmugadh le leiges lenna mar an cedna, da reir sin ni h-imcubaidh an dileghadh do tobairt aen modh an dileghadh an aen modh. Item adeir Galenus nach imcubaidh an dileghadh do tobairt tabairt is na h-easlaintib marbhthacha marbhtacha amail ata colica coilica &ersir; sinoca &ersir; freinisis &ersir; scinancia frenisis &ersir; sginainncia &ersir; antrax, amail adeir Ipocras sa ced pairtegal sa iiii pairtegal d'ampriorum is in ced pairtegal daimprismorum, da reir sin ni h-imcubaidh an dileghadh i ngach en aen fiabrus. Item ni h-imcubaidh dileghadh a fiabras lenna ruaidh, oir adeir Galenus sa is in ix leabar de ingenio sanitatis, gach uili dileghadh do beith te, &ersir; ni h-imcubaidh nethi teo do tobairt [om.] a fiabrus lenna ruaidh, da reir sin ni dlegar dleagar an dileghadh do
tobairt tabairt i ngach fiabrus. Teagar in a aiged so an aiged sin, oir adeir Galenus corob imcubaidh imcubaidh an dileghadh do tobairt: a sinoca inflatiua anflatuaRest of line eut off, foot of Fol. 3., &ersir; ni fuil do na fiabrusaib fiabrus i n-a luga a ndlegar an dileghadh do tobairt tabairt na sinoca, da reir sin is imcubaidh an dileghadh a ngach en aen fiabrus. Item adeir Galenus gach fiabrus critech tri crichnaiter tre faethugadh is as ecin an dileghadh do tobairt tabairt ann, oir is e oibriugadh na nadura isan faethughadh .i. dileghadh ar tuis duis &ersir; dealugadh dealugug aindsein &ersir; indarbadh fa deoigh dheiogh, da reir sin dlegar an dileghadh do tobairt a ngach uili fiabrus. Item adeir Auicenna sa iiii leabar nach tinnscnann tinnsgnand easlainti acht on ceim dileghtha o nemdileghadh, da reir sin dlegar an dileghadh do tobairt tabairt i ngach easlainti. Item adeir Galenus corob comarta slainti gan fuireach i ngach uili eslainti comarta in dileghtha d'faicsin co dlistinach, da reir sin, os on naduir ataid comartai in dileghtha, dligidh an liaigh [om.] dileghadh do tobairt tabairt i ngach eslainti. Freagramaid Fregramaid
cuigi sin &ersir; adermaid corob imcubaidh an dileghadh do tobairt an dileghadh i ngach en fiabrus morgaidh adhburdha.
Fiarfaighter annso an tre tes &ersir; tre tirmidecht oibrighes gach uili dileghadh, do citer corob edh, oir adeir Ipocras gorob corob i an fuaraidecht is as namha don naduir, &ersir; is as e an
dileghadh is cara di, da reir sin ata gach dileghadh te tirim. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis na briathra so [om.]: Illud quot quod nocet sano multo magis nocet infirma egris infirmo
.i. gach ni urcoidigius do na dainib slana urcoidigi nis mo na sin [om.] dona dainib eslana, &ersir; urcoidigi an fuaraidecht do na dainib slana, da reir sin urcoidigi urcoidigh nis mo na sin [om.] do na dainib ndaine easlana, mas edh masad, o ta in dileghadh a comfurtacht na ndainedh slan &ersir; easlan, tuicter a beith o tesaidecht. Item adeir Auicenna a caibidil na mbrigh na briathra so: Frigidum non intrat in opus nature etc.
.i. ni teidh an fuaraidecht a n-oibrighthib na nadura, &ersir; ni mar sin d'oibrighthib an dileghtha, oir tarbaid co mor don naduir, da reir sin is tre tes oibrighes gach dileghadh. Teagar i n-a aiged so an aiged sin do reir Galenus de ingenio sanitatis, noch adeir gach uili dileghadh do beith contrarda don adbur in-a tobartar e, masedh, o ta an fiabrus te tirim dlegar dileghadh in fhiabrusa beith an dileghadh do beith fuar fliuch. Item adeir Auicenna sa caibidil cedna na briathra so: Aqua frigida agiuuat adiuuat in digirendo digirando materiam colericam colericum
&ersir; subtilem suptilium .i. furtachtaigidh inn t-usci an t-uisce fuar an dileghadh san is in adbur coilerda seim seimh coilerda, dareir sin o is on fuaraidecht doniter in dileghadh. Item adeir Haili sa ced leabar do
Tecni corob o on fuaraidecht
doniter an t-adbur tesaidechta t-adbur do dileghadh, da reir sin ni tre tes doniter oibrighes in dileghadh. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis co ndlegar an comsuigigud re n-abar oxisacra oixisiacra do tobairt do dileghadh tabairt maille h-uisci fuar do dileghadh an adbuir reamuir, &ersir; is follus co fuil oxisacra do reir Galenus co fuil an t-oixisacra fein fuar, da reir sin ni tre tes oibrighes in dileghadh. Item adeir Galenus sa is in x. leabar de ingenio sanitatis na briathra so: Aquam frigidam sequitur sudor &ersir; solucio uentris
.i. togairmid toghairmigh an t-uisci fuar an t-allus &ersir; flux na bronn da reir sin os e as e oibir in dileghta an t-adbur d'ullmugadh cum a indarbtha, &ersir; o do ni an t-uisci fuar na nethi sin na nethi sin amail adubrumar, tuicter nach o tes do niter in dileghadh. Freagramuid Fregramaid cum na cesti so cum na cesti &ersir; adermaid co fuilid da cuingill coingill is ecin don do liaigh d'fecain cum an dileghtha .i. cumtacht cumgacht no fairsingecht fairsingi na poiredh trit a tri na n-indarbtar an t-adbur, &ersir; rignecht no anumlacht an adbuir adhbhair bud coir d'innarbadh ann. Et adermaid annsa ced modh ni dib so na huili leigis dileghtacha do beith te, oir as is e oibir na tesaidechta oslugadh &ersir; leathnugadh do denam, &ersir; oibir na fuaraidechta dunad &ersir; cumgugadh do denum con co nadurdha, &ersir; adermaid mar an cedna in
dileghadh te do tobairt tabairt is in morgadh. An ii cuingill .i. rignecht &ersir; anumlacht an adbuir, &ersir; adermaid co ndlegar an dileghadh do beith comusga an tan sin o nethib teo &ersir; o nethib gera aigethi aigethithi .i. na nethi gera a ag gerrad an adbuir adbair rigin, &ersir; na nethi teo ag oslugadh na poiredh, &ersir; is mar sin fagmaid in cest sin.
Fiarfaighter annso an fedann neach tesdail is as na fiabrusaib gera a h-aitli an adbuir do dileghadh, do citer co fedann do reir Galenus is in sa leabar faethuigthi, oir adeir annsin co fedann neach nech tesdail an digbail na h-eslainti, &ersir; ni bind an digbail acht a h-aitli an adbuir do dileghadh dileghadh, da reir sin fedaid neach tesdail a h-aitli an adbuir do dileghadh is na fiabrusaib gera. [om.] Item adeir Consantin a leabar na teoaircachta teoiriciProbably the Theorica Pantgni. (BF) co facaid facaigh se fein moran noch fuar bas a sdaid fa uair bas a sdait na fiabrus nger, &ersir; is annsa sdaid critigh crichnaighter an dileghadh do reir Galenus, da reir sin fedaidh fedaigh nech tesdail is na fiabrusaibh gera a h-aitli an adbuir do dileghadh bas dfagbail a h-aithli an adbair do dileghadhis na fiabrusaibh gera. Item adeir Galenus corob o anbainne &ersir; o digbail dighbail &ersir; o anbainne na brighi tig tic an bas, &ersir; ni fuil do iiii h-aimseraib na h-easlainti aimser in ab aimsera an ab anbainne an brigh nan digbail na h-easlainti na n-eslainti, &ersir; ni bind an digbail acht a h-aitli
an adbuir do dileghadh, da reir sin fedaid nech tesdail a h-aitli an adbuir do dileghadh is na fiabrusaib gera tesdail is na fiabrusaibh gera a haithi an adbhur do dileghadh. Item adeir Galenus sa ii leabar do
pronosticorum a comarthaib perplemonia co fedann an t-adbur beith dileghtha is as in eslainti so, &ersir; nach fedtar a innarbadh, &ersir; adeir co fuilid da ni is ecin d'fechain cum na h-easlainti o ternaigter &ersir; dernaighter .i. in t-adhbur do beith dileghtha &ersir; nert na naduiri naduire cum a innarbtha innarbta mar is tu as du, &ersir; fedaidh nech tesdail teasdail tri esbaidh tre easbaidh an adbur d'innarbadh ach ge do beith dileghtha, amail is as follus as a perplemonia, da reir sin fedaid nech tesdail teasdail is na fiabrusaib gera a h-aitli an adbuir do dileghadh a haithli an adhbur do dileghadh is na fiabrusaibh gera. Teagar an a aiged sin an aiged so do reir Galenus in libro crisi primo de crisi noch adeir nach facaid fhacaigh se nech do dul d'ec ag a mbedis meddis comarthai an dileghtha co h-imlan. Freagramuid Fregramaid cum na cesti sin so &ersir; adermaid nach fedann nech bas d'fagbailtestail a h-aitli an adbuir do dileghadh do leth na naduire, &ersir; co fedann do leth na h-aicidi. Et fedaidh an aicid sin techt fetaigh so teasdail o tri nethib .i. o ainmes an leagha, no &ersir; o easlainti eli ele do techt a cenn ceann na ced easlainti, no seacran o secran
do beith etir na brighaib, oir adeir Galenus da mbia seacran ar in liaigh &ersir; ar fritalamh fritholam an otair ullmaigi sin neach cum bais ge do beith an t-adbur dileghtha, &ersir; adeir Galenus da ti easlainti a ceann easlainti is in digbail, acht ge ma bec hi i, go togairmenn toghairminn an bas o secran na mbrigh, oir adeir Galenus da mbia an brigh innarbtach nadurdha an brigh innarbtach &ersir; an brigh nadurdha &ersir; in brigh ainmidhi maille secran oibrighthi co fedtar an bas d'fagbail on tsechran sin oibrighthi ge do beith an t-adbur dileghtha co faghar bas on tseachran sin.
Fiarfaighter annso an dlegar an dileghadh do tobairt tabairt a tormach na h-easlainti, do citer nach dlegar, oir adeir Galenus corob uime do berar an dileghadh do laidiugadh laigdiugadh adbuir na h-easlainti, &ersir; ni fedtar a laidiugadh is in tormach an laighdiugadh sin do denam is in, da reir sin ni dlegar in dileghadh do tobairt tabairt is in tormach a tormach na heaslainti. Item adeir Galenus gach aimser in a mbind in a mbid na drochaicidi co ro laidir ladir; nach dlegar dleadar an dileghadh do tobairt an tan sin do tabairt ann, da reir sin o taid tait na drochaicid co ro laidir is in tormach ni dlegar in dileghadh do tobairt in tan sin do tabairt ann. Item ni dentar in dileghadh acht an tan bis an tes nadurdha co foirtill cum gnimaigthi gnimaithi ann, &ersir; ata in tes nadurdha ar n-a inntoga impogh a tinntigecht teintidhecht is in tormach, da reir sin ni dlegar in dileghadh do tobairt tabairt a tormach na h-easlainti. Item adeir
Consantin nach ni eli ele an tormach acht foirbtiugadh foirfiugadh in dileghtha, da reir sin os inti os a innti fein cricnaigter an dileghadh ni dlegar in dileghadh do tobairt tabairt innti. Teagar Teagar in a aiged so an aiged sin &ersir; adermaid a h-ugdaras Galenuis co ndlegar an dileghadh do tobairt tabairt a tosach &ersir; a tormach na h-easlainti. Freagramaid Fregramaid cuigi sin &ersir; adermaid co fuil in dileghadh ar na fogailt foghail a tri modhaib .i. dileghadh follus &ersir; dileghadh nemfollus &ersir; dileghadh foirbthi foirfi, &ersir; adermaid co fuil an dileghadh nemfollus a tosach na h-easlainti &ersir; a beith follus is in tormach &ersir; a beith foirbthi is foirfi as in sdait, &ersir; is don easlainti o ternaigter tuicter an dsting disding so.
Fiarfaighter annso an denann an biadh adhbur na h-easlainti do dileghadh, do citer nach denann, oir adeir Galenus in libro
de causis nach ni eli an dileghadh acht claeclogh do denam ar adbur na h-eslainti, &ersir; ni denann den an biadh noch is as biadh an claechlogh sin, acht an t-adhbur dadbur do geib is in corp do imedugadh medugadh, amail adeir Ipocras is in canon so: non pura corpora
etc.Aphorismi, sectio 2, no. 10: Non pura corpora, quanto plus nutries, tanto magis laedes. .i. co go ngortaigter na cuirp nemglana on oileamhain, da reir sin ni denann an biadh adbur na h-easlainti do dileghadh. Item adeir Ipocras a ngluais ampriorum an aimprismi na briathra so: Natura impetitur impeditur per sibum in
digestione degistione materie
.i. toirmiscter toirmisgter an naduir o dileghadh na h-easlainti tre caiteam caitham an bidh, da reir sin ni dileghar adbur na h-easlainti on biadh. Item adeir Galenus a ngluais reumenta acutorum remedia acutorum i.e. Regimenta acutorum. na briathra so [om.]: Et adem eadem est intensio in cibando indensio in sibando sanos et egros egres
.i. is en inntinn dlegus an liaigh do beith aigi cum bidh cum an bidh do tobairt tabairt do na dainib dainaib slana &ersir; dona dainib dainaib easlana, &ersir; ni tobartar tabartar an biadh do na dainib dainaib slana cum an adbuir cum adbair do dileghadh, da reir sin ni dlegar a tobairt do na dainib easlana cum an adbuir do dileghadh. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis co remraigter an t-adbur &ersir; co medaigter na duinti o caitam caitim an bidh, da reir sin ni dentar an t-adbur do dileghadh on biadh. Teagar an-a aiged aigh sin do reir Haili a ngluais tecni noch adeir co ndentar co ndenann an saetur &ersir; caitim an bid adhbur na h-easlainti do dileghadh, da reir sin oibrigidh an biadh cum adbuir na h-easlainti do dileghadh. Item adeir Ipocras is in sa ced leabar do reumenta acutorum na briathra so [om.]: Protisano Petisana est super omne de genere cibariorum .i. ni
fuair me do na huili biadh bidh biadh biaid is uaisle do na dainib dainaib easlana na sisan na h-eorna, oir innarbaidh se an morgadh, dileghaid &ersir; dileghaid adbur na h-easlainti, da reir sin is imcubaidh an biadh cum adbuir na h-easlainti do dileghadh. Item adeir Ipocras is in iiii leabar dampriorum daimprismorum is as in canon so: Oportet ad eliborus uero etc.
.i. co ndlegar an corp d'ullmugadh o biadhaib measarda roim an purgoid re n-abar eliborus, &ersir; is cum dileghtha an adbuir ordaigius Ipocras sin, da reir sin doniter dileghadh an adbuir on biadh. Item adeir Auicenna sa iiii leabar na briathra so: Cibus moderatus confortat uirtutem &ersir; calorem naturalem
.i. comfurtachtaigidh comfortachtaigh an biadh measarda an brigh &ersir; in tes nadurdha, &ersir; o nach ni eli an dileghadh acht oibrigthi an tesa nadurdha tuicter co ndentar an dileghadh on biadh measarda. Freagramaid Fregramaid cuigi sin do reir Galenuis a ngluais na canon so: ad eliborus etc.
noch adeir co fuilid da modh in n-a tabartar tobartar biadh do na dainib dainaib easlana .i. biadh noch is biadh &ersir; biadh noch is biadh &ersir; is leiges, an biadh noch is biadh is e is ruidhlius do sustaint an cuirp do medugadh [om.] &ersir; do reamrugadh remrugadh &ersir; d'oileamhain, &ersir; ni dileghaid an t-adbur acht co h-aicideach a calmugadh na mbrigh &ersir; na mball. An biadh noch biadh &ersir; is leiges an biadh noch is leiges, dileghaidh trit fein &ersir; claecloigidh an t-adbur cintach da mbia mbiad contrardacht aigi
ris. Et not let nod let co fuilid co fuilid tri cuis'tri cuis' inserted above line. i ngach fiabrus adburdha a ngach fiabrus adburdha .i. cuis tinnscaintach tinnsgaintech &ersir; cuis remtoscaitech &ersir; cuis coimceangail, gurob airi corub uimni sin.
Fiarfaighter annso cia Fiarfaiter ce do na cuisib so darub imcubaidh an dileghadh, do citer corob don cuis coimcengail coimceangail, oir adeir Haili a ngluais tecni tecni na briathra so: Cause antecedenti debetur euacuacio anteceddente debitur euaquasio
&ersir; cause coniungte debetur digestio coniuncte debitur digisto
.i. is don cuis remtoscaighthi remtosg dlegar an folmugadh &ersir; is don cuis coimcengail dlegar an dileghadh. Item adeir an fer cedna nach ni eli ele an dileghadh acht claechlogh noch toirmiscius an morgadh, &ersir; ni ni eli ele an morgadh acht an cuis coimceangail, da reir sin is as annsa cuis coimcengail dlegar an dileghadh do tobairt tabairt. Teagar i n-a a n a aiged so oir adeir Galenus nach bind sbas na fuireach a h-aitli na sdaiti gan dul ar neitfni ar an cuis coimceangail a haithle na sdaiti gan dul ar nemfni, da reir sin: os annsa sdait bis an cuis coimceangail ni h-innti dlegar an dileghadh do tobairt thabhairt. Item adeir Galenus co ndligeann ndl|iginn an dileghadh an morgadh do cosc cosg, &ersir; ni coiscter coisgter an
cuis coimceangail co nuigi an sdait, &ersir; ni regar a leas an dileghadh annsa is in sdait, da reir sin ni h-annsa don cuis coimcengail coimceangail dlegar an dileghadh. Freagramaid Fregramaid cuigi sin &ersir; adermaid corob don cuis remtoscaiti remtosgaiti &ersir; don cuis coimcengail coimceangail dlegar an dileghadh do tobairt [om.].
Fiarfaighter annso an imcubaidh an cuisli do ligin an en fiabrus an cuisli a ngach aen fiabrus, dociter nach imcubaidh, oir adeir Galenus co ndligeann ndligind an liaigh an naduir d'innsamlugadh dintshamhlugadh &ersir; a leanmhain in h-oibrigthib a na hoibrigthib, is e is oibir dilius don naduir gach ni is imarcraid &ersir; is urcoid di urcoidech di d'innarbadh, &ersir; ni fuil fiabrus in a n-indarbann an naduir an fuil, da reir sin ni dligann dligind an liaigh an cuisli do ligin an en fiabrus. Item adeir Galenus an tan folmaigter an fuil maith maille an leis in droch fuil nach dlegar a ligin an tan sin a ligin, oir isHalf line cut off, foot of Fol. 4. mo urcoidigius folmugadh na fola maithi maille an droch fuil na comfurtachtaigius, &ersir; ni fedtar cuisli do ligin is na fiabrusaib gan an fuil maith d'innarbadh innti d'innarbadh, da reir sin ni dlegar cuisli do ligin is na fiabrusaib. Item adeir Galenus nach folmaigenn an cuisli acht an linn pecis pecaighes leth astig do na cuislennaib, &ersir; is leth amuith do na cuislennaib ata bis adbur fiabrusa interpullata anterpullata, &ersir; adeir
Auicenna na briathra so: Uenole exicate trahunt id se humores humoreis etc.
i. in tan folmaigter na cuislenna tairrngidh cucu an cuisli tarringidh cuici na lenna omha &ersir; tuismigter annsin anterpullata anterbullata continua, da reir sin ni h-imcubaidh h-imcubhaigh an cuisli do ligin an en aen fiabrus. Item ni h-imcubaidh an cuisli do ligin is na h-easlaintib righne Babrusaibh righni oir adeir Galenus nach dlegar an diet seim do tobairt tabhairt is na h-easlaintib rigni, amail adeir Ipocras is as in canon so. In diurna diumna egritudine etc.
, os a gne os gne folmaigthi in diet seim is mo na sin ata in cuisli n-a gne folmaigti na folmugadh, da reir sin ni h-imcubaidh in cuisli is na fiabrusaib rigne h-easlaintaib righni. Et adeir Galenus nach imcubaidh in cuisli do ligin in cuisli a fiabrus bis maille teas tes mor, &ersir; ni bidh fiabrus gan tes ni bi fiabhrus gan tes mor, da reir sin ni dlegar an cuisli do ligin an en aen fiabrus. Item adeir Auicenna an tan bis an brigh anbann bus (?) anbann an brigh nach dlegar in cuisli do ligin, &ersir; an tan is nertmar an brigh ni dlegar a ligin an tan sin &ersir; an tan bus ladir an brigh ni hordaigtear a ligin, amail adeir Ipocras is in san canon so: Ea corum crisis fit etc.,
da reir sin
ni dlegar cuisli do ligin an en aen fiabrus. Teagar i n-a aiged so do reir Galenus sa xi ix leabar deg de ingenio sanitatis, oir
adeir nach eadh amain is as imcubaidh in cuisli in cuisli do ligin a sinoca inflatiua, acht is imcubaidh i is imcubaidh i ngach uili uile fiabrus morgaithi muna toirmisci thoirmisgi brigh no ais an easlain hi [om.]. Item adeir Galenus co fuilid da ni tig tic o ligin na cuislinni is na fiabrusaib .i. in t-ainntes d'isliugadh &ersir; in morgadh d'innarbadh, da reir sin is imcubaidh in cuisli do ligin i ngach en in cuisli i ngach aen fiabrus. Item adeir Galenus a ngluais ampriorum aimpris m is in canon so: dolores Doleris oculorum
, noch labrus do leiges na sul, oir adeir annsin an tan pecaididh moran do lennaib a n-enfecht do leannaib a n-ainfecht, co ndlegar an cuisli do ligin an tan sin, &ersir; ata pecugadh moran do lennaib is na fiabrusaib morgaithi, da reir sin dlegar an cuisli do ligin unta [om.]. Freagramaid Fregramaid cuigi sin do reir Galenus noch adeir gach uili uair comfurtachtaigter an brigh o ligin na cuislinni, acht ge mad moidi ge ma mo di an fiabrus hi an fiabrus, co ndlegar a ligin, oir adeir Galenus an cuisli do ligin do calmugadh na brighi, &ersir; in leiges lenna d'innarbadh adbuir an fiabrusa morgaithi.
Fiarfaighter annso ce sa mo tarbaigius an leiges in leiges lenna is an leiges lenna as na fiabrusaib na ligin na cuislinni na cuislenn. &ersir; Dociter gorob mo tarbaigius an leiges lenna, oir ni innarbann an leiges lenna acht an t-adbur cinntach, &ersir; ni mar sin don cuislinn, oir folmaigi si an t-adbur cintach &ersir; nemcintach,
da reir sin is mo tarbaigius in leiges lenna is na fiabrusaib na ligin na cuislinni na cuislinn. Item adeir Galenus an folmugadh do niter on leiges o leiges lenna co fuil se on naduir o naduir &ersir; on easlainti o ealadhain &ersir; in folmugadh do niter on cuislinn ni fuil se acht on easlainti amain, da reir sin in folmugadh ata on naduir &ersir; on easlainti is mo tarbaigius se is na fiabrusaib na ligin na cuislinn na an folmugadh ata o ealadhain amain, da reir sin is mo tarbaigius an leiges lenna is na fiabrusaib na ligin na cuislinni. Item adeir Galenus gach folmugadh is lugha innarbas don tes nadurdha &ersir; do na spiradaib is e is e an folmugadh sin is mo tarbaigius is na fiabrusaib, &ersir; is follus corob luga innarbtar don tes &ersir; innarbthur do na spiradaib le folmugadh an leigis lenna na le folmugadh na fola, da reir sin is mo tarbaigius in leigios lenna is na fiabrusaib na folmugadh na cuislinni ligin na cuislinni. Item adeir Galenus gach folmugadh dib so is mo oslaigius na duinti corob e in folmugadh sin corob e is mo tarbaigius is na fiabrusaib, &ersir; is mo oslaigius an leiges lenna na duinti na ligin na cuislinni [om.], da reir sin is mo tarbaigius in leiges lenna se is na fiabrusaib na ligin na cuislinni. Teagar in-a aiged so do reir Galenus noch adeir nach folmaigter leis in cuislinn folmaigheann an cuisli acht an med as is ail leis in liaigh, &ersir; ni mar sin do leiges lenna, oir folmaigi se na lenna co h-imarcrac do mi-toil an leagha uair ann and, da reir sin is mo tarbaigius an cuisli is na fiabrusaib na leiges lenna. Item adeir Galenus co fuil gach uili leiges lenna do gneitib na neime &ersir; n-a namhaid namha; don naduir, &ersir; ni mar sin d'folmugadh na cuislinni do reir Galenus, da reir sin
is mo tarbaigius an cuisli is na fiabrusaib nan na an leiges lenna. Feagramaid Fregamaid cuigi sin &ersir; adermaid co pecaidid pecaighid na lenna o da modhaib .i. uair ann do leth a na cailed &ersir; uair eli ele do leth a cainndiechta cainntieacht, an uair an uair &ersir; an tan pecaidid pecaighid.in-a cainndiecht dlegar an cuisli do ligin an tan sin, &ersir; in tan pecaidid do leth a caili dlegar an leiges lenna an tan sin do leth a cailedh dligidh an leiges lenna do tabairt &ersir; an tan pecaigid do leth a cainntiechta dlegar an cuisli do ligin.
Fiarfaighter annso andso an dlegar an cuisli do ligin a tosach na fiabrus. Do citer nach dlegar a h-ugdaras Auicenna sa ced leabar noch adeir adeir na briathra so : Fleoupotomia Fleupiotomia'Fleupriotomia' looks like a reading error' rather than a 'r', it is just a random ink mark. non oportet fieri ante digestionem materie .i. ni dlegar an cuisli do ligin roim dileghadh an adbuir, da reir sin ni dlegar i a tosach na fiabrus an cuisli do ligin a tosach. Itemadeir Galenus co ndligenn aderar co ndlighinn an liaigh oibrighthi na nadura do leanmain, &ersir; ni innarbann indarband in naduir en rann red don easlainti i n-a tosach, da reir sin ni dligenn dliginn an liaigh a h-innarbadh, amail adeir Ipocras is in canon so: Incipientibus Insipientibus morbis etc. Item adeir Auicenna co fuilid ii ni ag toirmisc toirmisg in leigis lenna &ersir; na cuislinni is na fiabrusaib .i. nert na ndrochaicidedh &ersir; uimi &ersir; reime nert na naduire ndrochaicide uimhe &ersir; reimi. in adbuir, &ersir; is do nert na ndrochaicidedh do nert na ndrochaicidi do labair
Ipocras is in canon so in canon so In statu uero silensium etc.
&ersir; do remadus &ersir; do duintibh an adbuir do labair Ipocras is in canon so ele: digesta medicari etc. Digesta medicare etc. da reir sin ni dlegar cuisli na leiges lenna do tobairt tabairt a tosach na fiabrus. Item adeir Auicenna gach adbur bis an aen inadh amain, co ndlegar fuirech re n-a dileghadh ni is nis tusca na doberar in t-innarbadh, &ersir; is amlaid ata fiabrus interpullata anterbullata &ersir; a adbur a-n aen en inadh leth amuith amuigh do na cuislennaib, da reir sin ni dlegar cuisli do ligin a tosach na fiabrus so na fiabrus. Item adeir Galenus in primo primo de crisi corob inand ata cuis na nescoidi nescoidi &ersir; cuis in fiabrusa do leth in folmaigti, &ersir; ni dlegar in t-adbur d'folmugadh annsa nescoid neascoid no co di an sdaid sdaid na nescoidi, da reir sin ni dlegar folmugadh do tobairt is in fiabrus no co tabairt is na fiabrusaib mar an cedna no go ma dileghtha in t-adbur. Item adeir Galenus corob ann dlegar in naduir do comfurtacht in tan rig si a les leas a comfurtacht, &ersir; adeir Galenus nach rig a les leas an naduir a comfurtacht a tosach na h-easlainti na n-easlaintedh, da reir sin ni dlegar cuisli an cuisli do ligin a tosach na fiabrus. Teagar i n-a aiged so san sa viii leabar de ingenio sanitatis, oir adeir Galenus gach ni ullmaiges in t-adbur &ersir; luathaighes e cum a dileghtha, co ndlegar a denum, &ersir; adeir Galenus co luathaiginn ligin na cuislenn cuislinni a tosach in fiabrusa in t-adbur cum a dileghtha, da reir sin as is imcubaidh an
cuisli a tosach na fiabrus. Item adeir Galenus a caibidil tsinoca inflatiua nach dlegar fuirech re dileghadh an adbuir ris in dilegadh na risin faetugadh gan an a cuisli do ligin, da reir sin dlegar in cuisli do ligin a tosach na fiabrus. Item adeir Auicenna corob i in aimser in a treisis treisi in brigh in brigh is mo dlegar in cuisli do ligin, oir ni dligind an liaig cuisli do ligin i n-anbaindi ni dlegar a ligin a n-anbainne na brighi, da reir sin o nach fuil de iiii h-aimseraibh in fiabrusa na heaslainti aimser i n-a treisi in brigh na in-a tosach, is ann dlegar in a treisi i na an tosach, mas ed, is a tosach na heaslainti dlegar in cuisli do ligin. Item adeir Auicenna adeir Auicenna is in ced leabar co ndlegar an cuisli do ligin a ngach aen aimsir an tan bis an brigh ladir da reir sin dlegar an cuisli do ligin a tosach na fiabrus. Item gach uili uair bes gach uair bias in naduir co nertmar &ersir; in t-adbur co h-imdha, co ndlegar in cuisli do ligin in tan sin do ligin, &ersir; ata in t-adbur co h-uimdha h-imdha &ersir; in naduir co nertmar a tosach in fiabrusa na fiabhrus, da reir sin dlegar in cuisli d'ligin i n-a tosach a do ligin ann. Freagramaid Fregramaid cuigi sin &ersir; adermaid do reir Auicenna sa iiii leabar co fuilid tri h-ernaili h-uairi i n-a tobartar in folmugadh do leth na cuisi .i. hora electa delecta expediens &ersir; eiroinaor "eironia"., hora electa .i. uair toghaidi dleistinach, &ersir; ni dlegar in uimir laethidh na aimisiri crosta h-imser crosda d'fecain cuigi so ma
ta an brigh laidir ladir &ersir; in t-egintes ar an otar, expediens imorro uero .i. uair is mo tarbaigius don is i mo do naduir in folmugadh do tobairt innti in folmugadh na urcoidigius, Eiroina .i. in uair medhaigter in easlainti on folmugadh &ersir; digbaigter in tes nadurdha a naduir.
Fiarfaighter annso an dlegar in fothragadh do tobairt i ngach fiabrus, do citer nach dlegar, oir adeir Galenus sa ii leabar do
reumenta acutorum nach dlegar fothragadh do denam a fiabrus lenna fuair, &ersir; is e as is adbur do sin .i. disgailidh se an [t]adbur seim &ersir; fagaidh an t-adbur reamra remar gan disgailedh, da reir sin ni dlegar in fothragadh do denam i ngach i ngach aen fiabrus. Item adeir Galenus gach ni medhaiges in morgadh &ersir; coimedhas e ni dlegar a denam, &ersir; adeir Galenus co medaigter &ersir; co coim[ed]tar in morgadh on fothragadh medaigter an morgadh &ersir; go coimetar e, da reir sin ni dlegar a denam is na fiabrusaib a ngach aen fiabrus. Item adeir Galenus a ngluais in iiii pairtegal d'ampriorum an iii pairt. daimprismorum nach dlegar fothragadh uisci te do denam a fiabrus noch bis a coimetacht na neascoidedh, da reir sin ni h-imcubaidh an fothragadh i ngach a ngach aen fiabrus. Item adeir Galenus nach innarbtar leis in fothragadh acht imarcraidh in iii an tresnot 'an tes' as printed in the footnote. See MS 1302 f. 5v line 19. dileghtha, &ersir; in t-adbur bis etir feoil &ersir; leathar, &ersir; ni h-annsin bis adbur in fiabrusa continoidigh acht co h-inmedonach is na cuislennaib, da reir sin ni h-imcubaidh in fothragadh in gach fiabrus. Item adeir Galenus a ngluais na h-afraisi haifrisi so: Sub
cane cane et ante canem etc.
, &ersir; adubairt Aristoteles [om.] na briathra so: Balneum refugat euacuacione materie Balnem repugnat materie euacasione
f5v line 23-25. .i. bidh bi an fothragadh is na fiabrusaib a n-aiged folmaigti an adbuir, da reir sin ni h-imcubaidh an fothragadh is na fiabrusaib. Teagar in-a aiged so do reir Galenus sa uiii vii leabar de ingenio sanitatis, oir adeir gorob corob imcubaidh an fothragadh do tobairt a fiabrus efemera, sa &ersir; is in x leabar corob imcubaidh a tobairt a fiabrus eticach, &ersir; a xi imcubaidh e a fiabrus etici &ersir; is in aenmad leabar deg corob imcubaidh a tobairt a fiabrus putria imcubaidh a fiabrus putrita &ersir; da reir sin as is imcubaidh an fothragadh do tobairt an fothragadh i ngach uili fiabrus. Item adeir Galenus sa x leabar de ingenio sanitatis gach ni cuires an corp a fuaraidecht &ersir; a fliucaidecht corob imcubaidh e is in fiabrus morgaiti, &ersir; cuiridh an fothrugadh an corp a fuaraidecht &ersir; a fliucaidecht, da reir sin dlegar a tobairt is in fiabrus putria dlegar in fothragadh do tobairt is in fiabrus putrita. Item adeir Galenus gach ni doni dileghadh an adbuir cintaigh &ersir; innarbus e &ersir; cuiris an corp a fuaraidecht corob imcubaidh a tobairt is na imcubaidh e is na fiabrusaib, &ersir; adeir Galenus co ndenann fothragadh a n-uisci milis na nethi sin, da reir sin dlegar a tobairt i da reir sin is imcubaidh e a ngach uili fiabrus. Freagramaid Fregramaid cuigi sin &ersir; adermaid co fognann an fothragadh a fiabrus efemera a ngach uili aimsir h-aimsir &ersir; ni dlegar a tobairt a fiabrus eitica eitici, oir ataid tri cuisi fa toirmiscter a tobairt san eitig is in eitici .i. ar a beith disgailtech diansgailtech &ersir; ar a
beith tesaidhi &ersir; ar a beith folmaigtech ar a beith folmaigtech &ersir; ar a beith teasi, oir ataid na tri nethi sin go direach a n-aiged na h-eitice an a aiged na h-eitici. An fothragadh do tobairt san a fiabrus morgaiti, tuicter sin o da modhaib .i. do leth na h-aicide na n-aicidedh &ersir; do leth an fiabrusa fein, do leth na n-aicidedh na n-aicidedh uero ataid vi cuingill o toirmiscter fa toirmisgter an fothragadh. An ced cuingill dib .i. da mbia flux bronn ar fer an fiabrusa ni dlegar an fothragadh do tobairt in tan sin, oir da toirmiscter an flux tarraingter an t-adbur an tan sin oir do toirmeosgadh an flux &ersir; do tarrongadh an t-adbur'au flux' in the footnote is a typo. cum na mball uasal noch is cuis do medugadh na h-urcoidi an tan sin na h-urcoidi. An ii cuingill .i. da mbia consdipasion ar fer an fiabrusa ni dlegar fothragadh an tan sin do tobairt, an fothragadh oir do cuirfedh se an corp ar otirmech othirmech. An iii cuingill .i. da mbia an brigh anbann, ni dlegar fothragadh do tobairt ann anbunn ni h-imcubaidh an fothragadh ann. An iiii cuingill an lucht ar a mbidh fastidium &ersir; sceatrach mbi fasdidium .i. sgeathrach do gnath, ni dlegar fothragadh do tobairt doib ni h-imcubaidh an fothragadh doib. An v cuingill an lucht ar a mbid innrum mbi inrum coilerda, ni dlegar a cur a fothragadh. An vi cuingill .i. an lucht ara mbid mbi flux fola no ata ullum cuigi, ni dlegar a cur a fothragadh.
Fiarfaighter annso an dlegar an diet fuar fliuch do tobairt tabairt is na fiabrusaib, do citer nach dlegar, oir adeir Auicenna an biadh dlegar do tobairt do lucht na fiabrus co ndligeann ndlighinn se beith sodileghtha &ersir; beith tolltanach &ersir; beith
lachtach, &ersir; ni bind an diet fuar fliuch mar sin, da reir sin ni dlegar a tobairt is na fiabrusaib. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis an diet do tobairt do leth an coimplexa &ersir; gan a tobairt do leth an fiabrusa, da reir sin da mbia fer lenna ruaidh a fiabrus terciana, dlegar an diet noch medaigius lind ruadh do tobairt an tan sin, mas edh ni dlegar an diet fuar fliuch do tobairt is na fiabrusaib tersiana, ni dlegar an diet fuar fliuch do tobairt, da reir sin, ni dlegar an diet fuar fliuch do tobairt is na fiabrusaib. Item adeir Galenus go co fuilid tri nethi is ecin is ecin d fecain cum dieta na diet do tobairt is na fiabrusaib .i. ais &ersir; coimplex &ersir; gnatugadh, da reir sin ni diet fuar fliuch dlegar do tobairt is na fiabrusaib. Item adeir Galenus a ngluais amporum aimpris m. gurab corob i an fliucaidecht is matair don morgadh, &ersir; adeir Isag Isac an red cedna a leabar na fiabrus: Omne quoth quod putrifit est humidum
.i. gach ni gabus morgadh cuigi is ni fliuch e, da reir sin ni dlegar diet an diet fuar fliuch do tobairt is na fiabrusaib. Item adeir Isag Isac a leabar na fiabrus na briathra so: Frigidum auget agiuat opilacionem
.i. medaigidh an fuaraidecht na duinti &ersir; is iad iat na duinti is adbur don morgadh, da reir sin ni h-imcubaidh na dieta fuara fliucha himcubaigh an diet fuar fliuch do tobairt is na fiabrusaib. Teagar i n-a aigedh so do reir Ipocras noch adeir an diet fuar fliuch do tobairt do lucht na fiabrusaib. [om.]
Fiarfaighter annso an mo urcoidiges an codladh a tosach in paroxsismus paroxismus na is n aimseraib is na h-aimseraibh eli, do
citer corob mo sa tosach [om.], oir adeir Galenus gach urcoid do niter a tosach an paroxsismus.End of H 2. 8 (=TCD 1299), p. 32; H 2 12 (i) (=TCD 1302) continues Fol. 6 a col. 2, line 2. mairidh si re fedh na tri n-aimser ele, da reir sin is mo urcoidiges an codladh a tosach an paroxismus na a ngach aimsir ele de. Teagar a n-a aiged sin do reir Galenus sa ii pairtegal d'
aimprismi noch adeir da urcoidighi an codladh is in digbail corob comartha bais &ersir; nach edh is in tosach, da reir sin is mo urcoidighes an codladh a ndighbail an paroxismus na a n[a] tosach. Fregramaid cuigi sin &ersir; adermaid co fuilid tri h-ernaile ar an codladh i. codladh bis nadurdha co huilidhi, &ersir; codladh leth amuigh do naduir, &ersir; codladh nach fuil nadurdha na leth amuigh do naduir. Et is e in codladh nadurdha co huilidhi amail adeir Auicenna: Maiximus &ersir; multus &ersir; profundus .i. codladh mor re n-abar maiximus, &ersir; codladh domuin re n-abar profundus, &ersir; codladh imda re n-abar multus. Et is e an codladh leth amuigh do naduir amail ata subethi &ersir; a cosmaili. Et is e an codladh nach fuil nadurdha na leth amuigh do naduir amail ata an codladh do ni nech a h-aithli shiubhul no saethair mhoir no obrighthi, oir adeir Galenus nach fuil an codladh so nadurdha na leth amuigh do naduir. Et adeir Galenus co tuicter an codladh o ii modhaib .i. trid fein &ersir; tri aicid, &ersir; adeir Auicenna an congluais so, an codladh trid fein do beith co nadurdha co huilidhi &ersir; a beith tarbhach, &ersir; a beith co h-urcoidech mitharbach do leth na h-aicidi. Et adeir Galenus an codladh do niter a ndigbail na h-easlainti is mo urcoidighes se na a ngach aimsir ele don paroxismus.
Fiarfaighter annso an geinter lenna omha on biadh doberar is in paroxismus. Do citer nach geinter, oir adeir Galenus a
n-aimpri an paroxismus corob ann is treisi in fiuchadh, &ersir; an tan is mo an fiuchadh is ann is usa'n biadh do berbugadh &ersir; do dileghadh, gorob airi sin nach geinter lenna omha on biadh doberar as in paroxismus. Tic Consantin a n-a aiged so, oir adeir da tucar an biadh is in paroxismus a
n-aimsir na tri caired so amail ata frighus &ersir; rigor &ersir; oiripilasio, co ngeinter lenna omha uadha &ersir; co teit neach a peirilech (?) o na lennaibh sin, da reir sin geinter lenna omha on biadh do thobairt is in paroxismus. Et cruthaigter lenna omha o ii cuisaibh . i. o anbainne an tesa nadurdha, noch o tuismigter imdugadh lenna fuair is in coi[m]plex o linn d'fhaghbail a mesardachta fein &ersir; a dul a n-ainmesardacht, amail ata linn ruadh ag pecugadh a n-a med &ersir; linn dub mar an cedna. Fregramaid cuigi sin &ersir; adermaid an biadh doberar as in paroxismus co ngeinter lenna omha righni uadha.
Fiarfaighter annso an mo dlegar an biadh do tobairt a tosach na n-eslainti nger na a ngach aimsir eli dib. Dociter nach dlegar biadh do tobairt a n-a tosach, oir adeir Ipocras sa ced leabar do
re[gi]menta acutorum nach dlegar biadh do tobairt do lucht na pleuirisisi no go ma follus biadamlacht &ersir; uisceamlacht na mbel, &ersir; adeir Galenus nach follus an comartha sin acht a h-aithle an adbuir do dileghadh is in tormach no as in sdaid da reir sin ni dlegar biadh do tobairt do lucht na n-eslainti nger a n-a tosach. Item adeir Ipocras sa ced leabar do re[gi]menta acutorum sugh na h-eorna do tobairt a tosach na h-easlainti &ersir; an cuid is reime de do tobairt is in tormach &ersir; is na h-aimseraib ele, da reir sin ni dlegar biadh do tobairt a tosach na n-eslainti nger. Item adeir Galenus de ingenio sanitatis nach dlegar fin do tobairt isna h-easlaintibh gera no go ma dileghtha an t-adbur, tuicter as sin nach dlegar biadh is reime na fin do tobairt no go ma dileghtha an t-adbur, &ersir; ni binn an t-adhbur dileghtha a tosach na n-eslainti nger, da reir sin ni dlegar biadh do tobairt a n-a tosach. Item adeir Galenus gach aimser a n-a mo ere na naduire &ersir; a saetar corob is in aimsir sin is lugha dlegar an biadh do tobairt, &ersir; ni fuil aimser as mo saetar &ersir; eri na naduire na an tan bis an t-adbur nemdileghtha, da reir sin os a tosach na h-easlainti bis an t-adbur nemdileghtha ni dlegar an biadh do tobairt ann. Item adeir Auicenna a caibidil tsinoca is in gne re n-abar epaumasticus nach dlegar biadh do tobairt a n-a tosach, oir fiabrus e bis ar digbail do gnath, &ersir; is treisi an drochaicid a n-a tosach na a ngach aimsir eli de, da reir sin ni dlegar biadh do tobairt a tosach na n-eslainti nger. Tic
Ipocras a n-a aiged sin canon so. quibus est posterior sdatus.
Fregramaid cum na cest so &ersir; adermaid do reir Galenus co fuilid da sdaid a gach easlainti ger .i. sdaid do leth a h-adbuir &ersir; sdaid do leth a h-aicidi. An sdaid do leth a h-adhbuir uero .i. gach uair bis an t-adbur ar n-a dileghadh co foirfi adermaid sdaid na h-easlainti ris an tan sin, amail adeir Galenus primo de crisi. Sdaid do leth na h-aicidi uero .i. gach uair is treisi na drochaicidi aderar sdaid na h-easlainti ris amail is follus a lucht na pleurisisi, oir gach uair is mo an tinnes &ersir; is cumga an ainail &ersir; is docamla an cosachtach, adermaid an pleuirisis do beith a n-a sdaid, fedtar an sdaid so do beith a tosac na pleuirisisi do reir Galenus. Nod let co fedtar na drochaicidi do beith dasachtach &ersir; an d-abdhur do beith dileghtha a n-ainfecht. Et tuic let co fedann an dileghadh &ersir; an t-innarbadh beith a n-ainfecht, amail is follus a lucht na pleuirisisi, &ersir; is na nescoidib eli noch innarbtar tre disgailedh nemfollus, &ersir; adermaid co laidighter na drochaicidi an tan sin o dileghadh an [a]dhbuir. Et adeir Galenus co fuilid easlainti eli ann &ersir; an tan dileghar in [t]-adbur go medaighter acu e, no go innarbtar a n-einfecht &ersir; an galur, amail is follus is na nescoidib brises uatad fein. Et foghailter an diet mar an cedna .i. diet uiligh &ersir; diet rannach. Diet uiligh amail ata an diet noch ordaigter o tosach na h-easlainti co la a crichnaighthi. Diet rannach amail ata an diet noch ordaighter a iiii h-aimseraibh na h-easlainti. Et adeir Galenus gach uair bias an brigh nemtruaillighthi laidir o tosach na n-eslainti nger conuigi an sdaid nach dlegar an biadh do tobairt an tan sin no go ti an sdaid, &ersir; an tan bes an brigh anbann &ersir; na drochaicidi co dasachtach a tosach na h-easlainti dlegar an biadh do tobairt an tan sin do coimed na brighi.
Fiarfaighter annso an fiabrus continoidech tuismiter o nescoidibh inmedhonacha no in fiabrus anterbullata. Dociter corob fiabrus continoidech, oir adeir Galenus co fuilid tri h-adhbuir an galuir is in nescoid n-a h-enar .i. droch coimplex &ersir; adhbur pecaidhes &ersir; sgailedh continoidech, &ersir; adeir Galenus co fedtar fiabrus continoidech denam on droch coimplex amain, mas ed is mo fedtar a denam maille an da cuis eli da reir sin is fiabrus continoidech tuismidhter o nescoidibh
inmedhonacha. Tig Almusor a n-a aiged so &ersir; adeir corob i oripilacio an cuis nanarleg. 'cuis enair' or 'cuis naenar'? ann, &ersir; ni binn oripilacio acht a fiabrus anterbullata, &ersir; ni cruthaigter nescoid acht leth amuigh do na cuislennaibh a poiraibh na mball noch is inadh diles d'fiabrus anterbullata, da reir sin is fiabrus interbullata tuismidhter o nescoidibh inmedhonacha. Et as inann apostemha re radh &ersir; atOne would expect 'atcomall', but atlt m (with d above m) is the reading in the MS. boill leth amuigh do naduir noch tic o gaethmhairecht no o linn cintech, &ersir; tuismidhter apostema o ii cuisaibh .i. an tan innarbas ball ladir a imarcraich cum boill anbhainn noch is cuis do cruthugadh nescoidi is in ball, &ersir; is don cuingill so gaires Auicenna apostema direuaciones .i. nescoid tic o diuargadh imarcrach boill ladir cum boill anbainn. An ii cuis an tan fhagus an naduir imarcraidh oileamna a mball gan folmugadh uaidthi anidh co glaethamail coimceangailti is in ball, &ersir; geinter uadha sin drochcoimplex &ersir; sgailedh continoidech &ersir; na diaigh sin a[n] nescoid re n-abar apostema congestionis .i. nescoid do niter o tachtadh &ersir; o glaethamlacht an adhbhur. Fregramaid cum na cesta so &ersir; adermaid gach uili nescoid morgaiti noch bis a comarsanacht an craidi is ecin fiabrus continoidech do tuismedh uaithi, oir cuiridh a[n] nescoid sin detaighi adhuathmara morgaithi cum an craidi, &ersir; gluasidh an craidi d'innarbadh na detaighi sin, &ersir; cuiridh an gluasacht sin an tes nadurdha a teinntighecht noch as cuis don fiabrus continoidech. Et adeir Isac a
leabar na fiabrus an tan bis nescoid ar an seilg co tuismiter fiabrus anterbullata uaidhi, &ersir; co mbinn a h-aixis on iiii la co ceile amail bis a quartana. Et adeir as [in] inad cedna co tuismiter fiabrus efemera o nescoid na mball inmedhonach &ersir; uair eli o nescoid na mball forimillech, &ersir; is mar sin fagmaid in cest sin.
Fiarfaighter annso an deghcomarta rigor &ersir; flux fola na srona do techt as in causon. Dociter corob deghcomarta ar duis rigor do techt ann, oir adeir Ipocras sa iiii pairtegal
d'
aimprismi in canon so: Quabsone habito etc. .i. co leiges tar causon o rigor do techt an a ceann.'A febre ardente detento, rigore superveniente, solutio (fit).' 'Rigor ocurring during ardent fever, effects its solution.' Note this is a later translation from a printed edition by Thomas Coar, p. 99, but the text of this aphorism is identical to that of Johannes de Gorter, Medicina Hippocrita, Batavii 1747. Flux fola na srona do techt ann is deghcomarta e do reir Auicenna noch adeir da ti sgethrach no inrumCf. par. 16. no fuil srona no allus a cenn causoin co leigester an causon uadha, da reir sin is degh comarta rigor &ersir; flux fola na srona do techt a causon. Tig Isac an-a aiged so sa iiii caibidil do leabar na fiabrus, noch adeir corob drochcomarta rigor do techt a causon. Et is edh is causon ann .i. fiabrus doniter o fuil coilerda a cuislennaibh noch comursnaighes ris na ballaib uaisli. Item adeir Isac corob edh is causon ann .i. fiabrus continoidech noch tuismiter o linn ruadh no o linn fuar thshaillti a cuislennaibh an cuirp co huilidhi, &ersir; co h-airithi is na cuislennaibh comursanaighes ris in craidi &ersir; ris in ngaili &ersir; ris na h-aeb. Et is edh is rigor ann do reir Auicenna .i. droch shuigigud an cuirp co huili maille gluasacht &ersir; re crith anordaightech. Fregramaid cum na cest so &ersir; adermaid da ti rigor a causon &ersir; gan flux tola na srona do techt co ma follus comarta an dileghtha, &ersir; a techt la in faethuigthi foillsigigh sin slainti do reir Auicenna a caibidil an rigor. Item adeir Isac a leabar a febris, da ti flux fola na srona a causon a la an fethuigthi co foillsigidh slainti gan cunntobairt. Et adeir Galenus da ti rigor a contrardha na cuingill adubrumar co foillsigidh bas.
Fiarfaighter annso an fedtar galur gabaltach do beith ann. Dociter nach fedtar oir adeir Aristoleles na briathra so: Aicsidens autem non transit de suibiecto in subiectum
.i. ni teit an aicid o suibidecht co suibidhecht, &ersir; is amail ata an galur a n-a ni aicidech, da reir sin ni gabhann se nech da ceile. Tig Auicenna a n-a aiged so sa ced canon, &ersir; tic Ipocras sa vi pairtegal d'
aimprismi, &ersir; Auicenna sa vii canon xx, noch adeir arteitica &ersir; podagra sunt morbi eritari
.i. ata arteitca ) &ersir; potagra a n-a ngalraib oidrechtacha gabaltacha, da reir sin fetar galur gabaltach do beith ann, amail adeir Gordonius na briathra so: Antrax, lepra, lipa, freinisis, contagia prestant
, is iad so na h-easlainti gabaltacha antrax .i. nescoid doniter o comcumusc na tri lennann .i. fuil derg &ersir; linn
ruadh &ersir; linn dub, corob airi sin bid na tri datha so uirthi .i. dath derg &ersir; dath buidhi &ersir; dath dubh, &ersir; ar dasachtaigi an adbuir on dentar i bidh si gabaltach. Lipa .i. galar sul, lepra .i. lubra. Freinisis .i. dasacht, &ersir; doberid so gabaltaighi da ceile, &ersir; adeir Galenus annso nach incaitreabaleg. 'inaitreaba' or 'incomaitreaba'. a comursanacht na ndaine a n-a mbiad na galra gabaltacha adubrumar, &ersir; co h-airithi an lucht ar a mbia pestilensia. Et adeir fos gan comaentugadh riu a n-inadaib cumga. Et adeir fos an fer cedna na daine do geib bas is na teagmannaibh so, &ersir; co hairighi is in pestilens, dlegar a secna, &ersir; an t-aer timcilles iad do secna, &ersir; dlegar na luibhi noch fasus is na reilgibh a n-adlaicter na cuirp so do secna ar dainib &ersir; ar ainmidhibh, oir adeir an feallsam na briathra so: Uirtus pabili maneat in pabulo etc.
Et adeir an fer cedna gach uili drocbaladh do secna a n-aimsir na plaighi, &ersir; tortha na crann &ersir; luibed do secna mar an cedna &ersir; replegion bid &ersir; dighi &ersir; folmugadh minic do tobairt ar an corp mar as du. Fregramaid cuigi sin &ersir; adermaid co fedtar galar comcosmail no egcosmail do tuismed o n-a cosmailius, amail adeir Galenus co cruthaigter pairilis &ersir; sincoipis &ersir; eipilencia o linn ruadh, &ersir; perplemonia, pleuirisis &ersir; litargia o frenisis, &ersir; lepra &ersir; albus o morfea. Et adeir Auicenna co ndenann aicid easlainti galur crichnaitech a mball, amail ata frenisis ag cruthugadh thinnis an cinn. Et adeir an fer cedna amail geinter galur o galur corob amlaid sin leigester galur o galur ele, amail is follus is in fiabrus tic a ceand spaismis, &ersir; is in quardana tic a ceann meilincoile. Item adeir Auicenna co fuilead uiscietha &ersir; luibi ecin noch tuismighes galar gabaltach gan fuirech, amail ata euforbia &ersir; acosinne, &ersir; cruthaigter mar an cedna o claochlogh na n-aimser is na h-airdibh, &ersir; na h-easlainti adubrumar leigester iad on claochlogh sin. Et adeir an fer cedna co galar o na smuaintib o gluasacht na brighi [ainme]Perhaps 'ainmidhe'., mar is follus is in lucht gabus destin cucu o na torthaib gera d'fhaicsin ag a [ni]thi amail atait ubla fiadhain[e] &ersir; a cosmaile.
Fiarfaighter annso [ce] an diet dlegar do tobairt
is na fiabrusaib righni. Dociter corob diet reamar oir adeir Galenus a ngluais
aimprismi co ndlega esg &ersir; uigi &ersir; feoil do tobairt is na fiabrusaib righni, &ersir; ni ni ele sin acht diet mar do reir Auicenna, da reir sin is diet reamar dlegar do tobairt is na fiabrusaib righni. Item adeir Auicenna a caibidil an quartana co ndlegar incinn bhainbh ar na rostadh &ersir; uirghi coilech &ersir; sisan tiugh do lucht an quartana, &ersir; airmaiterOr 'airaimter'. so etir na dietaibh reamra, da reir sin is diet reamar dlegar do tobairt is na fiabrusaib righni: Item adeir Auicenna co ndlegar an brigh do coimet is na h-easlainti righni, &ersir; adeir an fer cedna nach coimedtar an brigh on diet seim, da reir sin is diet reamar dlegar do tobairt is na fiabrusaib rigni. Tegar a n-a aiged sin a h-ugdaras Isac oir adeir corob diet reamar dlegar do tobairt do na dainaib slana, &ersir; is diet contrardhaiges do na dainaib slana ordaighter do na dainibh easlana, da reir sin is diet seim dlegar do lucht na fiabrus righni. Et adeir Auicenna co foghailter na h-eslainti rigni a ii modhaibh .i. easlainti aenda &ersir; easlainti comshuighthi, easlainti aenda .i. easlainti tic o aen linn amain amail ata terciana o linn ruadh &ersir; coididiana o linn fuar, easlainti comsuigthi .i. an easlainti doniter o cumusc na lennann amail ata antrax &ersir; a cosmaile. Item fos foghailter na h-easlainti so a ii modhaibh .i. blogh dib darab ainm acuta &ersir; blod d[ara]b ainm croinica .i. easlainti ger &ersir; easlainti righin. Et foghailter acuta a tri modhaibh .i. acuta &ersir; peracuta &ersir; acutisima. Et as ed as acuta ann .i. fiabrus ger noch sa termin cricnuighthi an vii la. Peracuta noch cricnuigter an iiii la. Acutisima .i. easlainti noch cricnuigter an ii la no an treas la. Et ata easlainti ger ele ann re n-abar acuta absuluta noch sa termin cricnuigthi an ix la. Acuta non absuluta noch sa termin cricnuigthi an xx la. Et ata acuta ele ann .i. acuta residiuaciones .i. easlainti ger aitimpaithech &ersir; bi a termin crichnuigthi so a cinn mhis. Et ata acuta cronica ann neoch sa termin cricnuigti an t-aenmadh la deg ar xx, no an iiii la deg ar xx, no a cinn da xx la, [amail] adeir Aristoleles croinica o soin amach ria. Et foghailter fos an diet a tri modhaibh This column is very much rubbed and ditficult to read. .i. diet s[eim] &ersir; diet reamar
&ersir; diet inmedhonac [&ersir; is edh is diet seim] ann toir[b]ert imcubaidh bid &ersir; dighi a aimser &ersir; uird &ersir; n-uimrech &ersir; is edh is diet reamar ann .i. slan, &ersir; is edh is diet inmedhonach ann .i. diet [rannach cuidighi re] gach ni acu amail ata [ui l..... p ..... naurann .... tig a .....]t sisan &ersir; na praiseca fuaru fliucha amail ata ip[ia?]or 'ipocistitos'. &ersir; elifleog &ersir; a cosmaile. Et [..... in] cric &ersir; cosa &ersir; suic na mbanbh &ersir; eoin beca coillidhi &ersir; [s ....] boga &ersir; eisg beca [ .....ca] &ersir; aran g[el]ar n-a nighi a h-uisci fuar [&ersir; meilligratum &ersir; a cosmaile]. Et adeir Auicenna co ndlegar gnathugadh na ndaine d'fecain cum tabarta na ndiet .i. na daine do gnathaigh biadh fa do no fa tri a n-a slainte, dlegar an medi si[n] d'uairib do tobairt a n-a n-eslainti doib, [amail] adeir Ipocras. Et doberar diet do leth na brighi o ii cuisaib .i. do coimed na brighi ar egla a dul a ndigbail. An ii cuis .i. do brostugadh na [nadura] a n-aiged adhbuir an galuir. Et ata diet eli noch brosdaiges an naduir &ersir; co[im]edus i a n-enfecht, &ersir; is i an diet so dlegar do tobairt is na h-easlaintib noch sa termin cricnaigti an vii la, amail ata acuta &ersir; is iad so na diet sin amail ata mellicratum &ersir; iulep &ersir; sisan sithoiltes &ersir; a cosmaile. Fregramaid cum na cesta so &ersir; adermaid gach uili easlainti rigin noch tic o lind co ndlegar diet seim do tobairt innti, &ersir; gach eslainti rigin noch tic o folmugadh co ndlegar an diet reamar do tobairt an tan sin.
Fiarfaighter annso an dlegar an diet do thobairt do na dainaib bis a ngoiri do bas. Do citer co ndlegar [amail] adeir Auicenna an diet do tobairt do lucht an spasmai noch do niter o co fuil an spasmus so marbach, da reir sin dlegar an diet [do tobairt] do na dainaib bis a ngoiri do bas. Item de interioribus na briathra so: Ce [quorum] euasit .i. adubairt Galenus do leigis (?) me acu, &ersir; is iat tuicter annsin .i. lucht na sp &ersir; leiges imcubaidh doib do cinn an oir deg uili. Item adeir Galenus sa do tobairt is in tres gne d'etic, &ersir; is follus co amail adeir Pliatearius
&ersir; moran eli do lucht na p dlegar an diet do tobairt do lucht bis a ngoiri do b[as]. Tig Galenus a n-a aiged so a n-aimprismi &ersir; adeir: Mor signis pronostisis sunt dimitendi
.i. na daine a[ta] a ngoiri do bas dlegar ligin da faistine an tan [sin]. Et adeir Galenus an red cedna sa x leabar de ingenio sanitatis: Ne resipiam eos curam quod si quo gerent deperentes
.i. ised adeir ... [End of fol. 7]