Corpus of Electronic Texts Edition
The Irish Lives of Guy of Warwick and Bevis of Hampton (Author: [unknown])

p.24

Life 1

Beathadh Sir Gui o Bharbhuic

1

{MS page 300a}Bui iarla soim saidhbir a Saxanaib do shindrudh, diarba comainm Risderd o Bharbhaicc, & ro búi da iarlacht aigi .i. iarlacht o Bharbhuicc & iarlacht Bocigam, & dob fer saidhbir, sochinelach in t-iarla co n-ilimud gacha maithusa34. & ro bui ingen cruthach, caemhaluind a dingmala aigi .i. Feilis a h-ainm-sidhe, & ni roibhi ina h-aimsir ben dob ferr delbh & denum, modh & múnudh, druine & dethbes, na'n ingin-sin. Do cuiredh immorro ardmaigistir dia munud annsna h-eladhnaibh sáera, & nir cian iarum disi co melladh a maigistir i n-gach ealathain, co tucc in maigistir slat a muinti di budhein iarna sharugudh di i n-gach egna a cinn a secht35 m-bliadhna dec do sinnrud. Co clos fon uili domhun a dethclú itir egna & ordan & einech, etir cradhbudh & ciunus & cunnlacht, itir gloine & gais & glicus, gur bo lán da serc & da sírgradh uaisli & ardmaithi na cruinne co comcoitcenn. Ro búi didiu sdibard uasal, oirbindech ag iarla o Barbuicc an inbuidh sin .i. Siccard a ainm sidhe, & dob fer furtill, fírchalma é, co m-buaidh coscuir & commaidhmi i n-gach gním ro bo dír do neoch do beth aigi. Gemad uathadh don iarla, nír ba h-omhun lais nert sluaigh na sochraiti acht co m-beth in t-uasal barun-sin aga imcoimét. & Is é ro bidh ac tabhach a císsa & a chana don iarla, & gidbe do nídh dogra no doible fris im cis in iarla, do-beradh san achar & innarba asa flaithus fein forra.

Ro bui mac a dingmala agan sdibard-sin, Gyi a ainm-side, & ro sháraigh na h-uili macu a aimsiri ar mét ar maisi ar macantacht, ar nos ar nert ar nidechus, ar uaill ar aicnedh ar arachtus, gur ba lan na cricha co comlán & na cennacha comfocuiss dia clú & dia alludh, & gach inadh ina cluineadh Gyi cluithighi aonaig & ibhnis & oirechtais ar fedh & ar fiarlaidh crichi36 saeruaisli Saxan, {MS page 300b} do freagradh iat & do-beradh buaidh gacha buidhni co barr uile. & do sharuighedh lucht gacha lamaigh co lanaibeil, & do-beredh almsa & othrala37 minca dona h-eglasaibh & do-beredh


p.25

dercinna & dethcealta do deblenaibh Dé, & ro annluiccedh na mairbh gan murmur gan mainnechtnaighi, & do-beredh fisrugudh don lucht no bidh a carcair & a cumgach, & do nidh na h-uili obuir trocuire diar-mol in eglus ina aimsir, & ro bui co daingen, duthrachtach isin creidem cathoilicda. Do rinne iarla o Berbuicc sguiger do Gy in tan sin.

Is ann sin ro h-ullmuigedh flegh & fésta na cingcisi d'iarla o Berbuicc & do cruinnigh maithi a muindteri cuigi dia tochaithem. & ro gair in t-iarla Gyi ina docum, & ro fer failti fris, & adubairt: ‘A Gyi’, ar-se, ‘cuirim freastal & fritholum Feilisi fort re fedh na fledhi-so do chaitem, & dena h-é co suilbir, sogradhach.’ Adubairt Gyi: ‘A tigerna’, ar-se, ‘do den-sa mo dichill don dethrighain-sin.’ Dala Gyi immorro do cuir sé léine sremnaighi sroill re grian a geilchnis, & inar ingnathach orsnaith & gúdna sgiamach sgarloide air amuigh anechtair. & do cuaidh roime fon maisi-sin co grianan na h-ingine, & ro bennaigh di, & do lig ara gluinib ina fiadhnuse e, & ro innis di curob de féin ro h-aithnighedh a cuid don fleigh do fritholudh uirre cona banntracht. Fochtuis Feilis scela de, ce h-e budein & ca crich no cinel do. Adubairt Gyi: ‘Mac baruin uasail me do muindtir h'athar-sa, & is se m'athair is sdibard & is marusgal tigi ag iarla o Berbuicc, & Gyi m'ainm’, ar-se. ‘Do cuala h'airem & h'ardnos’, ar an ingen, ‘& is e mocen dom thecht38 & dom serbis.’

Ro eirigh an righan, & ro nigh & ro nuacorigh a gnuis & a gelaghaid, & do ronsad an banntracht an cetna. Dala Gyi ann, ro thoirbir nua bidh & sen corma gan coigilt don ríghain & da banntracht re re teora la & teora n-aidchi, co m-ba budech, bennachtach Feilis cona banntracht don freastal {MS page 301a} do tug Gyi forra ar fedh na fleidhe-sin. Agus tug an banntracht serc síradhbul do Gyi asa gnimartaibh. & Tug Gyi gradh díchra, dofuluing don rigain, innus gur ba modurdha, mesgaigthi, mímenmnach Gyi dia serc & dia sírgradh.

& Imtusa Gyi iarum, do roine úmla & aidid & umaloid don righain, & ro ceilebuir di asa h-aithli, & do cuaidh roime da seomra, & ro búi ar serg shirghalair39 and, & fochtuid a muindter cred tainicc ris. Adubairt Gyi nar fhitir cred tanicc ris, & ‘is doigh’, ar sé, ‘is gar bas damh’, & do clos fon cathraigh uili Gyi do beith gallrach, guasachtach, & is mór do goill sin ar cách a coitcinne. & do cuir


p.26

immorro in t-iarla fisigh fíreolach docum Gyi, & fochtnis cred tainicc ris. Adubairt Gyi ba tes teinntemail, tromadhbul & fuacht frithir, firdomhuin. Do raidh in fissi ba fiabras combuidertha40 causdin bui fair. Cáicis do Gyi mur sin gan t-sluaigh, gan t-suilberacht, gan sólas. & do cuaidh Gyi a cinn na ree-sin mur a roibhi Feilis co fíraibeil, & do roine umla & anoir di. & Adubairt: ‘A maighden milla, malachdubh, & a ainner aluind, ilcrothach’, ar-sé, ‘tabur furtacht co fíraibheil form a n-anoir na trinoidi co tairisi, uair ní fheduim rún na riaghail ar mo ghalur budesta. Uair ata a lan am curp & am com dot sherc-si41 & dot sirgradh ar adhnudh & ar fhadudh, & ní ba buan mo beth gan bas & gan bithég, muna fagar cuman mo gradha uaid-si, a rigan uasal’, ar-se. Do raidh Feilis: ‘Is ainndiuid, amnaireach, econd tosach h'uraghaill, a Gyi’, ar-si, ‘uair is trom in tár & in tarcaisne tugaisi form-sa .i. m'iaraidh-si do bhancheile led bogbhriathraib begnaracha, uair ni fuil mac righ uasail, na diuice dainnech, detharrachta, na iarla uasal, urrunta, {MS page 301b} na triath toicthech, tromthalmach a n-iartur na h-Eorpa, nach tug gradh adhbul dam-sa in met ata a n-oghacht no a n-aentuma dibh, & ni tugusa cumain a gradha d'aenduine acu; & a fir mo freastail & mo fritholma, is ecoir do saili-si misi d'faghail do bainseitci.’ Adubairt Feilis: ‘A Gyi’, ar-si, ‘fagaibh co fíraibel mhé, & bidh fo pein t'anma ort gan techt mur a m-ber co crich do bais.’ Do cuaidh Gyi iar-sin dia seomra, & ro fás bisech buanaibhsech galair & guasachta fair re freagra na finnmna, & ro búi ag achlan & ac imdergadh & ag greannugudh in báis, uar rob ferr lais bás d'fhaghail na betha, & ro bui ag imdergadh & ag athaisiugudh an gradha. Is ann-sin ro fhech Gyi ar an tor comhdaingin cloichi ina roibhi in rigan, & adubairt co h-imnedach, athruath: ‘Is aibind duit a thuir’, ar-sé, ‘da m-beth resun agud, uair is aibinn in radarc fuil innud, & is truagh nach faicim builli dom shuil di.’ & do bi in barun uasal .i. athair Gyi co h-imnedach tri Gyi do beth sa guasacht ana roibhi se, & do bi a mathair mur an cetna. & dala iarla o Berbuicc, ro bui fein cona teghlach lan do bron & do doilghis tri Gyi do beth co gallrach. Araile la iarsin adubairt Gyi co geranach: ‘Do gebh bas co prap o gere mo gradha don righain,

p.27

da n-anar mur so co fada; & is ferr lium bas d'fulung on iarla iar faicsin a ingine na'n gradh dom marbadh.’ Do cuaidh Gyi iarsin docum an tuir ina roibi in rigan, & do smuain fuirri, & do thoit a n-anmainne iar-sin, & ro eirigh co prap asa neoll & ni ro airigh nach é mur sin. & do h-innsed do Gyi co roibi in righan [...]42 a n-erber uaignech re taebh iu tuir. & do cuaidh Gyi astegh isin n-erber, & ro crom fo cosuibh na righna, & do shir grasa fuirre. & Adubairt Gyi: ‘Tanag cugud, a banntigerna’, ar-se, ‘tar do crois, & ro tuillis bas d'fagail, & dena trocuire orum.’ Tug in rigan diultadh do, & ro bagair fair, & adubairt: ‘Da cluined in t-iarla in t-uirigill-sin, a Gyi’, {MS page 302a} ar-si, ‘ro imeorudh bás ort.’ Iarna clos-sin do Gyi ro thoit a taisi & a taimneoll, & do tiucfadh da43 h-annlacudh nach budh ferr cruth & caemgne na sé. Do raidh cumal coimidechta ingine in iarla: ‘Truagh sin, a baindtigerna’, ar-si, ‘uair is naimdighi, niata, nemtrocuireach atai risiu sguiger suairc, socharthanach. & do-berim mo briathar’, ar-si, ‘damad ingen don imper me, & airdrighnacht na cruinne dom chumus, ni licfind sud d'fagail bais dom gradh gan a cabur do briathraib blasta, binngloracha’ Do raidh Feilis risin cumhuil: ‘Togaibh Gyi’, ar-si, ‘ina shuidhi & cunnaibh re t'ucht e & re t'formna’; & do rinde in cumul sin. & ro eirigh Gyi asa neoll iarum, & ro aigill in righan arís, & ro diult si dó, & do rindi bagar air a h-ucht a h-athar & adubairt co fuigedh sé bas ar son a comraidh. Do raidh Gyi: ‘A rigan’, ar-se, ‘atá ar cumus duid-si bas coir no ecoir do thabairt damh, uair is uaid-si is ferr lium bas d'fhaghail’, ar-se; & do thoit taisi44 & tromanmfainne a h-aithle na m-briathar-sin. Do glacc in righan ar laim é, & adubairt: ‘A Gyi’, ar-si, ‘ni thiur-sa mo gradh d'fir acht do ridiri co m-buaidh crotha & caemdhenmusa, co m-buaid n-indsgni & n-urlabra, co m-buaidh n-einigh & n-engnama, co m-buaidh n-gnima & n-gaiscidh. & Gidhbe ro beth mur sin ro faidhfinn-si lais.’

Ba binn la Gyi na bríathra-sin, & ro imigh co luthairech asin n-erber, & do chuaidh ina seomra, & do cuir a deisi aenaigh & oirechtais uime, & do cuaidh mur a roibh iarla o


p.28

Berbuicc, & ro feradh failti fris ann. Do raidh Gyi: ‘A tigerna gradhdach’, ar-se, ‘gach n-dearna fein do maith riam is duid-si do rindus h-e, & gach maith da n-dingen is duid rob {MS page 302b} lium do denum, & tabur gradha ridirechta damh budesta.’ Do raidh in t-iarla: ‘Do ber co craidhi maith sin duit maille45 taburtus mór.’ Is ann-sin do rindi in t-iarla ridiri do Gyi iar n-estecht n-an aimfrinn domnach in spiruta naeim do t-sinnrud, & do h-oirdnedh fiche an la-soin a n-gradhaibh ridirechta mur anoir do Gyi. & ro guidh in t-iarla cona teglach in t-aendia rocum nem & talmain fa buaidh ratha & ridirechta do beth fur Gy. Is ann-sin do cuaidh Sir Gy co suilbir, sogradhach ina deisi ridiri mur a roibhi ingen in iarla & ro thaiselbh é féin di. & Adubairt: ‘A righan’, ar-se ‘tuicid gur mor in cradh & in cunntabart ina rabhusa dod grad co ruigi so, & is duid ro gabusa gradha ridirechta re m'ais.’ Do raidh Feilis: ‘A Sir Gyi’, ar-si, ‘na bith athus ort tri beth ad ridiri a n-dóigh mo gradha-sa d'faghail, uair atái ad ridiri ogh gan derbadh gaisgidh na gnimechta fos. & da n-derbair do lamh a cein & a fogus, a cathaibh & a comlannaibh, do dhén-sa do thoil.’ & do ruc Gyi buidechus na freagurtha-sin risin rigain, & ro imigh roime asa h-aithli mur a roibi a athair & a mathair, & ro innis doibh gur gabh se gradha ridirechta, & ‘rachud romam do cuartugudh crich & cinel do derbudh mo gnima & mo gaiscidh.’

Adubairt in barun: ‘Curob ar sén amhunntuir & edala duid-si sin’, ar-se, & adubairt a mathair in cetna. & Tuc iarum Sicart Sir Eront cuigi .i. ridiri croda, cosgurthach, & Sir Uront & Sir Uri, & adubairt riu beth ina tri trenferuib tailci, togaidhi, & ina tri postaighibh feramla, firarrachta a timcill Sir Gyi da caemna & da coimet isna crichaib ciana coimigthi ina triallann dul, & ‘coimétaidh co maith é’; & ro gabsud re n'ais coindingendais a n-{MS page 303a} dicill dó. & do cuir an t-uasal barun a lordaethain bidh & loin leo ina luing. Conidh i eslainti & guasacht Sir Gyi o Berbuicc tri gradh ingine in iarla co nn-icci sin, et reliqua.

2

Dala Sir Gyi iarum, do cuaidh ina luing cona triar ridiri, & tuc-sud sraccudh sanntach, sirlaidir, sruthluaimneach isin senfhairrgi, & ro gabhsat cuan cobhsaibh, cluthardaingen isin n-Ormoint. & do cuadur iar-sin co cathraigh móir na h-Ormointi


p.29

& do gabadur tegh osta in aidchi-sin & ro caithsit biadh & deoch. & do raidh Gyi re fer in tighi ósta. ‘Do chunnuc’, ar-se, ‘luirecha aga roludh & slega aca slibudh & cloidhme aca cretglanudh & sgeith aca sgiamcorugudh & craidhti aga cur fo chursunaibh & fo caomechaibh & dilata aga n-daingniúgudh & gaedhi aga n-gormudh & na h-uili trealma gaisgidh aga corugudh, & ni fedar créd is adbur do.’ Do raidh fer in tigi osta: ‘Ingen alaind, aentumha ata agan imper, & ni h-ail le fer acht an té berus gell gaisgidh & gnimechta na cruinne co comcoitcenn, & is doigh leisin n-impiri nach fuil deichnemhar laech lancalma isin domun nach coiscfedh féin ina aenar. & tangadur anois mic righ na h-Espaine & na h-Afraice & na Greige & na Fraingce & na Sisaile & na Hungaire & na Fuardachta & na Deolainne & na cethra treabh Lochlann & in domun uili archena co cathair an imperi cum na giustala-sin, & is do dul cuici atait cuingedha curadhcúisecha na catrach-so ac corughudh a n-arm & a n-ilfaebur. & gidh do-beredh buaidh na giustala-sin, do gebha se da fáubhcun glegeala, & da sdét sdimleabhra, & da fercoin fírarrachta fur an dath cetna. & an righan amra, oireghdha .i. ingen an imper d'aenmai, & oidhrecht an imperi iar m-bas do.’

Tug immorro Sir Gyi sdet fosaidh, fírlaidir d'fer an tighi ósta do luagh na sceol-sin, & adubairt rena muinntir {MS page 303b} menma & meisnech maith do beth acu, & co rachdis co dunad an imperi do d'fechain an cathaighthi & in cruadhcomruicc sin. Conidh i cuairt Sir Gy sa n-Ormoint sin.

3

Dala Sir Gyi, ar maidin46 iarna marach ro gluais roime cona triar ridiri, & nír an, & nír fhosaidh, no co rainig co dunad an imper; & do chunnaic na sluaigh fur in faithchi, & aenridiri leidmech, lanchalma ina dheisi comdhaingin catha a n-inadh na graibhfne & na giustala, & fochtuis Sir Gy scela an ridiri-sin; & adubairt: ‘Aroile mac don imper sud’, ar-se, ‘leis nach doigh fer a choisc da faghail a cath na a comlann & Sir Gayer a ainm.’ Iarna chlos sin do Sir Gyi, do cuaidh ina comdail co cetfadach, & ro ferudar comrac fuilech, firneimnech re h-edh & re h-athaig, & do cuir Sir Gayer slegh tri sgiath & tri luirigh Sir Gyi, & ro eirigh an slegh as, & ni derna si dith dia curp; & tuc Sir Gyi builli brighmur buanarrachta do mac an imperi & ro thilg teora


p.30

ceimenn asa dilait é, & ro boin an t-ech de, & tuc do sguiger ro búi faris hi. Tanicc iar-sin Otun .i. Diuici na Pani do comrac re Gyi co seitreach, sírcalma, & do cuir Sir Gyi slegh trina sciath & trina slinnen, & ro trascair é, & ro ben a ech de. Tanicc derbrathair athar Diuice Otun co poinnighi, primarrachta co lathair in comruic, & adubairt co dasachtach: ‘Ro marbhuis mac mo derbrathar’, ar-se, ‘& is olc in lesugudh & in laneruic tú féin ann.’ & do cuaidh Sir Gyi ina coinne, & do trascrad in diuice le Sir Gyi, & ro glac Sir Gyi in t-ech ar aradhain, & iar n-ergi don diuice asa nell tuc Sir Gyi a ech féin do. & Adubairt Sir Gyi: ‘Ber buidechus rium-sa, a diuice Rener’, ar-se, ‘d'faghail duid, uair ni do marbudh dhaine tanag-sa ann so acht dia cengul & dia cuibhrech gan marbadh.’ Do cuaid Diuice Rener fura sdét iarum, & adubairt: ‘A ridiri leidmigh, lancalma’, ar-se, ‘innis h'athairthír duind.’ Do raidh Sir Gyi: ‘Do crichaib saeruaisli Saxan damh’, ar-se, ‘& Ser Gyi o Berbuic m'ainm & m'fis & m'eolus ag sluaghaibh saeruaisli Saxan.’ {MS page 304a} Tanicc iarom Diuice Anan a comdhail Gyi, & do rindedur comhrug discir, dasachtach re roile, & fa crechtach, crolinntech na fer on afurgaib co fíraibeil. Iarna fhaiccsin-sin do Sir Eront, tanicc sé do chabur Sir Gyi on anfurlann-sin, & tuc builli buanarrachta don diuice, gur cuir sleg trina sciath & trina craidhi, co torcuir marb gan anmain.

Tanic Diuice Uadiner a comhdail Gyi, & cloidheam claslethan, coinnlenach, cruadhach ina laim, & ro maigh bás co bithurrlum ar Gyi. Teitt iarum Gyi co grennmur, gnimechtach a comdail in diuice, & do ronsud comrucc curata, cruadhcuisech re h-edh cían, & tangadur drechta dána, deghthapaidh d'uaislibh & d'ardmaithibh na sluagh do chungnum do Diuice Uadiner a n-aigidh Sir Gyi. Iarna fhaicsin-sin do Sir Heront & don da ridiri leidmecha, lancalma ele .i. Sir Turont & Sir Uri, tangadur n-athfuaithnedhaibh(?)47 ferrdha, feramla, furniata a timcill Sir Gyi aga imcoimét ar armaibh a escarnamat. & Tucsat cath fichda, ferdha, fuilech, fírneimnech di aroile, gunar ba tana silchur na faithci o na feruib na faenluighi o beimeannuibh gaibhthecha, greannmura Gyi cona triar ridiri; & is mór do thoit leo na cethrar in la-sin, & co h-airighthi le Gyi. Is edh fuil fur cuimne de .i. se cet ridiri do thoit la Sir Gyi 'na aenar an la-sin


p.31

isin cathgleo-sin. Is ann-sin do teithedur na sluaigh i n-gach aird la h-uaman Sir Gyi, & do fagadh in faidhchi folum fai, & do diultad comhrac no cathughudh fris.

Do cuaidh Sir Gyi sin cathraigh iar-sin cona mhuintir, & ro gabsat tegh osta innti, & ro ben Sir Gyi a éideth de, & ro badur fuindeoga fairsingi, fírdoimni fura curp. Is ann sin do rainic in t-imper ina cuirt fein, & adubairt an t-imper a fiadnusi na sluagh: ‘Ro buadhaigh in ridiri seitreach, sírcalma Saxanach oruind uil, & ni fuil fer cudruma na cathaighti ris isin domun. & cuirter techta cuigi leis na seoduibh do gelladh d'fer buadhaighti na giustala .i. co Gyi o Berbuic.’ Do cuiredh iarum sguiger {MS page 304b} lesna seoduib co Sir Gyi, & tug dó iat .i. da fhabcun firaille, & da ferchoin arrachta, oiregdha, & da sdét sdimleabra, sduaghbraighdecha; & ro badur na se seoid-sin ar aendath ule, ar dath alainn eala. & ro fer in sguiger do cuaidh leis fircáin failti re Sir Gyi, & adubairt: ‘Gu fairsingidhi in firdia furbarach romud i n-gach cumgach & i n-gach tennta ina m-beir, uair is lán cuirtenna & cathracha na cruinne co comcoitcenn do scelaibh do gnima & do gaisgid. & do cuir Bloinsiflugar .i. ingen an imperi betha & slainti cugud, & is tú a rogha nuachair, ma tai gan ceile cnesta ara cind agud.’ Do rug Sir Gyi buidechus risin riagain rathmuir, ro-uasail ar son a tinnlaicthi & a taburtuis, & do thairg Sir Gyi ridiri do denum do sguiger tainic lesna seoduibh cuigi o ingin an imperi, & do diult an sguiger sin, uair adubairt nach rainic se ais inme na taburtus d'faghail. Tug Sir Gy ór alainn gan uiresbadh & airged don sguiger, & ro imigh uadha asa h-aithli. Dala Sir Gyi dono, do cuir se techta lesna seodaibh sin a crichaibh Saxan docum Iarla o Berbuic, & tucadh dó iad, & ro indsidur na techta scela gaibhtecha, greannmura48 Gyi o ro fhagaibh cricha Saxan co h-aes na h-uaire-sin, & do cuiredur na scela-sin menma & moraicned isin n-iarla cona muindtir. & Ba luthairech le righ Saxan co maithibh a morteghlaigh gaiscedh gnimechtach Gyi iar clos na scel-sin doibh. Conidh e cetgnim gaisgidh Sir Gyi iar fagbail Saxan do co n-icci sin.


p.32

4

Dala Sir Gyi iarum do cuaidh se a crichaibh fairsinge, firaille na Fraingci & a crichuibh leidmecha, lánarrachta na Lumbarde, & fuair ilimud cathaigthi & cruadhcomraic isna crichuibh sin, & do cuir a n-ar, & do chuaidh tar comairem ar thuit la Gyi isna crichaibh sin, & fuair ilimud oir & airgit & ilmaine {MS page 305a} isna mórthirtibh-sin.

& tuc Sir Gyi cath iar-sin do diuici na Lumbairdi, & ro bris forra co bithnertmur, borbaicenntach, & ro cuir a n-ár, & ro bui se caicis on callaind co 'cheile ag ledairt & ag lanmarbudh na Lumbardhach, & ro ben a n-or & a n-indmus & a n-uili maithus dibh. Is ann-sin do connuic Sir Gy deich cet laech leidmech, lanchalma, do Lumbardachaibh ac techt ina n-dhochum, & trealaimhi comdaingne catha impu, & aenridiri mermenmnach, móraicentach rompa, & sdét faitech, foluaimnech fai. & adubairt co fergach, furniata re Gyi: ‘A ridiri rechtaigenntaigh, ro-aingidhi, lig roind gaiscidh & gnimechta duinne budhesta, & tabur pairt édala crichi na Lumbairdi duinn.’ Do raidh Sir Gyi: ‘Do gebuir-si roinn edala & amhanntair buaim-si’, ar-sé, ‘mas tre caines & cumann iaraidh é; & mas tre bagur & borbaicnedh adubrais na briathra-sin, do gebuir bas & buanég co prap.’ Is amlaidh ro búi in ridiri-sin, & ga leabur, lanfada ina laim, & ga gerr, greannmur giustala ina laim. & do cuiredur in da sdét a n-arrthaisc a cheile, & do cuaidh Sir Gyi fan sleigh slinnger, sithfhada ro bui ag an ridiri, & do cuir sleigh trina thaebh, & do chunnaibh ar an slegh e. Ro tuirrling Sir Gyi, & ro glac in ridiri, & adubairt ris: ‘Iar grasa budesta no do gebuir bás co bithurrlum.’ Is ann-sin do rindi in ridiri bagar & becni do briathraibh Sir Gyi. & Tucc an ridiri builli borb, bithnertmur furan m-barr m-buabuill ro búi fo braigid, & tangadur a muinnter ina dochum. Do raidh Sir Gyi: ‘Tuicim’, ar-sé, ‘curob fer fill & fingaile thu, a ridiri’, ar-sé, ‘& coimed thú féin budesta.’ & Is amlaidh adubairt & ro nocht an cloidhemh claslethan, comurtharach, & tug sathadh sanntach, sircalma san ridiri gur cuir in cloideam trina craidhi co cudruma, & torcuir marbh gan anmain. Tangadar na deich cet ridiri rochalma {MS page 305b} ele co lathair fo guth an barr buabhuill, & tugadar cath dian, dasachtac d'aroile & torcair se cet dibh fo medhon lae le laim Gyi, & do thorcair da cet ele


p.33

leis dib tareis medoin lae, & ro imgedur da cet as dibh le luas a n-ech. Conidh i digbail na Lumbardach o Gyi co-nnici sin.

5

Dala [gap: omitted/extent: several words] iarum & do cuaidh roime a crichaibh na Britaine & ro búi iarla isin Britain in tan darb ainm Iarla Birri, & ro búi ingen alainn, aentuma aigi, & nirb ail le fer na ferceile acht rogha gaiscedhach na cruinne co comcoitcenn. & Tug an t-iarla craidhail giustail teora la do beth ag ridiribh crodha in domhun a timcill na h-ingine, & ro badur tri cet ridiri feramla, furniata, frangcach ar techt cum na giustala-sin.

Dala Sir Gyi immorro, ro cirrbad & ro crechtnaigedh se cet laech leidmech, lancalma co lanurrlum leis an cetla, & drong dibh fur echuib & aroile dia cois. Tanic Gyi iarum an dara la san n-giustail, & nir freaguir aenduine h-e, & adubhairt drong dibh: ‘Is é in ridiri úd do marbh se cet laech49 sa Lumbaird a n-aenlo’; & ro gabsad ag innisin & ag adhmoladh a gnim & a gaisgid, & do locsat cach a coitcinne comrac re Sir Gyi an la-sin.

& tanic Sir Gyi in treas la docum na giustala, & ro greannaigh na sluaigh uile dia cois do cathugudh fris, & do diultadur uili dó, & ro impoighedur rompa dia n-arusaibh budhein asa h-aithli. Dala Iarla o Birri immorro, do cuir techta co Sir Gyi le dá cursun glegeala gnimurrlama, & ro thairg a ingen mur mnai dó gun a uili maithus le, & adubairt nach roibi sa cruinde co comlan fer rob ferr leis do beth aga ingin na Sir Gyi. Do rug Sir Gyi buidechus a anora risin iarla arson a thaburtuis, & ro diult don ingin ar son ingine Iarla o Berbuic & adubairt co n-dingned les & lanmaithus in iarla i n-gach tennta ina m-beth a cumain a thaburtuis. & Tug Gyi da fichit nobla dergoir do thechtaire in iarla. Conidh i cuairt Sir Gyi o Berbuic a cribuib brighmura na Britainne co n-igi sin, et reliqua.

6

{MS page 306a} Dala Gyi iarum tainic tar ais a crichaib Saxan & do cuaidh mur a roibh in ri, & ro fer in rí & a maithi fírcain failti fri Gyi ar romét a clua & a allaidh annsna tirthaibh ciana ina n-dechaidh. Is ann-sin tug righ Saxan ór & airged & na h-uili maith archena do Gyi.

Do cuaidh Sir Gyi iarsin a cenn Iarla


p.34

o Berbuic, & do rinne in t-iarla cona muindtir anoir do Sir Gyi. & do cuaidh Sir Gyi iarsin co grianan firalainn Feilisi, & adubairt re: ‘Do ronusa ilimud gaisgidh & gnimechta ar do gradh-so & ar h'onoir, a righan’, ar-se, ‘& comuill do ghelladh dam-sa budesta.’ ‘Da n-dernaind-si sin’, ar-si, ‘ní dingenta-sa ní budh uilli do goil na do gaiscedh, & co déinin ni ba fer dam-sa co brach thú, acht muna beruir gell gaiscidh & gnimechta o ridiribh na cruinne co comlan.’ Do ráidh Sir Gyi: ‘ni cusmail co m-beruind-si an gell-sin’, ar-se, ‘uair is imdha ridiri dana, dethcluach isin domun, & is docair an geall do breith. & Gideth toitfet-sa leo no buaidheochad forra.’ & do cuaidh iar-sin a cenn a tusmighthora, & ro cheileabhair doibh, & ro badur idir óg & sen ag diuaire ina diaigh. Conidh i cuairt Gyi a crichaibh Saxan co nn-icci.

7

Imthusa Sir Gyi iarsin do cuaidh roime 'san Ormon, & ro bui ingen óg a n-aentuma in inbaid-sin ag righ Frangc co m-buaidh n-deilbhe & n-denmusa; & tug rí Frangc a minna fon aendia cumachtach nach tibradh d'fer i acht an fer do-beredh gell gaiscidh in domun50 co h-imlan. Tug immorro rí Frangc craidhail giustail teora la ar faidhchi dúnaidh remuis na righ a timcill na h-ingine, & gibe acu fa treisi, co fuighedh in n-ingen d'oenmnai cona h-uili maithes. Tanicc immorro mac do Diuici o Birri an cetla san n-giustail-sin, & ro trascrad seiser ridiri rochalma co ro-urrlum lais. IS ann-sin tanicc Sir Gyi co lathair, & ro trasgair se mac Diuice o Birri cona each don cet-{MS page 306b} sraccud, & ro thóg-sud a muindtir co h-athlum, urmaisnech mac an diuice, & do cuirsit ar sdét ele é, & do cuaidh arís co dana, dochusach a comdhaíl Sir Gyi isin cathirghail. Dala in da ridiri rathmura, ro-uaisli-sin, do brisidur a slegha slinngera, sithfada fur aroile, & tuc Sir Gyi sathudh sanntach sleghi a mullach a ochta & a urbruinne ar mac diuice o Birri, gur chlaen siar fura dilait é, & gur bris a droim segha, seimighi, slisglégel don t-sháthudh


p.35

sin, & fuair bás co bithurrlum. & ro thairg51 Sir Gyi comrac a h-aithli in echta-sin, & ro diultadur uili é, & ro imgedur na sluaigh rompa i n-gach aird iar m-breith buaidh na giustala do Gyi. Do thairg ri Frangc a ingen mur bancheile do Gyi, & ro diult Gyi sin.

8

Dala Sir Gyi iarum do chuaidh se roime san Almain, & do chunaic in cathair coitcend, congairech ara cinn .i. Bruidis a h-ainm-side, & ro bui triath toictech, tromconaich na crich-sin amesc a mortheglaigh ar or na ceidhe co cath linmur. Do raidh triath borbnertmur Bruidisi: ‘A Sir Gyi’, ar-sé, ‘ro marbuis mo brathair gan fhocuin, & toitfir fein ann.’ Adubairt Gyi: ‘Ni gan fochuin romarbus é, acht a faghail a n-gliaidh & a n-giustail, & damad treisi do-san do muirbfed misi, & tugusa a cumain-sin do-san co torcair lium.’ Dala righ Bruidisi iarum do cuir se secht cet laech leidmech, lancalma do cathugudh re Gyi cona triar ridiri. Cid tracht ro cathaigh Gyi co gaesmur, greannmur, gerarmach risna curadaibh-sin, & torcradar uili fo medon lae, & tucudh a furcend in catha-sin aludh domuin, do leigis sleghi a taebh Sir Gyi, conar ba tualaing é cumnad na cosaint {MS page 307a} do denam dia eis in anam-sin. Conidh i cuairt Gyi co Bruidis co n-iigi sin.

9

Iar forbha an morgnima-sin la Gyi ro ghluais roime tri fasaib leathna, lanmora na Lombuirde. Iarna clos sin do Ottun .i. diuce na Lumbairde, do cuir se coic ridire dheg arna n-derbadh co minic ar cinn Gyi ina n-desib comdaingni catha. & ro bui iarla uasal, oireghdha orrtha sin, & in drong ele do barunaibh & do ridirib. & ro badur a n-edurnaighi ar cinn Gyi a m-bealach cumang coille.52 & is amlaidh adubairt na Lumbairdi rena muindtir: in triar ridiri ro búi a fochair Gyi do marbudh co mitrocar, & Gyi fein do thabairt a laim leo dia pianudh. Dala Sir Gyi dano, ni roibi sechna na sligedh-sin aigi, & nír cían dó ag cuartugudh na conuire, co cualaidh sitreach na n-ech isin caillidh, & co facaidh cira na ceinnberta. Adubairt Gyi: ‘A ridiri uaisle’, ar-se, ‘cosnaidh sib fein co calma, cruadhchosach53, uair ro felladh furnibh & ata celg romhuib isin coillidh-so.’


p.36

‘Fagaibh sinne’, ar siat, ‘or nach fuilidh incomruicc. & Ota sdét fírluath fud, gabh fairsinge & fireitech na ferunn, & lig edruind e & cach.’ Do raid Gyi: ‘Ar maithes na cruinne co comlan, ní dingenuind-si sin’, ar-sé. Cid tracht is ann-sin ro eirigh in celg ina n-docum, & ro comraicsit co ferrda, feramail, furniata re roile, & ro marb Gyi dias ridiri co prap, & ro marb Eront ridiri, & ro trascair ridiri ele, & ro marbh Uront ridiri, & torcair ridire la h-Uri. & ro marbadh Uron & Uri isin cathgleo-sin. Is ann-sin do cuaidh Sir Gincadh co Gyi .i. mac derbrathar diuice Otun, & adubairt: ‘A Gyi’, ar-se, ‘tabur tú fein, & berud-sa tú a laim co h-Otun; & do marbadh do triar ridiri, & {MS page 307b} ní h-incomhluind tú fein rium-sa, uair do chim fuil do cuirp ac comsiludh, & mina faemair do gabail muirbfed co firaibeil tu.’ Adubairt Gyi: ‘Is ferr lium mo marbud’, ar-se, ‘na beth a laim ag na Lumbardachaib.’ Is ann-sin ro buail Gyi builli cruaidnertmar cloidhim ar Sir Ginchadh, gur ben leth na feilmi firaille co furtill de, & gur gerr in luirech fura gualaind, & nir derg ara curp na fora caemcoluinn. Tug immorro Gyi builli ele dó, gur ben in lamh des aga gualaind de, & ro theith roime asa h-aithli iarna cirrbudh co comurthach, & ro len Gyi e, & ní rug air, & ro innis in ridiri-sin scela do diuice Otun. Tanicc Gyi tar ais amesc a muindtiri co mormenmac, & fuair marb iad ar an conair cetna, & nir imigh beo tar ais dona coic ridiri dec-sin acht aenridiri ar letlaim. Do thuirrling Gyi, & fuair se Sir Uri & Sir Uront marb ara cinn, & Sir Eront, & becan betha ann. Do cuir Gyi Sir Eront tarsna .... ara belaib, & ro fagaib in coillidh co firaibeil, & ro bui fasach fírdomuin aga imteacht aigi. & Tarrla ditreabhach fair, & ro bennaigh dó, & fochtuis scela de, ca m-bid sé. Do raidh in ditreabhach: ‘A n-uainges in fasaigh-so bim’, ar-se. Do raidh Gyi: ‘Annlaicter let in dias ridiri dom muindtir ata marbh ar an coillidh-so re da taebh, & do-ber sdét furtill, firarrachta duid ar son do saethair.’ ‘Do den-sa sin co duthrachtach’, ar modh Dé; & do cuadur araen man coillidh, & tucadur cuirp na ridiri leo, & ro annlaicedur co h-anorach iat. Ro imigh Sir Gyi iarum, & Sir Eront ara beluib, & nir cian do iarum co facaidh in mainistir moradhbul & ab & comtinol cananach ina dorus. Ro iar Sir Gyi a n-anoir Dia

p.37

anoir annlaiccthi do tabairt don ridiri marbh ro bui fura beluib, & ro ghell co tibradh luagh a saethair doibh. & ro innis mur do fhell diuice ua Lumbairdhi air, & mur do marbadh a muindter. Ro gabh {MS page 308a} truaighi in comhthinol dó, & do gabudur Sir Heront uadha. Conidh amlaidh-sin ro fhell Diuici Otun ar Gyi.

10

Dala Sir Gyi iar-sin ro gluais roime on mainistir, & nír cían do con faca modh dilus Dia ara cinn ara raen, & ro leig ara gluinib do Gyi é, & ro iar derc fair. Tuc immorro Gyi fichit nobla dó do cinn guidhi fair féin cona triar ridiri, uair ba doigh lais co roibhi fein marbh ona gonuibh. Do rug mod De buidechus ara derc o Gyi, & adubairt an sruith: ‘A Gyi’, ar-se, ‘an agum-sa gud' leigus & do cabur do crecht, uair ni fuil isin domhun co h-imlan liaig cnedh is ferr na me.’ Imtus Gyi iarum, ro an se dá lá dec aga leighus faris in sruith, & ba h-oghshlan é iarum. Conidh e othrus Sir Gyi co n-igi sin.

11

Dala in aba agar' fagad Heront, adubairt re gach cruimpir dia coimtinol deich n-aithfriun fichet do rad ar anmain Sir Heront. & adubairt canánach dibh ag glacudh Sir Heront: ‘Ata in ridiri-so beo fós’, ar-sé, ‘& leigestur é.’ Adubairt in t-ab: ‘Is maith a d'icfuind-si ar son a leighus’, ar-sé. Cóic54 lá & tri mi do Sir Heront a n-othrus, & ba slan é iar-sin. Conidh e othrus Sir Heront co nn-igi sin, & reliqua.

12

Imthus Gyi, iar n-ergi dó asa othrus, ro gluais roime co dunad cing Poeil, & ro fer in righ cona theglach failti fris. & ro inniss Gyi doibh mur do fhell diuice na Lumbairdi air, & mur do marbadh a ridiri leis. Do raidh in righ: ‘A Gyi’, ar-se, ‘is let-sa misi cen55 comaithus, & bidh menma maith agud, & do-ber-sa triar ridiri fromtha, feramla, fírarrachta duit & triar sguiger mur an cetna, & do-ber daetain an seisir-sin d'aradhaibh


p.38

arrachta, urunta duid.’ Do rug Sir Gyi buidechus in tabartuis-sin risin righ nemdha & re cing Poil. & ro bui Gyi selad ann-sin co n-anoir moradhbul.

13

Dala Sir Heront immorro, iar n-ergi asa othrus do adubairt se risin ab & risin c-comhtinol: ‘Gebud-sa deisi oilitrigh {MS page 308b} umum’, ar-sé, ‘& rachud do lorgairecht mo thigerna; & da fhaghar é ina bhethaidh, is maith dilfus arson mo leighus;56 & mina fhagar, ni fhuil agum acht guidhi oruib-si a cumain mo leighis.’ & Tug in t-ab & na cananaigh ced imteachta dó. Imtus Sir Heront iarum ro imigh roime co ruigi in crich ina roibi Sir Gyi. Aroili la da roibhi Sir Heront ac cuartugudh na crich-sin, tarrla Sir Gyi fair ina trealum catha, & sé ag fiadach & ag fianchosgur, & ro búi Sir Heront ag gul & ag geran co bronach. & Fochtuis Sir Gyi fochuin a broin de. Adubairt Sir Heront: ‘Ni fuil feidm agud a fis d'faghail’, ar-sé. Adubairt Sir Gyi: ‘Indis scela damh-sa a n-anoir in te ro fuluing pais ar ar son.’ ‘Do dén co derbh’, ar Heront. ‘Ac cuartugudh crich & cennadhac na cruinne co comcoitcenn atáim ag iarraidh mo thigerna; & ma mairinn sé, ní fuil isin domun aenlaech is leidmighi, lancalma na sé; & ma thorcuir in trenmili-sin, da faghar-sa a fhis ca fuil a lecht & a luighi, docholtar in talam lium-sa, & sínfed ara muin mhe, & do gebh bas mur-sin.’ Do raidh Gyi: ‘Ca talam duid’, ar-se, ‘& cia in tigerna ro bui agud?’ Adubairt Sir Heront: ‘Saxanach mé’, ar-sé, ‘& Heront m'ainm, & Sir Gyi o Berbuic mo thigerna. & is e diuice na Lumbairdi ro fheall oruind, & ro marb in triar ridiri ro bamar-ni a farrud Gyi, & ro h-annluicedh dias aguind, & ro eirgesa iar n-otrus fada, & ro badur fuindeoga fairsingi, firdoimne fur curp Sir Gyi, & ro imigh beogonta as an arbach, & ní fes dam-sa in beo no'n marb h-e, & is e-sin adbur mo broin’, ar Heront. Do raidh Gyi: ‘In tusa Eront?’ ar-sé. ‘Is mé on’, ar Heront. Do thuirrling Gyi co prap, & do ben a ceinnbert da cenn, & do thoirbir teora póg do Heront iarna aithne dó, & do toit taisi & tromanmainne orrtha le h-uilli a luthairi. Do thoguibh Gyi Heront ara cúluib, & do cuadur {MS page 309a} isin cathraigh iarsin, & ro ceilebuir Gyi don righ, & ro fhagaibh imcomarc slainti aigi cona theglach. Conidh i cuairt Sir Gyi a farradh Poeil sin.


p.39

14

Dala Sir Gyi iarum, ro gluais roime cona muindtir, & mur do cuaidh mur a roibi diuice Milon, & do rinde in diuice-sin anoir & urgairdiugudh dó, & do tairg in diuice sin or & airged & ilimud maithusa do Gyi, & nír gab Gyi sin uada. & do cuaidh as sin co Plondrus & ro búi sé ar ti techta a Sasanaibh, & tarrla oilirthech fair a n-deredh lai, & fochtuis scela de. & At-bert in t-oilirtech: ‘Atáit scela agum’, ar-se, ‘uair ata cocadh & cathgléo itir imper & rener & diuici Loren, & torcair brathair don imper isin cathirgail-sin re diuice Lorén, & ro airg & ro innridh in t-imper cricha & caemferunn diuice Lorén, & is iat-sin mo scela’, ar an t-oilirtech. Adubairt Gyi: ‘Au farum-sa anocht, a óglach. Dé’, ar-sé, ‘& do gebuir proinn & tomultus na h-aidchi innocht a n-anoir Isa’; & mur sin an aidhche-sin dóib. Adubairt Sir Gyi ar maidin: ‘A Heroint’, ar-sé, ‘cred i do comurle duinn anosa?’ Adubairt Heront: ‘Ata mo comurle ullum’, ar-sé, ‘.i. tusa do dhul do cumnadh le diuice Loren, do rinde maith & móranoir duit, & do thairg ór & airgid & ilimud maitusa duit; & ber coicait, ridiri daingin, derbtha, dogluasta d'feruibh forniata fírchalma na Fraingce let.’ Do cinnedh ar an comuirle-sin leo. Dala Sir Gyi, ro gluais roime, & sescad ridiri maraen ris, isin n-Almain a ceud diuice Lorén, & ro thoirbir diuice Lorén teora pog do Gyi co dil, dichra, tairisi. Do raidh in diuice: ‘A brathair gradaigh’, arse, ‘is maith tangais dom furtacht, uair ni rabusa a cás na a cruoig riam a comór & ataim anois.’ {MS page 309b} Adubairt diuice Loren: ‘A Gyi’, ar-sé, ‘do-berim taburtus duid orum fein cona fuil agum do maithus.’ Do raidh Gyi: ‘Ní fada co coiscfed-sa cocadh & cathirgal in imperi dit’, ar-sé. Do cuadur cum aithfrinn iarsin, & do cuir in diuice Sir Gyi ar aenbord ris fein isin eglus, & do cuadur amach as an eglais, & do chunnaic Sir Gyi sluaig armtha eidigthi ac techt a timcill na cathrach, & fochtuis scela cuidh iat. Do raidh aroile: ‘Sdibhard an imper sud’, ar-sé, ‘ag techt do gabail na cathrach-so ar diuice Lorén.’ Iarna clos-sin do Sir Gyi do shaith da spor isin sdét, & do cuaidh a comdhail in sdibhaird. Do raidh sdibard inn imper: ‘Do cim ridiri


p.40

arrachta, urunta ac techt inar coinde, & sdét faitech, firlúath fai is luaithi d'echaibh na cruinne, & is dóigh lium-sa is agum anfus in t-ech ud’, ar-se. Ro gluais in sdibhard co mer, menmach a coinde Gyi, & do shaithgedur na h-eich a coinne a ceile, & tugadur da buille a n-ochtaibh aroile, & do trasgradh in sdibard don t-shathadh-sin. & do rugadur in sdibard leo d'ainneoin Sir Gyi, & ro badur a muinnter ac cai & ag diucaire ina timcell; & ro len Sir Gyi iat, & ro cathaigedur re cheile co calma, cruadhcoscrach, & do brised ar an sdibard cona muindtir la Gyi. & do gab se é fein gu forgla a sluaigh, & do rug Sir Gyi leis iat ina cimedheibh crapaillti, cruadhchuibrighti, & do cuir a prisunaibh iad. Do raidh Gyi re diuice Loren beth co maith re braigdib in imper, & comad usuidi les sidh do denum a muindter do chaemna & do coimét ar bás & ar buaneg. Do cuir iarum Sir Gyi techt ar cenn a carad & a companach i n-gach aird ina rabhudur dia cabur & dia cosaint on cathgleo-sin, & tangadur cuigi iar-sin ina cathaibh & ina cedaib & ina cuidechtaibh cathardha as gach aird ina rabhadur. Dala Sir Gy iarum ro gabadh {MS page 310a} leis na cathracha & na caisteoil & na cuirtenna comdaingne cloch ro gabadh roime sin leisin n-impir do tigerntus diuice Loren. Conidh e cetcogad Sir Gy ar an imper co nn-igi sin.

15

Is and-sin do rainic scela in t-imper gur gabadh & gur marbadh a muindter le Gyi o Berbuic. Ro gab luinde & luathferg & buinne roda rechta an t-imperi iar clos na scel-sin, & ro cuir tinol & tiumsugudh ara muindter as gach aird ina rabudur. Iar tiacht a muindtiri co h-aenlathair risin impir do cosaid na mórgnima-sin riu. Adubairt diuice na Pani: ‘A tigerna’, ar-sé, ‘do-ber-sa dethcomuirle duit .i. misi & rener diuice na Sision & diuice Uadiner do gabail cathrach na Greasmont, & gebhum hi & do dhenum cimidhi crapaillti, cruadhcuibrighthi do diuice o Loren & do Gyi o Berbuicc, & cuirfem ár a muindtiri.’ Adubairt in t-impere: ‘Is maith in comuirle-sin’, ar-se. Tangadur iarum na tri diuici-sin co dana, dasachtach do freastail a timcill cathrach na Greasmout, & sluaigh aibhsecha, adbulmora maraen riu. & ro búi dano cet laech lanchalma ar sluaghaibh na tri diuice-sin a n-aigid gach duine da roibhi a cathrach na Greasmont. Ro gab uamhan & imegla diuice o Lorén cona teghlach ar faicsin


p.41

na sluagh-sin doibh. Do raidh diuice o Loren: ‘A Sir Gyi’, ar-se, ‘cred anois do denum?’ ‘Do denum co maith’, ar Gy. Is ann sin ro goir Sir Gyi Sir Heront cuigi, & do rindi comuirli ris, & adubairt: ‘A Sir Heront’, ar-se, ‘ber-si tri cet ridiri let ina crodh comdaingin cata a timcill, & tabur cath curata, cruadhcusech do diuice na Pani, & coiscter let a dimus & uaill & ardaigned diuice na Pani, uair ro goir se treturaigh fhallsa, fingalach dín nár ndís, & tuc sé imdergudh & aithis duinn. & Bed-sa & mili ridiri maraen rium ad' diaig, & a Sir Heront, déna catugudh calma, uair bed-sa ar comgar duit.’ Adubairt diuice o Lorén: ‘Bet-sa & slúagh na cathrach ar chomgar dibh ag ar furtacht, & gu{MS page 310b}idhmid Dia na n-uile cumacht do comfurtacht duinn aniugh’, ar-se.

Tanic immorro Sir Heront a tosuch in catha co fichdha, feramail, forniata, & do cunnuicc se diuici na Pani ac techt ina comdail, & do rug aithne air. & Adubairt: ‘A diuice fhingalaigh, fhealltaig, furmudaig, ro feallais fa do ar mo tigerna & orum fein, & do deoin Dia tiucfa a olc aniugh duid’, ar-sé. Is ann do comraicedur re ceile co niata, naimdighi, & co furtren, feramail, firdasachtach, & ro trasgradur a ceile asa h-aithli, & ro eirgedur co h-athlum, uiredrum, & ro nochtsad na cloidhmi comurthacha, & ro gabsat tuargaint tenedh teinnesnech ar aroile, & do cuiredh diuice na Pani ar culaibh a sceit le beimennaibh arrachta Heroint. Is ann-sin tangadur drechta dana, dethtapaidh do Lumbardachaibh do cumnad do diuice na Pani; iarna fhaicsin-sin do Sir Heront do cuaidh co h-athlum, uiredrum ara sdét, & do rinne in diuice in cetna. & do comraicedur aris co nua, numaigi, nemarrsaid re roile, & ro sechain diuice na Pani in cathlathair do Sir Heront. Dala Heront dano, ro gab se ag ledairt & ag lanmarbadh na laech Lumbardac. Do raidh diuice na Pani do guth ard, comeglach, crithanach: ‘Ata in t-aenridiri amain ag ar leonadh & ag ar ledairt uile’, ar-se, ‘uair ro thoit ar carait & ar coiceile uili lais; & denaidh calma budesta.’ Do cuiredh iarsin in cath co calma, curata, & dob imda builli brigmur, borbnertmur aga bualadh a sgiath Sir Heront in tan-sin. Is ann ro gab ferg & firdhasacht Sir Heront, & do cruinnighedur a muindter a timcill Sir Heront ann-sin, & do rinnedur


p.42

muindter diuice na Pani in cetna. & is edh {MS page 311a} ro thorcuir la Heront ar an toruind-sin do muindtir diuice na Páni: cet ridiri & fiche itir gabhail & marbadh de Heront ann. & do bi Heront deich nh-uaire do lo isin cathgleo sin, & ní tarla ris ar in fedh-sin nech nar trascair se co trenchalma no nar marb. Cidh tracht ro cruinnighedur na Lumburduig co lancalma, & na h-Almaindigh co h-arrachta a timcill Sir Heront co nar eidir leis a lamh do cur a coim na a cris na a caeimedach la cumgach na trenfer ara muin isin cathirgail. Is ann-sin do rindedh blodha beca, bordbrisdi do sciath Sir Heront, & ro turnadh & do trengerradh a mergi maisech maethsroill, & ro gerradh in feilm aluind, oraighi ro búi ac cumdach a cinn isin cathugudh, & ni roibhi nert a cosanta aigi na a coiméta fein ag Sir Heront in tan-sin, acht beth ag fulang paisi & peannaidi.

Is ann-sin do cuaidh Sir Gyi isin cat a n-arrthaisc na Lumburdach, & ro fhagaibh sé Sir Heront ara eis. Is ann-sin do cunnaicc Sir Gyi Otun .i. diuice na Lumbairdi, & adubairt ris do guth ard, fhollusglan: ‘A diuice na fingaile’, ar-sé, ‘is granna, guaisbertach ro fhelluis form & ro marbuis mo muindtir.’ Do cuiredur in dias-sin cum a ceile co dían, dasachtach, & do ronsad comrug fuiltech, forniata, fírdasachtach, & ro trascrad diuice na Lumbairdi la Gyi isin cathlathair-sin. & ro eirigh in diuice co dasachtach, & do cuaidh fura sdét, & ro comruic arís re Gy, & ro trascair Gyi in dara fecht co f{MS page 311b}iraibeil é. & do cuaidh arís fura sdét, & ro trasgair Gyi in treas fecht e, & do cuir slegh trina slinnen iar scoltudh a sceith. Anuair immorro dob ail le Gyi tuirrling do dicennudh in diuice, tangadur mili ridiri luathghnimach, lanchalma Lumbardach & Almainech eturra, & do rugadur in diuice leo ó Gyi. & do caithigedur uili ar aenslighi re Sir Gyi, & torcair .6. ridiri do milib mercalma le Sir Gyi in tan-sin. Ro badur immorro57 muindter Gyi ar gach taebh de ag ledairt & ag lanmarbadh na Lumburdach. Is ann-sin ro brised in cath le Gyi, & ro tairrngedur na Lumburduigh docum glenna domuin, duaibsigh ro bui rompa.


p.43

15

& ro bui diuice na Sision & iarla Uadiner na Cuiline a ceilg isin glinn-sin cona sluaghaibh, & do chunnuicc Gyi iat, & ro innis dia muintir a m-beth isin ceilg-sin. Do raidh Gyi: ‘Do rugudar na Lumbardaigh & na h-Almainnigh ar aenslighi oruinn’, ar-sé, ‘& ní fuil conair elaighthi aguind uatha, & denaid calmacht ac ar cosaint, & eirgem a n-ainm Dia & Eoin Baisdi do cur catha orrta sud.’ Is ann-sin do cuirsitt na catha cechtarrda docum aroile, & nír cath catharrda co ruigi e, uair is ann-sin fa sanntaigi in sarcomlunn, & fa fichmure in faltanus, & fa treisi na treinfir, & fa calma na curaidh. Is ann-sin do connuic Sir Gy Rener .i. diuice na Sision, & ro comruic ris co discir, dasachtach, & ro trasgair don cetbuille e, & ro gab fainne & egcruas é iarna trascairt. Tarrla immorro Sir Heront & iarla Uadiner na Cuiline da ceile, & do comraicsitt co seitrech, sircalma, & rothoit {MS page 312a} an t-iarla a furcenn in comhruic & ridiri dia muindtir maraen ris, & ro ba crodha, coscurtach Sir Heront isin cathirgail-sin.

Is ann do eirigh diuice Rener asa neoll, & do cuaidh fura sdéd, & ro comruic arís co gaibhtech, greannmur, grainemhail re Gyi. Tug Gyi builli brighmur, borbnertmur don diuice, gur trasgair in dera fecht co fírarrachta é. Is ann-sin do connuicc Gyi Sir Gilmin ina dochum .i. ridiri crodha, cosgurcalma do muindtir an imperi, & brathair do diuice na Loueine é; & ro bui fedmanntus fíruasal aigi on imperi .i. coimét gach furaisi fírailli dia raibhi aigi; & robúi míli ridire mermenmach, mórdhalach ara teglach budhein ina cipe comdaingen catha ina urtimchill. & is é ro ba menmarc le Sir Gilmin cona muindtir Sir Gyi do thoitim leo gu lanurlum. Is ann-sin ro comruic Sir Gyi & Sir Gilmin re roile co feramail, fedhmlaidir, firarrachta, & ro thoit Sir Gilmin a furcenn an comruic le beimennaib guasachtacha, grennmura Gyi. Tanicc iarum diuice na Sdragborn annsa cath d'iarraidh Sir Gyi, & sluagha aibsecha, adbulmora ina urtimcill, & ni roibi do sluaghaibh línmura na Lumbairdi, na d'feruibh arrachta, irgalacha na h-Almaine, aenlamh fa crodha coscur a cathaibh & a comlannaibh na'n diuice-sin. & ro gab uaman & imegla Sir Gyi roime iarna beth teora la & teora aidhci gan biadh, gan digh, gan colladh, ina eidedh. Do cuir Sir Gyi in tan-sin techta uadha co cathraigh na Greasmont cum diuice Loren d'iarraidh furtachta fair. Adubairt diuice Loren: ‘Cibe guasacht no gabudh ina fuil Sir Gyi’, ar-se, ‘ni ferr leis cobur no comfurtacht d'faighail na lium-sa a tabairt dó’; & ro gluais iarum co prap, primurrlum & tri mili


p.44

ridiri mermenmach, móraicenntach maraen ris. Cidh tracht is ann ro freagradur na catha cechtarda crechtaidbli-sin a ceile. Dala Gyi dano nír miadh & nír maisi & nír moraignedh lais cath aga cothugudh & aga cunnmail ina agaid, & ro eirigh a luindi leoghain, & a neim {MS page 312b} natrach, & a cruas curadh, & a menma miledh & a airsighecht erradh, gur eirigh a lon irgaile uas a anail, & do cuir a clú isin cath, & ro bris fur na Lumbardachaibh co lancalma & ar na h-Almainnechaibh co h-urrlum, & do cuir a n-ár isin n-irgail-sin, & ro gabadh diuici & iarlaidhi & baruin & ilimud do maithibh & do moruaislibh in t-sluaigh. & Tanicc Sir Gyi tar ais co cathraigh na Greasmont co m-buaidh coscair & commaidhmi, & co n-edalaibh imdha, & co n-ilimud gacha maithusa. & adubairt Sir Gyi risin diuice braighdi an imperi do coimét co maith, uair ‘is iad shailmid d'faghail sidha duind fós on imper.’ Conidh é-sin an treas cath do cuir Sir Gyi ar muindtir an imperi.

16

Is and ro bui in t-imper lá in morcatha-sin ina cathraigh budhein, & rí na Hungaire maraen ris, & cluithchi fithli aga imirt acu. & do chunncadur Sir Tirri, mac iarla Aimbri, ina n-dochum, & cloidhemh claslethan, comurthach nochta ina laim, & fuindeoga fairsingi, fírdoimni fura curp, & fuil ac siledh 'na srothaibh re slesaibh a cuirp, & a sciath ina blodhuibh brisdi fura thaebh, & se co mígné moir fair. Do raidh Tirri: ‘A thigerna’, ar-sé, ‘gidh subhach, suilbir atai-si, is duaithni, do-aithennta ata do muindter, uair ní mairenn da n-dechaidh do chogud & do cathudh re diuice Loren gan gabail no gan marbadh acht misi nama, & ro tromloitedh diuice Otun & ní mór maires de, & do gabadh diuice Rener & iarla Uadiner. & is se Sir Gyi o Berbuic do roine na gnima-sin uile, uair ní blaisenn betha nech ara m-buailenn beim na builli, & ni claidhfidis fir in talman tromoidigh ar los nirt na nidhecais é.’ Iar clos na scel-sin don imper, ro gab luinde & luathferg é, & do cuaidh a ciall & a conn ar nemfní uad. Do raidh in t-imper: ‘Tuigim’, ar-se, ‘fan aendia docum nem & talman nach anadh co brach co n-gabur cathair na Creasmont, & co crochar diuice Loren & Gyi o Berbuic.’

Do cuir in t-imper tinol & timsugudh ar sluaghaibh na h-imperechta uili co h-aenlathair {MS page 313a} & ro gluais leo iarum cum cathrach na Greasmont. Tanic immorro


p.45

Sir Gayer .i. mac mermenmnach ro bui ag an imper, & iarla uasal ele maraen ris, & .u. cet ridiri rechtaigenntach, robreghda roim na sluaghaib do fhechain na cathrach; & do cuiredh .u. mili ridiri ina n-diaigh-sin da cothugudh, & da connmail co daingin, dogluasta, & .u. mili ele mur bun doibh-sein, & tri mili ina n-diaigh-sin, uair ro badur tri mili dec co leth a coimed da ceile a tosuch na conaire, & an t-imper co n-ilimud sluaigh ina n-diaigh-sin. Is ann-sin do chuncadur lucht cathrach na Greasmont na sluaigh aidhbli, ilardha ina n-dochum, & ro gab uamhan & imegla iat aga faicsin. Do cuir diuice Loren a trealam catha uime, & do chuaidh ara ech, & ro imigh mur a roibhi Gyi, & ro innis na scela-sin dó. Do raidh Gyi risin diuice: ‘Coimét-sa in cathair co h-inill’, ar-se, ‘& rachad-sa a comdhail na sluag’, & mile ridiri maraen ris.

Dala Gyi dono, docuaidh ina comdhail-sin co prap, primescaid, & do chunnuicc Gyi trian troigthech, trencalma ac techt a n-diaigh na .u. cet ridiri ro bui ar tosuch in tromthinoil-sin. Is ann-sin do chunnuicc Sir Gyi mac an imper ac techt, & do chuaidh ina coinne co ceimdirech, & do ronsad comrac calma, coscarthach re roile, & ro trasgradh Sir Gayer, & ro gabadh é asa h-aithli & tri cet da muinntir maraen ris, & torcair in da cet ele leis dibh. Do cuaidh Sir Gyi leis na braigdib-sin sa cathraigh da coimét, & do chuaidh iar-sin a comdhail in t-shluaigh cetna, & ní fachaidh se enni do thaebh in tíre in tan-sin acht sluaigh eidighthi, armtha in-chathaighthi.

Iarna clos don imper gur gabhadh a mac, ro gab bron & dubhachus e, & tangadur in tromshocraidi trencalma-sin ar aenshlighi docum Sir Gyi iarna aithne doibh. & do ferudh cath fuilech, {MS page 313b} fergach, furniata eturra, & gerb imdha laech leidmech, lancalma isin cath-sin, rob é Sir Gyi & Sir Heront rob ferr lam ar gach taebh acu. & ger cumung do chách isin cathugudh-sin, ro búi fairsingi & fíreitech fútha 'na n-dis. Is ann-sin ro luid imud na lamh lancalma forra, & ba cruaidh doibh in tan-sin, & ro bui tosach marbhtha ar sluaighaibh cathrach na Greasmont in tan-sin. Tanic diuice Loren tri mili ridiri amach asin cathraigh in tan-sin do cabur Gyi. Tarrla Sir Tirri, mac iarla Aimbri, foran diuice in tan-sin


p.46

& do ronsad comrucc feramail, fírneimnech, & do trascradh in diuice le Sir Tirri, & ro erigh co luath, & ro buail beim brighmur ar Sir Tirri, & is fada, fírbuan dorug a (uilligi) ann. Do cruinnighedur drechta dana, dofuiling do milib mercalma, mordhalacha a timcill diuice Lorén, & ro bui ag fulang paisi & pennuidi, & do crechtnuighedh co crolinntech e, & ni raibhi nert a cosanta aigi.

Do cunnuicc Sir Gyi in guasacht & in gabud ina roibhe in diuice, & do cuaidh da furtacht, & ro marbh cethrar ridiri do ceitri beimennaibh brigmura bais a timcill an diuice. Ro bui dono ridiri mermenmach58 ag marbudh & ag mugudh, ag ledairt & ag lanmarbudh in diuice, & ro trascuir asa dilait é, & ro buail ar lar é, & dob ail leis a dicennudh. & Tanic Sir Guy co lathair in laechbuailti-sin, & tug se builli brighmur don ridiri co n-derna da ordain certa, cudruma de d'aenbeim, & do cuir Sir Gyi iarum in diuice fura sdét. Do raidh in diuice re Gyi: ‘Ataim-si teinn, tromgaeta, & ni fétuim cumnad na comfurtacht duid-si’, ar-sé, ‘& dob fer lium co n-dechtha isin cathraigh con do muindtir, uair ni fhuilmid coimlin catha doibh súd, & ní cubaidh rinn ar faghail a n-aisgi.’ Adubairt Sir Gyi: ‘Do dhén-sa do toil-si ar sin, a tigerna’, ar-se.

Do cuadur le cheile sa cathraigh iar-sin. Do raidh in t-imper rena muindter in cathair do toghail co dana, dasachtach. Tangadur immorro sluagh in imper ar doirrsibh in dunaidh, & rob imdha mergi alaind, examail ar doirrsib na cathrach, & ro gabudur ag toghail & ag trenlegadh na múr & na m-ballud. Ro gabsadur lucht na cathrach {MS page 314a} ag cosaint co calma, cruaidhnertmur .i. drem dibh le gainnibh gera, greannmura, & dream ele le soigdib srubgera, seghmura, & drong le gunnaibh gaibtecha, guasachtacha, & foirind ele le clochuibh tairthecha taball, & furinn ele re slegaibh slinnletna, snasmine; & drong ele le leccaibh lanmora & le murliagaibh mora, mileta aga tilgen to mullaibh na morcathrach, & na h-uili arm diuraicthe archena.

Cuig la dec doibh fur in abairt & fur a n-edfhualann-sin59 gan sidh, gan saime, gan socracht, & is ed torchair la Gyi & la Heront ar an fedh-sin .i. cet marcach mermenmach &


p.47

mili troightech tréncalma, & nír comairem cred torchair la sluaghaibh na cathrach o sin amach. Tanicc dono cara cairdemail, carthanach co Gyi do sluaghaibh an imperi co h-incleith, & adubairt fris: ‘A Sir Gyi’, ar-se, ‘ata scel maith agum duid, uair rachaidh an t-imper a marach co moch .u. cet ridiri gan arm, gan eidedh, annsa furais fhiadhaigh, & cullach cuibfhiaclach arna brath60 dó innti, & bidh-si, a Gyi, lín a basgaidh isin furais o aidhchi, & dena do toil fein don imper.’ Do raidh Sir Gyi: ‘In scel-sin’, ar-se, ‘do-ber-sa mili plata d'ór alaind, athlegtha duid.’ Do raidh in fer braith: ‘Cunnaibh-si misi agud no co n-derbuir sud, & mina faghair na fhirinde é, cedaighim ma riadhadh duid.’ Is ann-sin do cuaidh Sir Gyi, Sir Heront, & aentriar ridiri maraen rú a cenn an diuice, & se ina seomra ag imirt fhitchle co fathach, firglicc; & ro bennaigh dó, & ro indis co m-beth in t-imper co h-uaingech isin furais ar maidin. Iar clos na scel-sin don diuice, ro eirigh ina shesum co prap, & do thoirbir teora pog do Sir Gyi. & adubairt: ‘Logh damh, a laechmilid, do techt le techtairecht cugum’, ar-sé: ‘nach mé do cuaidh ad' dochum.’ Do raidh Gyi: ‘Rachud-sa ann súd arcinn in imper, & do-ber lium d'ais no d'ecin é do denum sidha rit-sa’; & ro mol in diuice in comuirle-sin.

Dala Sir Gyi iarum, ro gluais roime dia thigh osta, & iar tiacht tosaigh na h-aidhci ro imigh Sir Gyi asan cathraigh amach co tai, tost-{MS page 314b}adhach & mili ridiri maraen ris, & do cuaidh san furais, & do cuadur cu inn na tulcha ro búi innti. Annsa maidin iarum do cunnuic Sir Gyi an t-imper ac techt san furais co n-uathad sluaigh uime .i. .u. cet ridiri gan arm, gan eidedh, d'uaislibh & d'ardmaithibh a muindtiri. Do raidh Sir Gyi rena muindtir: ‘Ata in t-imper cugainn’, ar-se, ‘& atámid-ni idir é & a muindtir, & ní fuil cumachta ar dul bhuaind, & denaidh-si tapadh maith, a ridiri crodha’, ar-se. Is ann-sin ro fhech in t-imper seocha, & do chunnaicc na sluagha armtha, eidighthi ar techt ina timceall. Do raidh in t-imper: ‘Ro mairnedh & ro malartadh sinn do Sir Gyi o Berbuicc’, ar-sé, ‘uair do-cim-si Sir Gyi guna muindtir ag techt inar n-dochum.’

Is ann-sin do cuaid


p.48

Sir Gyi roim na muindtir a n-arrthaisc an imper, & craeb oliua ina laim mur chomurtha sidha. & do raidh Sir Gyi ac techt co lathair dó: ‘Na tairgedh aenduine aguibh cosaint na comnadh do denum do muindtir an imper’, ar-se, ‘& da n-derna, benfad-sa a cenn de.’ Do raidh Sir Gyi: ‘Gu rob Dia do betha, a imperi uasail, urrunta’, ar-se, ‘& ata fledh urrlum, inchaithme ag diuice na Lobeine duit, & tarra da tócaithem & do dhenum sidha ris, & do-bera se é fein guna uili maithus duid.’ Is ann-sin tangadur an mili marcach ro búi fare Gyi co lathair, & craeb sidha a laim gach aeinfir dibh, & ro furail Gyi umla & anoir do denum don imper, & do rindedur amlaidh. Adubairt Sir Gyi risin imper: ‘Eirgem don cathraigh budesta’, ar-se, ‘uair ní fhuil nert agud gun techt lium gac conuir is ail.’ Adubairt in t-imper: ‘A Sir Gyi’, ar-sé, ‘da tugtha-sa do daingin dam nach fellfaidh form, co rachaind let.’ Do raidh Sir Gyi: ‘Tuingim’, ar-se, ‘fan fer ro fuluing pais tarcenn in cinidh daena: nach egal duit aenni isin cathraigh úd.’ Is ann-sin ro thuirrling in t-imper, & ro iadh a dhi laim im braiged Sir Gyi, & ro toirbir teora pogh co dil, díchra, deth-{MS page 315a}tairisi dó, & adubairt asa h-aithli-sin: ‘A ridiri crodha, cosgurthach, diadha, dercach, dethbertach, rachad-sa let budesta.’

Do cuadur 'san cathraigh iarum, & ní roibi senoir spalmach, na ogh anbann, anaesmur, na curaidh crodha, coscarthach, na laec leidmech, lancalma, na milid menmnach, morgnimach, na ainnir alainn, ilcrotha isin cathraigh uili, na derna umla & anoir & urgairdiugudh don imper & do Gyi. Do chuadur iar-sin co palas in diuice, & do freasladh & do fritholad in t-imper cona muindtir la Gyi do rogha gacha bidh & gacha dighi, & ní tanic in diuice cucu ind aidhci-sin.

Dala in diuice iarna marach ro eirigh ar maidin, & ro sgail do braighdib in imperi, & adubairt riu dul na rogha conuir, & ro erb forra grasa d'iarraidh do ar an imper; & do rugsat na braighdi uili buidechus risin diuice. Dala na m-braigid iarum, ro iaradur an diuice leo a cenn an imper, & do cuaidh co h-urrlum, & ro ben na h-édaighi romaisecha sida de acht amain aenleine shremnaigi sroill re grian a geilcnis, & do chuaidhitir cach a fiadnuse an imper, & ro lig a glún des & clé fai, & ro crum a fiadhnuse an imperi.

Adubairt an diuice: ‘A tigerna’, ar-sé, ‘teim fein fod grasaibh, & ro tuilles bás


p.49

d'faghail buaid, uair is me ro marbh Sir Sadon .i. do derbrathar, & do-berim mhe fein cen comaithes duid, & dena do bail fein dim festa’, ar-se. Adubairt Sir Gayer, mac an imperi: ‘A tigerna’, ar-sé, ‘tabur cairt a shidha don diuice, uair is fer crodha, cosgarthach, fírinech, firglic e, & do rindedh an ecoir air.’ Adubairt diuice Rener: ‘Dena súd, a tigerna’, ar-se, ‘uair is coir ro marbh se mac do brathar, & gebe aderadh na budh fhír, do rachaind-si da suidhiugudh air.’ Adubairt iarla Uadiner: {MS page 315b} ‘Dena siud, a tigerna’, ar-se, ‘uair nír tuill in diuice andligedh na ecoir do denum air; & is cara dam-sa riam é, ge taim anois ina agaid; & mina dernair sidh ris co lúath, rachad-sa tar m'ais co cathraigh na Cuiline, & cuirfed dirmada dethsluagh ar aenslighi, & do dhen cogudh rit-sa a comluadur diuice na Lobeine’; & nír labuir in t-imper risin re-sin. Do raidh Sir Gyi: ‘A tigerna’, ar-se, ‘comuill in gelladh tugais dam-sa isin furais. & in tuigidh fein curob fada ata in diuice ara gluinibh & co fedfadh sé gan beth amlaidh? Uair is treisi ann-so é na tu-sa, a tigerna: & do-berim fom' breithir, mina tucair cairt a sidha co luath dó, co n-dingen-sa díth & dochar duit fein & dod' muindtir.’ Do raid an t-imper: ‘Is bertha don diuice a buidechus don aendia do rinde nem & thalmain an lá do conuicc-se tu-sa, a Sir Gyi’, ar-se; ‘& coimeollad-sa mo gealladh duid-si; uair mathaim don diuice marbadh in aenduine rob annsa lium ro tharaill talmain riam .i. Sir Sadóg, mac mo derbrathar, & do-berim cairt a sidha do.’ Is ann-sin ro eirgedur na sluaigh uili ina sesam, & tugadur tri gartha bennacht don imper trit in trocuire-sin do rinne se ar an diuice. & ro impoigedur na sluaig ar aenslighi a n-aigidh ar Sir Gyi, & tugadur gartha bennacht dó, & adubairt d'aithescc aeinfir: ‘A ridiri crodha, coscartach, & a treinmilid firtalchair61, is dod' gaiscedh-sa & dod' gnimecht, dod' gais & dod' glicus tanic in sidh ud do denum.’

Do clos scela na sidha-sin dona sluaghaibh ro búi a timchill na cathrach amuigh. Tanicc iarum Oton, .i. diuice na Lumbairdi, a cenn an imper co luinne & co luathfheirg, & adubairt: ‘A tigerna’, ar-se, ‘is ecoir do ronais sidh risin da treturach is fallsa & is furmudaigh ata annsa doman uile .i. diuice na Lobeine & Sir Gyi o Berbuicc.’ Iarna clos sin do Sir Gyi, do dhun a dorn co dethtapaid, & ro buail in {MS page 316a} diuice ara sroin & ro doirt


p.50

a fhuil co fíraibeil, & ro trascair co talmain é. Rob ail leiss a bualadh arís, & ro iar in t-imper mur athcuinge air gan a bualadh in builli. ‘Do ber-sa in athcuingi-sin duid-si gan ei-sin na duine ele do bualadh aniugh’, ar-sé. Do raidh Sir Gyi: ‘Ro fell siud fa dhó fos orum gan adhbur’, ar-se, ‘& co ced do Dia ní liged sin gan díghailt fos’, ar-se. Is ann-sin do pogadur cách a cheile don da sluaghaibh-sin tri met a luthaire ar son na sídha-sin. Conidh amlaidh-sin fa fuin don cogudh idir an t-imper & diuice na Lobeine. Do raidh diuice Rener na Sision co tiubradh sé ingin diuice na Lobeine & gur maith leis beth ana cairdis, & do rindedh in tochmarc-sin. & tug an t-imper ingin mic derbrathar a athar mur mnai do diuice na Lobeine, & do gell inme mór & tigerntus le, & do rindedh in clemnus-sin. Do raidh Sir Gyi co m-beth fein ag imthecht. ‘Na bidh’, ar diuice na Lobeine, ‘uair do-ber-sa in cathair-si duid & leth mo thigerntuis, & na fag me.’ Do rug Sir Gyi budechus, & nir gabh sin.

17

Dala an imperi iar n-denum na sidha-sin & an clemnus-sin dó, do ceileabur se do diuice na Lobheine, & ro imigh roime Sir Gyi maraen ris. Imthusa diuice na Lobeine, ro bidh caicidhis gan biadh, gan dig, gan colladh do cumaid Sir Gyi do imthecht uadha, & is bec ro mair de dia serc & dia shirgradh. An tan dono do rainicc an t-imper san Almain, & Sir Gyi maraen ris, & do tairg an t-imper cathracha & caisteoil & paircinna & furaisi firaille fiadhaigh do Sir Gyi, & co tibrad tigerntus diuice dó, & co tiubrad ilimud oir & innmus oir & innmus & na h-uile thoicci dó.62 & ro diult Sir Gyi do gabail, & do ceilebuir don imperi asa h-aithli.

18

Imthus Sir Gyi dono ro gluais roime, & ní rug sé do muindtir les acht aencet ridiri fromtha, feramla d'uaislibh na n-Almainech, & ro gluais roime laim re h-eochuirimlibh na mara moraidhble con n-accaidh in aenluing n-adhbulmoir con n-imud gacha maithusa iar n-gabail cuain, & fochtuis Sir Gyi scela {MS page 316b} dib. Ro freagair fer dána, deththeangthach dibh, & adubairt: ‘Tangamair-ni o cathraigh Consantinnoble, & is é fath fa


p.51

tangamar .i. in Sabdan do tigerntus63 in imperi Gregaigh & do marbadh a muindtiri a cathaib & a comlunnaib, & ni fuil da tigerntus ag an imperi gan gabail don t-Sabhdan fair acht cathair Consantinnobile amain. & Atá in Sabdan cona sluaghaibh ag techt dia gabhail, & tangamair-ne furinn luing ann-so d'iarraidh inaid ecin a fuidmis sidh & socracht diar m-bethugudh, & tugamar rét ecin d'ar maithus lind ann-so, & is iat-sin ar scela-ne’, ar an t-oglach; ‘& denaidh-si for m-bail fein dinn budesta.’ & ro bui uamhan & imegla ar an furinn. Do cuaidh dono Sir Gyi roime fon tír, & ro fostaigh se da cet ridiri ele a cenn a roibhi aigi, & do cuaidh co ruigi in luing cetna. & adubairt risin furinn in long do deisiugudh, & co caithfidis dul leis a fritheing na conaire cetna co Consantinnobile. Conidh i cuairt Sir Gyi san Almain co nn-igi sin.

19

Dala Sir Gyi iar-sin do cuaidh isin luing cona tri cet ridiri, & furinn na luingi maraen ris. & tugadur sruthleim sanntach, sircalma tri srothaib na senfhairrgi, & tri gaethaibh gaibhtecha, greannmura na glasfhairrgi, & ro badur caicidis ar muir re moranfad, & ro gabadur, cuan cluthar, comdaingin a cathraigh Consantinnobile. & do tobadur64 ardshuaitchenntus na Saxanach .i. mergi Sin Seoirsi, os cinn na luingi. Is ann-sin ro búi in t-imperi ar táibhlib in dunaidh ag atach an duilem im furtacht d'faghail as in ecin ina roibi, & do chunnuic sé in long luchtmur, lanmor, & suaithcenntus Sin Seoirsi arna togbail innti. & do cuir techta uadha d'faghail scel, & do cur failti risna Saxancaibh, & da tabairt ina comhdail fein. Ro imigh in techtaire co ruigi in luing, & ro fiarfaigh scela do lucht na luingi. Ro eirigh Sir Gyi 'na sesam & adubairt: ‘Ridire Saxanach atá ann-so’, ar-sé, ‘& Sir Gyi o Barbuicc a ainm, & atait tri cet ridiri mer, menmach, móraicenntach ina fhochair iar taecht do cumnad don imper.’ Tug immorro Sir Gyi guna sgharloide don techtaire, & roimigh roime mur a roibhi in t-imper, {MS page 317a} & ro innis na scela-sin dó. Iarna clos sin don imper ro fech suas cum Dia, & do ruc a budechus-sin ris. & Adubairt: ‘Mase Sir Ghy o


p.52

Berbuic ata ann súd’, ar-sé, ‘ní fuil isin domhun aen-65 ridiri is ferr lamh.’ & adubairt an t-imper re lucht na cathrach dul a prosesiam a n-arrthaisc Sir Gyi. Is ann-sin tángadur lucht gacha h-eglusa don cathraigh co tapraibh & co priceduibh & co lampaib lansoillsi, co cloguibh, co m-bachlaibh, co minnuib; & sluaigh na cathrach co n-ethaigib somaisecha sidha & orshnaith, & an rí co coroin cengailti, clochbuadhaigh cumdaigh fura cenn, & aes ciuil na cathrach a comseinm itir orgán & gitart & galltrumpa & tabur & fhedan & cruiti & clairsigh & na h-uili ceol archena. & do cuadur uili mur-sin a n-arrthaisc Sir Gyi, & ro fersad fircain failti fris, & ro thoirbir in t-imper teora póg co dil, dichra, dethtairisi dó, & ro gabh ar laim e, & do cuir an lámh ele fona braigid, & is mur-sin do ruc in t-imper leis é isin palas rigdha, & do cuir an t-imper Sir Gyi ara gualaind budhéin do caithem a coda.

Ro ordaigh in t-imper iarom seomra uasal do derugudh do Sir Gyi cona muindtir, & gach aenní da n-íarfaidis do tabairt doib. Is ann-sin do cuaidh in t-imper le Sir Gyi co ruigi in seomra. Do raidh in t-imper iarum: ‘A Sir Gyi’, ar-se, ‘cuirim mo cumairci ort, uair ro bhen an Sabdan mo tigerntus uili dím acht in cathair-so namá; & ata se ag techt da gabail orum, & do toitedar da fichit mili a n-aenlo dom muinnter leo, & ni fuil do cloind agum acht aeiningen, & is i is oigri orum, & do-ber do mnái duit-si hi, & cosain mo thir & mo thigerntus duit fein.’ Adubairt Sir Gyi: ‘Ní do thabairt mna tanag-sa, acht do cumnad let-sa, & do dhen mo dicill duit, & gabaim do cumairci cugum.’

Et nír cian do Gyi mur-sin iar n-imtecht don imper uadha in tan do chuala gair & greadhan eidhmi & acainti ar fud na cathrach, & do cuir Gyi techta uadha d'faghail scel, & is ed adubairt nech ris: ‘Tanicc Ambrail, darub ainm Coscras .i. mac derbrathar athar don t-Sabdan, & rí na Turcach, co mili Turcach do gabail na cathrach-so; & ro shuidhsitt {MS page 317b} ina thimcill.’ Iarna clos sin do Sir Gyi adubairt rena muindter a n-eidhedh do cur umpa, & crodacht do denum; & do cuaidh Sir Gyi as in cathraigh amach na66 tri cet ridiri, & ro buí fein a n-arrthaisc na sluagh, & tuc se cath díthac, dána, do freastail fona deghlaechaib. & ro comruic Sir Gyi & Coscran re roile, & do cuir Sir Gyi slegh co seitreach,


p.53

sírcalma tri sciath Coscrain & trina craidhi co cudruma, & ro thuirrling Gyi fair, & ro ben a cenn de. & do cuir techta leisin cenn cum cing Heirrneis darb ainm in t-imperi, & ni fuair riam na iarum taburtus ba ferr leis dh'faghabail na sin. Tarrla rí na Turcach da cheile isin cath & Sir Heront, & do comraicsit co calma, curadhcuisech, & ro thoit rí na Turcach a furcenn in comruic la beimennaibh agmura, arrachta Heront. & do torcair se cet Eirristineach le Gyi sul tainic medhon lae in la-sin, & secht cet & da mili tar eis medhoin lae. Teora la & teora aidhchi do bi in cath-sin aga cur le Gyi.

Dala Escladata .i. ridiri laidir do muindtir in t-Sabhdain ro fagaibh se in cath, & sleg trina curp & leth a cinn ina fegmuis, & do cuaidh se mur aroibi an Sabhdan. & adubairt: ‘Ata drochscel agum duid, a tigerna’, ar-sé, ‘uair do marbadh do brathair, & do cunnac-sa a cenn aga buain de. & ro marbadh rí na Turcach, & ní táinic béo dod' muinnter acht misi amain, & do gebh bás annsan uair-si.’ Do raid an Sabhdan, ‘Do fuaradur sin tinol tromsluaig ecin’, ar-se. Do raidh in ridiri: ‘Fuaradur’, ar-se, ‘.i. ridiri Cristaidhe darub ainm Sir Gyi o Berbuic, co tri cet ridiri maraen ris.’ Do raidh in Sabdan: ‘Tuingim-si fona deibh’, ar-se, ‘co n-gebha misi in cathair congairech-sin co cenn caicidisi, & co crochfa me in t-imper-sin & Sir Gyi an aencroich.’ Is ann-sin ro thoit in ridiri tuc na scela-sin leis, & do fuair bas.

Dala Sir Gyi o Berbuicc immorro, tanicc se isin cathraigh iar m-buaidh coscar & commaidhmi co n-edalaib imda lais, & ro bui se tuirrsech on tegmail cona muindter a h-aithli in catha iar m-beth tri la & tri h-aidhci a cur in catha gan biadh, gan digh, gan colladh. & tug-sud lucht na catrach tri garta bennacht dó iar-sin.

20

{MS page 318a} Dala an imper immorro, adubairt sé nach roibhi sa domun aencerd rob annsa les na fiadhach & fiancoscor,— ‘& atáim re ré cian & re h-aimsir fada nar lamhus dul tar dorusbel na cathrach-so amach d'uaman & d'imegla in t-Sabdain & na


p.54

Turcach, no co tainic Sir Gyi dom comfurtacht. & rachad amarach isin furais do t-sheilg & do fiadhach, & bed caicidis isin furais, & beth aenach & urgairdiugudh againn innti frisin re-sin.’ Iar tiacht an lae iarna marach do cuadur san furais, & ro gab drong dib ac fiadhach fur muir le líntaibh fur iascach; & drong ele le seabchaib ac fiadach fur enaib, & drong ele ag fiadhach le conuib & le líntaibh ar damaibh allta & ar cullcaib cuibfiaclacha & ar paitib primluatha & ar na h-uili fhiadhach archena. & is annsin do cuaidh ida eda a cenn sdibaird an imper, — Sir Morgad ainm in sdibaird, — uair ro gab furmud fíchmiscnech re Sir Gyi é ar son mur do thairg an t-imper a ingen do bancheile dó, uair do bí serc siradbul ac an sdibhard ar ingen inn imperi.

Dala Sir Morgaduir ro bui se aga smuaintiugudh cinnus do denum se67 aimles Sir Gyi, & tanic se mur aroibi Sir Gyi isin furais, & adubairt ris: ‘A Sir Gyi’, ar-se, ‘ní tuillinn am curp na am coluinn mét mo grada furt; & atait cuirtinna & caisteoil agum, & fonn & feronn & ór & airged & na h-uili maith archena; & is duid-si uili dob ail lium a cumus & a caithem do thabairt. & tarra lium sa cathraigh mur a fuil ingen an imper, & imrem fitcell ina farradh, & tiucfam arís a cenn an imper, uair ni fuicfe se in furais isin sechtmuin-so.’

Teit iarum Sir Gyi isin cathraigh lesin sdibhard mur a roibi ingen an imper, & do cuir Sir Gyi tri cluithci ar an sdibhard a cetoir. Do ráidh in sdibhard re Sir Gyi: {MS page 318b} ‘An ann-so co foil’, ar-sé, ‘co n-dechar-sa re gnothugudh.’ Do chuaid in sdibhard mur a roibh in t-imper isin furais, & ro fhiarfaigh an t-imperi scela de, & do raidh in sdibhard: ‘Atáit drochscela agum’, ar-sé, ‘.i. ridiri fallsa, firfhelltach ata agad-sa, i. Sir Gyi o Berbuicc ar n-eigniugudh h'ingine ina seomra fein; & marbhter let é co luath. & rachad-sa ar ma costus fein co ruigi inn imperi Almáinnech d'faghail sluaigh & shocraidi duit dod cabur.’ Adubairt in t-imper: ‘Ní creidem-sa aimles air’, ar-se, ‘uair ataim lan da serc & da shirgradh.’ & o nar gab in t-imper in t-aimles-sin, do cuaidh in sdibhard mur a roibhi Sir Gyi don cathraigh, & adubairt ris: ‘Is68 ed atá do mét mo gradha ort, a Sir Gyi’,


p.55

ar-sé, ‘nach feduim rún do denum ar an rét do rachudh a n-dochar duit. & fag an cathair-si co luath, uair da m-bere in t-imperi ort innti do-bera se bás duit.’ Do raid Sir Gyi: ‘Is docair taebh do thabairt re tigerna tar éis an imperi’, ar-sé, ‘uair is mór in maith do ronusa dó acht ge atá ar ti mo marbhta, & is tuilledh da maith budh mían lium do denum co ruigi so; & rachad anois a cenn in t-Sabhdain do denum dithi donn imper festa.’

Do cuaidh Sir Gyi iarum a cenn a muindtiri, & adubairt riu a trealam catha do cur umpa, & co faicfidis cathair Consantinnobile; & do cuiredur a n-éided umpa primullum, & ro togsat a mergedha re crannaibh, & ro gluaisidar rompa asin cathraigh. Ro bui in t-imper in tan-sin ar ind tulcha isin furais, & do cunnaicc buiden69 greannmur, grainemail ag fagbail na cathrach, & ro fiarfaigh ce h-iat. Adubairt aroile ris: ‘Sir Gyi o Berbuic siudh’, ar-sé, ‘ag imthecht cona muindter iar n-denum aimlesa edrud-sa & se.’ Adubairt in t-imper: ‘Anuidh-si uili annso’, ar-sé, ‘& rachud-sa mur a fuil Sir Gyi’; & do cuaidh co (leidmlech)70, lanluath, & ro fiarfaigh in t-imper do Sir Gyi fochuin a imthechta. Do raidh Sir Gyi: ‘Do cuala’, ar se, ‘nar ferrdi let-sa mo beth agud, & conid ferr let co fagainn do crich & do caemferunn, & nach fuil fodnum agud orum.’ Do raidh in t-imperi: ‘Tuingim-si’, ar-se, ‘fan Dia ro fuluing páis tar mo cenn, nach dubert-sa sin, & nach fuil san bith aenduine {MS page 319a} is annsa lium na tu.’ & do réidhigh ris mur-sin. Conidh e aimles an sdibaird ar Sir Gyi co n-igi sin, et reliqua.

21

Dala Sir Gy iarum ro badur techta a tír in t-Sabdain ag fagbail scel, & tangadur cuigi, & ro innsidar dó co ticfadh in Sabhdan lín a sluaigh iarna marach d'innradh & d'argain na cathrach, & ro innis Sir Gyi sin don imper, & do rindedur a comurli ann-sin. Adubairt constabla na cathrach, & diuice uasal é, & ro búi fesóg fada, finnliath co ruigi a bruinne fair, & é féin ina shenoir aesta: ‘Denaigh mur ader-sa ribh’, ar-se, ‘uair atá sliabh ard edruind & an Sabhdan, & ní fuil a athrugudh do conuir acu; & ergem-ne rompa ar fairsinge in t-slebhi, & cunnmam in


p.56

Sabhdan cona muindter fuinn isna fantaibh, & beth belaigi cumga caille edruinn & iad-san. & cuirfem ar n-urcair do gach arm diuraicthi ina mesc, & ní roithfe fuiliugudh na forrdergad sinne uatha a n-agaid in aird.’ & ro mol Sir Gyi & cách a coit(c)inde in comuirle-sin, & do rónsad amlaidh.

Teit iarum in t-imper cona sluaghaibh ar an sliabh-sin, & ni facadur enrét folum don tír acht lan d'echaib eidigthi & d'feruibh armta. Is ann-sin do cuaidh Sir Gyi ar cinn na conuire a ticcidh ar an sliabh, & ro gabh re ais nach ligfedh aenduine tairis isin conuir-sin, & sluagh catrach Consantinnobile o sin amac do coimét na m-bernd cumung ro bui ag techt ar an sliabh. Do raid in Sabdan re h-Eliman o Tibe71 dul a tosuch an catha, ‘uair ní fuil fer do choisc isin domun a cath na a comrug na a comlunn’, & ro ba rí uasal urunta ei-sidhe. Tanic immorro Eliman o Tibhe a tosuch na conuire, & mili ridiri mer, menmnach72 faris, & tugadur cath fuilech, foburtac, fírneimnech d'aroili, co torcair in mili fer feramail, furniata sin le beimennaibh gaibhtecha, greannmura Gyi. Ro gabh ferg {MS page 319b} & fírdasacht Eiliman o Tibhir, & adubairt nach sguirfedh no co toitedh Sir Gyi cona muindtir leis a n-eruicc a muindtiri fein. Is ann ro comruic Sir Gyi & Eliman o Tibir re roile co menmnach, móraicenntach & co disgir, dasachtach, do-edrana, & tuc Sir Gyi sathadh sanntach, sirchalma sleghi ar Eiliman o Tibir, & do cuir trina curp siar sechtar hi co torchair marbh gan anmain.

Do raidh in Sabdan re cing o Nuibie: ‘In feicenn tú mo muindtir aga marbadh le laim aenridiri, & co fuilmidh-ni cet ridiri rathmur, ro-uasal fan ridiri da fuil ar n-adhaigh? & ber-si mo muindtir-sa let, & eirigh ina timcill sud, & dénaidh marbhadh & mudugud forra, uair ni bia suilberacht na solas orum-sa no co n-derrntur dochur doibh sud.’ & do cuadur le cheile iarum a n-arrthaisc Sir Gyi, & ro an-san ina aenar ru, & ro gabh ag ledaird & ag lanmarbadh gan dichell, & ro marbadh in sdét ro búi fae Sir Gyi, & ro brisedh a sciath. & do nocht a cloidheam asa haithli, & is amlaidh ro búi in cloidim, & is amesc na Niubaidhe do rinnedh h-é, & is annsan Almain


p.57

do fuair Sir Gyi é, & ro bidh crith & combuaidhirt ar an tí do cidh in adhaigh é nochta, & ní blaisedh betha in tí ara n-dergadh.

Dala Sir Gyi dono ro bídh ag marbadh & ag mícórugudh na n-Eirristinech leisin cloidhem cathbuadhach, cruadhach-sin, & ro bidh a cruinniugudh & a corugudh na curp cnamgerrtha ara scáth aga imdhiden ar urcuraibh a escarnamud. Dala Sir Gyi iarum ro-ordaigh tabhalla imdha do denum & beth a diubhrugudh cáich asta i ngach aird a coitcinne, & is romór do marbadh co mítrocar dona h-Eirristinibh mur-sin. & ro ba cruaidh do Gyi isin uair-sin, & do cuir techta arcenn Sir Heront dia chabur on guasacht-sin. Is ann-sin tainic Mirabala, .i. ridiri do rinnedh an la-sin {MS page 320a} féin co nua, & ro chomruic-se co fírarrachta, feramail, furniata re Sir Gyi, & a furcenn in comruic ro buail Sir Gyi buill buanarrachta, borbnertmur ar Mirabala, & tug cned guasachtach fair, & ro imigh Mirabala iarum do thoradh a retha rindluaith. Dala Mirabala dano, do cuaidh roime a cenn in t-Sabdain, & adubairt ris ech leidmech, luathescaidh do gabail, & teithedh co luath asin cath, — & ‘ni béo misi’, ar-se, ‘iar tescadh mo ball, & is bec maires dod' muindtir.’ Is ann-sin ro fhech in Sabhdan esbaidh a muindtiri .i. triar ar coic ar fichit d'fhichtibh mile.73 Ro badur a dei duaibsecha, diablaidhi a coimidecht in t-Sabdain an la-soin .i. Turgamagunt & Mathamhain, & adubairt riu: ‘A dée fallsa fírbregacha’, ar-se, ‘is mor d'ar n-onoir & d'ar n-urgairdiugudh do ronusa riam, & is olc ro babuir-si rium-sa aniugh.’ Ro glac iarum bata arrachta, imremur, & ro gab orra co mer, & ro imig in Sabhdan as in cath fon am-sin, & gach ar mair dia muindtir maraen ris.

Tanic immorro Sir Gyi tar ais cona muindtir iar m-buaidh cosgair & comaidhti co Consantinnobile. Do raidh Sir Gyi: ‘A ridiri uaisli, amhantracha, tabraidh anoir & uaisli don aendia docum nemh & talmain, & do rinde na duile do neimfni, uair is é berus buaid dibh isna cathaib & isna comlannaibh minca ina m-bithi, & is maith a cumain


p.58

aniugh oruib’, ar-sé. Conidh e sin indera cath do cuir Sir Gyi ar an Sabdan.

22

Do raidh in sdibhard felltach, furmudach, fíruathmur risin imper: ‘A tigerna’, ar-sé, ‘acht gid mór do thoit let do sluagaibh in Sabhdain,. is bec é ag fechain a fuil aigi ina m-bethadh, & ata sé fergach, fíchmur chugud, & is agud ata in t-aenridiri is mó a gniim & a tus isin cruinne co comcoitcenn; & cur do choir & do cert ar comlund {MS page 320b} deisi risin Sabdan, & madh ort-sa rachus tabur fregra & anoir don t-Shabdan; & madh er-sin rachus, in cetna uadha duid-si.’ & do mol in t-imperi in comurli-sin. & is e adbur fa thug in stibard in comurle don imper an doigh comad e Sir Gyi do rachudh ann & co muirbfidhi ann é. Ro timsaigh & ro thinoil in t-imper a muindtir as gach aird ina docum, & ro innis in comurli-sin doib. Adubairt diuice .i. cenn sluaigh & constabla na cathrach: ‘Is áis cet bliadan dam’, ar-se, ‘& da madh incomruic me, do rachainn leisin toisc & leisin techtairecht-sin. & Gideth ni tiucfainn as beo, & mallacht na truagh & na tren ar an tí do tug an comurli-sin duit, uair is drochcomurle i.’ & gideth fós ro iar in t-imper ridiri do dul uadha a cenn imper na Turcach leisin techtarecht sin, & ro diultsat cach dul ann dó.

Sir Gyi dono, ro merlasadur a shuili ina cinn co ruibennta, rofergach, & ro aithin Sir Heront a adbur, & tainic mur a roibi Sir Gyi, & adubairt ris: ‘A Sir Gyi’, ar-sé, ‘is aithnid damh-sa créd ata ar h'áire, & lig an smuaintiugudh-sin uaid, uair ní tiucfa beo tar h'ais a tir an t-Shabhdain dia n-decha innti, uair is mor a faltanus rit. & cuir mi’, ar Heront, ‘uair is bec in scel mo bas ag fechain do bais-si.’ Do raidh Sir Gyi: ‘Nar ligi Dia dam-sa mo ridiri do cur dia marbadh d'iarraidh anora dam fein.’ Is ann-sin ro eirigh Sir Gyi ina shesum, & do cuir trealam comdaingen catha uime, & do cuaidh a fiadnuse an imper, & ro gab ced aigi. Do raid in t-imperi: ‘Nar ligi in fírDía furorda docum nem & talmain tusa do dhul ina comór siud do guasacht.’ ‘Rachat-sa ann co derbh’, ar Gyi. ‘Rachmaid-ni let’, ar Sir Heront & na tri cet ridiri, ‘atamaid ar do theglach.’ ‘Ni racha aenduine lium’, ar Sir Gyi.

& ro gluais roime asa h-aithle ina aenar, & nír cian ac ascnam na


p.59

conaire co facaidh se sluaigh in t-Sabhdain a foslongpurt & .u. mili dec fad in fhoslongpuirt, & in urduil cetna {MS page 321a} ar lethud ann, & iad do reir spere no compais comcruind, & ursana na puipli ina céile acu. Ro búi dono pupull in t-Sabhdain ina n-eidirmedhon & crann sármor sleghi ina sesum asin pupuill, & delbh ilair do dergór alainn, aithlegtha fura barr. & Carbungculus .i. leg loghmur a n-airdi os cinn na puipli, & nír ba soillsi an la saeraluind samhraidh dóibh & grian co gnúsalainn furaer 'nan ghemhaidhchi geimridh le cumachtaibh-sin. & is amlaidh ro bui in pupuill-sin in t-Sabhdain, iarna n-din co deghmaisech d'edaigibh sída & orsnaith o mullach co lár.

Do cuaidh dano Sir Gyi asteg isin pupuill fura sdét, & is amlaidh ro bui in Sabdan in anam-sin, co maithibh a muindtiri a longad bidh & dighi fur borduibh brecdathacha. Do raidh Sir Gyi: ‘Dia uilicumachtaigh ro fulaing páis tar cenn na fíren, & is é scarus la & adhaig re roile, & is é do ni fuacht & tess, & do-ber línadh & traghadh arna marannaibh, & do rindi in domhun & na h-uili archena, & in té do rinde na h-uili maith do toirbiugudh duid-si, a Shabhdain colaigh, claenbreathaigh, ainndligthig, uair is olc na dee diablaidhi dia creidigh, & ata do leabaidh ar lasadh a n-ifernn ichturach. & do cuir mo tigerna imperi cugud lá togbail cum comruic, & ridiri bhuaid-si ann-sin & ridiri ele on imper, & gidbe acca thernoighes on comruc cís & cain d'faghail dia tigerna gan troid, gan tegmail o thigerna in té claiter isin comruc. & mas áil let sin, ag súd misi ullam incomruic, & do rachaind a h-ucht an imperi & na cora, da suidiugudh ar h'oglach-sa co fuil in ecoir agud.’ ‘Ca h-ainm tu-sa?’ ar in Sabhdan. ‘Sir Gyi o Berbuic m'ainm’, ar-se. ‘Is tú ro marb mo brathair’, ar an Sabhdan, ‘& toitfir fein ann.’ & ro-ordaigh in Sabhdan Sir Gyi do gabail co lannurlum, & a cur ina cipe crapaillti a prisun in fedh do bétis a caithem a coda. Do raidh Gyi: ‘Mase mo marbadh-sa gan fhochuin dob ail let’, ar-se, ‘do-ber-sa adhbur marbtha duit {MS page 321b} orum.’ & is amlaidh adubairt, & ro leig da spor


p.60

an aeinfecht isin sdét ro bui fae, & ro ben leim luthmur, lanmor este, & ro tharraing in cloidhem coinnlenach, cruadhach amach, & ro buail beim bithnertmur, buanolcach bais fur an Sabhdan, gur scar a cenn re coluind dó, & ro thogaibh fein in cenn asa h-aithli, & do cuir a n-gail a sceith é. Dala Sir Gyi dono, ro ghluais roime a h-aithle in airdechta-sin, & ro gairedh anoir & aniar, anes & atuaigh dó, & ro bui Sir Gyi ag ledairt & ag lanmarbadh na laechridhi ina urtimchill. Is ann-sin ro gabsad ar aradhain é iar n-iadhadh ina timcill doibh, & ro marbudar in sdét robui fae, & robai imain enlethe aigi orra ac cnamgerrad a cenn & a cos. Dala Sir Gyi immorro, ro tharraing roime do innsaighi cnuic cennchuirr, clochaig, & do cuaidh ar inn & ar ardmullach na tulcha dia n-aimdeoin, & ro gab ag tealgadh na liag cloch lamh risin laechraidh co lannertmur; & in nech do roithedh co lathair, ro marbadh d'aenbéim cloidhim é, & do nibh cairn co móra do curpaibh curadh & cath miledh ina timcheall da imdidin. & torcair tri cet & mili les dibh fon am-sin. Is ann-sin ro iadar da mili ridiri rochalma do maithibh in t-sluaigh ina timcell, & do ligedur cetha sruthluaimnech soighed ris fon am-sin, & ro fhoilgedur curp in curadh comradhaigh le slegaibh shlinngera, sodiuraici & le gainnib gera, grainemla, guasachtacha, & leis na h-uili armaibh diuraice archena. & ba samalta Sir Gyi in tan-sin re fiadhcullach furniata fasaigh itir conairt aga cruadhledradh; gach sithi sanntach, sircalma da taburthaigh cuigi gan choigill aga crechtnugudh, & ni nech dibh-sin do ternuigedh gan tromainmi o beimennaibh guasachtacha, greanmura Gyi. & girbedh ni roibi nert a cosanta na a coiméta aigi air fein fon am-sin le huili na tromdebhtha aga turnam & aga trasgairt.

Do búi Sir Heront ina suan codalta {MS page 322a} a cathraigh Consintinnobile, & do cunnuic fis aduathmur .i. mur do beth magh lán do leoghanaibh a timcill Sir Gyi, & do beth aga marbadh eturra. Do bidhg Sir Heront asa chollad leis sin, & ro iar a muindtir leis & adubairt co roibh Sir Gyi a n-ecin & a n-anfurlonn, & ro gluais roime co lanurlum, & na tri cet ridiri maraen ris, & fuaradur Sir Gyi itir na sluaghaibh


p.61

aca farrach & aga fheoilgerradh. Dala Sir Heront dono, ro bris furna sluaghaibh co seitreach, sírcalma, & torchair secht cet laech leidmech, lanchalma leo isin ruathar-sin. & ni roibhi on muir n-gainmigh anes gusin muir tinntighi a tuaigh Eirristinech incumannta nach roibhi ar an aensluagh-sin, & ro teithedur uili fon am-sin roim Sir Gyi cona muindtir, & do curedur ár adhbul in tan-sin orra. Tanic immorro Sir Gyi fa buaid coscair & comaidmi co n-édalaibh imdha leis, & ro leig in cenn ar lár a fiadhnuse an imper. Conidh amlaidh sin fa fuin do cogadh in t-Sabdain la Sir G[yacute]i.

23

Dala an imperi iarna mharach, do cuaidh se cum fiadhaigh cona teghlach, & ro bui sé na suidhi ar inn tulca, & Sir Gyi ina farrudh ann, & nir cían doibh ann in tan do chunncadur leoghan límfhiaclach, lancalma & dragan dana, duaibsech, do-ingabhala a comruc & a cathugudh re roile, & ro búi in leoghan breoiti, baccach, & cor d'irbull in dragun a timcill an leogain, & gin granna gnusghorm in dragun oscailti innus co rachad ridiri cona eidedh ina beolu. Do raidh Sir Gyi co rachadh fein74 do cumnad don leogan co lanurrlum, os é rob anmainn é isin cathugudh; & adubairt nach lemud aenduine dul les isin cathir-gail-sin.

Iarna chlos-sin don imper ro theith se cona muindtir la h-uaman an draguin. Do cuaidh Sir Gyi fura sdét, & do shaith in t-ech cum an draguin, & tug sathudh sanntach, sírcalma sleighi ina bél isin dragun, & do chuir in t-sleg tri cul a cinn siar sechtair, & ro thuirrling fair, & ro ben a cenn de. Tanic in leoghan co Gyi, & ro bi se ag lighi a cos & a caemcuirp & ro- coimil Sir Gyi a lámh do muinel in leoghain, & ro len an leoghan é asa h-aithli in gach conuir ina teighedh. Aroile lá dia roibhi Sir Gyi a caithem a coda ar bord inn imperi, robui an leoghan an lá-sin fo bun croinn ina colladh {MS page 322b} isinn erber, & a tarr a n-airrdi re grein, & ro conuic sdibard in imperi mur sin é, & tug sathadh sanntach sleghi isin leoghan, & do cuir trit hi, & ro leig a abac & a inathar re cosuibh. Ro sgrech & ro sgairt in leoghan co lanmór, & do cuaidh mur a roib Sir Gyi & ro crom


p.62

fona cosuibh, & a inathar amuigh, & do thoit iarum, & torcair marbh gan anmain. Dala Sir Gyi iar-sin, ro gabh a sdét, & do cuaidh uirre, & ro glac a cloidem, & do cuaidh75 in t-imper, & fochtuis do chach a coitcinne cia ro marbh a leoghan, & ni fuair a fhis ag aennech. Dala Sir Gyi, adubairt gidhbe ró-innosudh dó in té ro marbh an leoghan co tiubhrad a luagh dó .i. mili punt d'ór alainn, aithlegta, & ní fuair a fhis ann. Tanic iarum cumul coimidechta ingine an imperi co ruigi Sir Gyi, & ro-innis dó gurb e sdibard an imperi ro marb an leoghan, & ro innis mur ro marbadh e. Iarna clos-sin do Gyi, do cuaidh roimhe isin seomra ina m-bidh in sdibhard, & brathair dó faris isin t-seomra in uair-sin. Do raidh Sir Gyi: ‘A sdibaird’, ar-se, ‘ni derna fein olc na urchoid duid-si riam; cia ro marbuis mo leoghan gan adhbur?’ ‘Nír marbusa é’, ar an sdibhard. ‘Do rindis co deimin’, ar Gyi. ‘& ro fheallais fo dhó roime súd orum-sa, & ní dingnair in chethruma fecht orum-sa na ar duine ele.’ & is amlaidh adubairt, & tug builli borb, bithnertmur, bedgnimach bais don sdibard co n-derna da n-orduin certa, cudruma, comora de. Tug immorro brathair in sdibaird sgian scothfaebrach amac, & tug sathudh sanntach docum Sir Gyi, & tug Sir Gyi builli brighmur, bithcalma, & do ben an lámh des aga gualaind de, & mur sin do leig uadha co comurthach é. Iar clos na scel-sin don imper adubairt se gur coir ro marbh Sir Gyi in sdibard, & gur thuill se roime sin o Sir Gyi a marbhadh.

24

Dala an imper iarum, adubairt re Sir Gyi: ‘Is mor an lan maithusa do rinis dam, & ni fetur a innsin ara mét; & bidh ullum ar cinn na maidhni amarach do posudh m'ingine, & do gebuir leth mo tigerntuis re m'bethaidh & é uile iar m'ég.’ Dixit Gyi: ‘Do den-sa do thoil-si, a thigerna’, ar-sé. Iar tiacht in lae iarna marach do cuaidh Sir Gyi cona tri cet ridiri fa gúnaib sida co fér umpa, & do cuadur don eglus, & tangadur espoc na cathrach & a lucht {MS page 323a} uird, & ro fiarfaighedur do Gyi in roibhi fainne posta aigi. Ro fhosguil Sir Gyi a puidsi, & is e fainne tarrla cuigi, in faindi ro bui mur comurtha cuimnigti itir é & ingen iarla o Berbuic, & ro smuain uirre asa h-aithli, & ro thoit taisi & taimneoll fair.

& anuair far eirigh Sir Gyi asa neoll, adubairt:


p.63

‘A tigerna’, ar-se, ‘ní fuilim fein inposta aniugh, uair atá aingcis tromgalair ar m-bualadh orum; & tabur cairdi damh no co faghar slainti.’ Do bui Sir Gyi coic la dec ina luighi, & nir lig nech ina cenn risin ré-sin acht Sir Heront ina aenar. Do raidh Sir Gyi re Sir Heront: ‘A Eroint’, ar-se, ‘créd do den re h-ingin an imper, uair ata gradh dermail, do-fhuling agum ar ingen iarla o Berbuic, & ata a fhis agud-sa curob fír-sin.’ Do raidh Sir Heront: ‘Ata a fis agum-sa’, ar-sé, ‘gurub i ingen inn imper ben is ferr fuath & chuma isin cruinde co comchoitcenn, & co fuigir-si in n-imperacht-so le; & da mad h-í ingen in iarla bes agud, ní bia inme bus mó na'n iarlocht agud.’ Do raidh Sir Gyi: ‘Tuicim as sin, a Sir Heront, nach buidech tú dim tri gan ingen inn imper do thabairt; & an fuil a fis agud, a Sir Heront’, ar-sé, ‘curob do gradh & d'annsacht ingine iarla o Berbuic do rinni-sa a n-derna do ghoil & do gaiscedh riam, & fos gur foibhres bás d'faghail76 roime-so?’. Dixit Sir Heront: ‘Ní roibhi a fis-sin agum-sa, & os anois atá isí is ferr lium agud.’

Ro eirigh Sir Gyi a cinn .u. la n-dec, & do cuaidh sé iar-sin mur a roibi in t-imper, & ro ba luthaireach in t-imper roim Sir Gyi in la-sin iarna fhaicsin slan do. & do chaith Sir Gyi an la-sin a cuibhrenn an imper. & do raidh Sir Gyi risin imper: ‘A thigerna’, ar-se, ‘ní feduim-si h'ingen-sa do beth agum mur mnai, uair ata briathar edrum & ingen iarla o Berbuic, & ní biadh a h-athrugudh agum co crich mo báis, & ataim .7. m-bliadhna agud-sa, & rob ail lium cet imtechta d'faghail festa.’ Is romor do goill sin ar an imper & ar shluaghaibh na cathrach uili. Is ann-sin tuc an t-imper tri miacha mor-aibhli d'ór aluind, athleghta do Gyi o nar gabh se tigerntus ele uadha. & ro diult Sir Gyi {MS page 323b} sin do gabail, & adubairt gur roibhi a lordhaethain oir & innmusa aigi fein, & nach d'iarraidh enneth ele tanic, acht do cumnadh don imperi. & O nar gab Sir Gyi in t-ór do roinn in t-imperi ar muinntir Sir Gyi é. Is ann-sin adubairt in t-imperi: ‘A Sir Heront’, ar-sé, ‘is tu-sa indera ridiri is ferr lam do chunnac-sa riam .i. Sir Gyi o Berbuic & tu-sa. & o ro diult Sir Gyi m'ingen-sa do bancheile,


p.64

do-beruind tigerntus & toice & tinnlacudh duid-si, a Sir Heront’, ar-se. Do raidh Heront: ‘Da tucta in imperacht uili dam-sa’, ar-sé, ‘ní gebhuind bhuaid é, & Sir Gyi do treigin.’ Is ann-sin ro cheilebuir Sir Gy don imper, & ro imigh roime asa h-aithli. Conidh i cuairt Sir Gyi fare h-imperi Consantinnobile co nn-igi sin.

25

Imthus Sir Gyi & a muindtiri, do gluasidar rompa, & ni dernsad fos na fuirech co rangadur co cathraigh na Coloine san Almain. Ro fer in t-imperi failti cona muindtir re Gyi, & tug anoir mór dóibh, & do thairg toici & tigerntus do Sir Gyi, & ro diult Gyi sin, & adubairt nach anfad no co n-dechadh co crichuibh Saxan. & do gluais roime iar-sin, & do chunnaicc cathair dighfoghlaigti uadha i n-am esparta do ló. & adubairt Sir Gyi: ‘A Sir Heront’, ar-se, ‘ber na ridiri let & eirgidh sa cathraigh, & gab teg osta duinn; & anfa misi ann-so co foill ag radh m'esperta & ag eistecht re ceol na h-enlaithi’; & do ronsad amlaidh. Dala Sir Gyi dono, nir cian dó ag siubal na furaisi gur coduil re ceol na h-enlaithi, & is é ní ro duisig asa shuan é .i. sgrech aduathmur, mishnimach do clos dó. & do cuaidh roime mur a cuala in sgrech, & fuair ridiri gonta, geranach, guasachtach, a comtilgen a fhola re fantaibh na furaisi. Fochtuis Sir Gyi scela de. Do raidh in ridiri gaeta: ‘Ní fuil feidm agud ar mo scelaib d'fagail’, ar-se, ‘uair ní moidi let do menma mo scela-sa do clos, & ní mó téit m'aire-si rem comfurtacht duid.’ Dixit Gyi: ‘Ar gradh {MS page 324a} enDia uilicumachtaigh innis do scela fein damh’, ar-sé, ‘& do den do maith, da fedar.’ Dixit in ridiri gonta, ‘Tabur fat firinne’, ar-sé, ‘co n-dingnair mo les.’ ‘Do berim’, ar Sir Gyi. Ro fech in ridiri os a cinn, & adubairt ‘Budhecus mor rit raet maith do denum’, ar-sé, ‘uair is ridiri furtill, firarrachta tú, & is truagh do Dhia docum nem & talmain nach tu Sir Gyi o Berbuic.’ ‘Innis scela dam festa’, ar Gyi. ‘Do den’, ar an ridiri. ‘Is misi Sir Tirri, mac iarla Aimbri, & tug ingen diuice o Loren serc dichra, difuluing damh, & tugusa in cetna di-si; & tanicc Otun .i. diuice na Lumbairdi dia tabairt, & do gabhad la docum posta eturra .i. an .7. la on ló-sin, & do cuir-si cugum-sa


p.65

techt ara cenn fon aimsir-sin. & Tanag-sa’, ar-se, ‘deichnemur77 ridiri ro-arrachta co h-incleit co cathraigh diuice na Lobheine, & do curus techta ar cenn na h-ingine, & tainic si a n-docum a mucha na maidni mochsoillsi. & do curus ar mo chúluib hi, & ro fhagus in cathair, & do cunncadur lucht na cathrach me ag imthecht, & do h-eighem am' diaigh & ro lensad in da diuice cona sluaghaibh me, & torcair mo deichnemar ridire leo fon am-sin. & do thorchair drecht dana, dofreastail dona sluaghaibh-sin lem-sa, & tarrla gabal mórthonnach mara re m'ucht & ro benus leim luthmur, lanedruim as mo sdét fon muir amach, uair do rugus do roghain mo bhathadh isin muir na ma thoithim leis na Lumbardachaibh. & rob ferr le h-ingin diuice o Loren a bathudh fein na beth na banceile ag diuici na Lumbairdi, & tuc an sdét sinn a tir
[gap: MS obscure/extent: c. 3 letters]
& nír fedudh ar lenmain isin sruth, & tangamur man caillidh-so, & ro badhusa toirrsech, tromgonta, & do cures mo cenn a n-ucht na mna, & adubairt re coimét, & gur ecin damh suan & sircolladh do denum. & do thoit mo thoirrtim suain & sircollta orm, & tangadur .u. ridiri dec am' comdhail, & do saithedur a .u. slegha dec trim curp, & do rugadur mo ben buaim, & atait siat a pupull bec ar lar na fibuidhi.’ Dixit Sir Gy {MS page 324b} ‘Is olc ataim cuca sin’, ar-se, ‘uair ni fuil arm agum.’ Adubairt Tirri: ‘Ata mo cloidem-sa ar scáth na h-omna ugud ar h'incaibh’, ar-se. Is ann-sin ro glacc Sir Gyi an cloidem, & do chuaidh ar mul bec ar lorg na laechraidhi, & do chuaidh co dorus na puipli, & ro cengail in múl don dorus, & do cuaidh fein asteg, & adubairt: ‘A ridiri uaisli, créd far marbubhair mac iarla Aimbri?’ ar-se. Adubairt aroili dibh: ‘Ni ba ferr h'anoir-si’, ar-se, ‘uair do gentur in cetna rit.’ Is ann-sin ro nocht Sir Gyi in cloidem colga, curata, & torchuir na cuig fer dec lais acht madh aenridiri ar m-buain a lethlaime de, & do rind retha as. & do rug Sir Gy ingen diuice Loren & sdét Sir Tirri leis co ruigi an inadh ar fhagaibh sé in ridiri gaeta, & ní fuair sé acht ait in ridiri ann. Dala Sir Gyi dono, ro fagaib se ingen diuice Loren ann-sin, & do chuaidh fein a toraighecht Sir Tirri, & ní cían do cuaidh sé in

p.66

tan do cunnaicc sé in cethrur ridiri ro-arrachta, & Sir Tirri ar imchar acu a fuad fhada, fírdaingen, & fochtuis Gyi scela dibh. Adubairt aroile fer acu gurb é Sir Uighi .i. brathair do diuice na Lumbairdi ro búi ann & triar ridiri maraen ris, —‘& Sir Tirri, mac iarla Aimbri ata aguind da breith da milludh docum diuice na Lumbairdi.’ Dixit Sir Gyi: ‘Fagaid festa h-é’, ar-sé, ‘uair is cara craidhi dam-sa é, & ni liged lib-si e nis foidi.’ Adubairt aroile dibh ag impodh fris: ‘Bermuid-ni tu-sa & Tirri linn no co faghthaigh aenbas docraidh far n-dis.’ An dias ridiri roimpo fris, ro ben in da ceann dibh. Dixit Sir Uighi .i. derbbhrathair diuice na Lumbairdi: ‘A fhir oig, eguind, anbfesaigh’, ar-sé, ‘is olcc in lesugudh thu isin n-gnim do ronais, & toitfir fein ann.’ & do comruic se co h-ullum re Sir Gy, & ro ben Sir Gyi a cind d'aenbuille de, & ro ben a lethlam don cethramadh ridiri, & is e sin ro ba comurtha do a dul a cenn diuici na Lumbairdi. Do cuir Sir Gy Tirri ar ech iarum, & do rug leis e co ruigi an fod ar ar fagaibh ingen diuice Loren, & ni fuair acht a h-inadh ann. Dala Sir Gyi iar-sin, do rug se iarla Tirri les annsa cathraigh, & do cuir 'sa teg osta é ro gab Sir Tirri ara cind. {MS page 325a} Do cuala Sir Gyi in tan-sin gul & geran atruagh, egaintech, & ro fiarfaigh Sir Gyi fochain in gerain-sin. Adubairt Sir Heront: ‘Le na fad lium-sa co faca tusa anocht, do cuadhus man coillidh cetna gut iaraid, & fuarus aeningen aluind, edrocht ag diucaire co geranach, & tugus lium hi, & is i do ní an geran ad-cluinti-si anosa, & is í ro bui ann-sin .i. ingen diuice Loren.’ & ro gab urgairdiugudh menman Sir Tirri iarna clos sin dó, gerb anbann ro bui. & do cuired leigus ar Tirri asa h-aithli-sin, & ro bui slan. Is ann-sin ro an iarla Tirri ag Sir Gyi, & tugadur daingen bratharda da ceile. Conidh e cetcumann Sir Gy re Sir Tirri ann-sin.

26

Aroile la dia raibhi Sir Gyi, & ucht ar fuindeoig in t-seomra ag feitheam na cathrach ina timcell, & do cunnuicc cuigi ridiri, & sdét firluath fai, & fochtuis Gyi scela de. Adubairt in ridiri: ‘Do muindtir iarla Aimbri damh’, ar-se, ‘& ataim ag iarraidh a mic .i. Sir Tirri, & ní faghaim enfhocal da scelaibh, & ní fedur an mairenn sé. & A n-dighail mur do rug sun ingen diuice Loren leis ata diuice na Lumbairdi & diuice na Loueine


p.67

ag milludh & ag morargain tigerntus iarla Aimbri, & do mill se uile é acht cathair Ambri nama, & atait in da diuice dimsecha-sin ac techt co cathraigh na Gormisi dia gabail; & is iad-sin mo scela’ ar an ridiri. Dixit Sir Gyi: ‘Tuirrling’, ar-se, ‘& anfa rinne anocht, uair is againn is docha duid scela Sir Tirri d'fagail.’ Tanic in ridiri astegh iar-sin, & fuair se Sir Tirri ara cinn co feramail, furbailigh, & do rindi umla & anoir do. Is ann-sin adubairt Sir Tirri: ‘A Gyi’, ar-sé, ‘acht gidhmór do maith & do mormiadh do ronuis co ró-so, is mó rigim a les anois rit na riam co ruigi-so, uair78 dam-sa m'athar d'argain & d'innradh, do shlat & do sharugudh ar mo shon.’ Dixit Sir Gyi: ‘Do ber-sa nert mo laime let’, ar-sé.

Do cuaidh Sir Gyi iar-sin fon cathraigh, & ro fhostaigh se deich cet ridiri ro-arrachta. & ro imgedar rompa asa h-aithli co cathair na Gormisi. & do rindi iarla Aimbri & a teglach {MS page 325b} umla & anoir do Sir Tirri. Adubairt Sir Tirri: ‘Is ferr do dhil anora & urgairdighti Sir Gyi ó Berbuic na misi’, ar-se, ‘uair is é ro cosain m'anma dam, & is ara teglach ataim.’ Iarna clos-sin don iarla & da muindtir do ronsad anoir do Sir Gyi. Is ann-sin do cualadur gair & greadan & eidhme amluatha, etréna ar fud na cathrach co comcoitcenn. & ro fhiarfaigh Sir Gyi fochuin na n-eidhme-sin, & ad-bert aroile fris gurb iad sluagha seghmura, sírcalma na Lobeine & laechrad línmur, lanarrachta na Lumbairdi tanic do gabail cathrach na Gormisi. Dixit Sir Gyi: ‘A Sir Tirri’, ar-se, ‘ber-si da cet ridiri do muindtir-si let, & tabur cath curata, coscarchalma doibh siud, & (findum) co maith do gaiscedh & do gnimecht a n-gleo an laithi-si aniu.’

Dala Sir Tirri iarum, do chuaidh co rechtmur, ro-arrachta a comdail na curadh cathcalma-sin, & do cuiredh deich cet mili merchalma, móraicenntach ina n-aghaidh, & do caithedur co mer, menmnach, miceille re roile. Torchair deichnemar laech lanchalma don cetruathar la Sir Tirri, & nir cian iarum gur toit


p.68

da cet co coscarta, cnamgerrtha i n-urtimcill Sir Tirri. Do cured iar-sin mili ridiri mer, mórdalach do chathugudh ris, & do cuir Sir Tirri in cath aris co nua fon am-sin, & torcair se cet dibh lais co lanurrlum. Is ann-sin do cured fiche cet ridiri curata, cruadhcalma do chathugudh re Sir Tirri, & ro bui Sir Tirri o moch na maidni mochsoillsi co medhon lae isin cathlathair-sin gan cabur o nech ele fair acht é fein & a dha cet ridiri, & fa cruaidh dó fon am-sin la h-imud na laechraidhi Lumbardaighi ina urtimcill. Do raidh Sir Heront: ‘A Gyi’, ar-sé, ‘(dambram)79 cabuir & comfurtacht budesta do Sir Tirri.’ ‘Do berum’, ar Gyi. Is ann-sin do cuaid Sir Gyi cona dha cet ridiri do cumnum do Tirri, & adubairt Gyi ris: ‘A Tirri’, ar-se, ‘fagaib in cath budesta, & eirigh 'sa catraigh & lig edrum-sa & in cath sel ele.’ Teith iarum Tirri co crechtach, cathbuadhach fon cathraigh, & do cuaidh Sir Gyi co colga, cetfadach fon cath, & ro bris forra co leoganta, leidmech, lancalma. Cidh tracht ro bui Sir Gyi co greannmur, gnimechtach ac cur in catha-sin o medhon lae co h-aidhci, & fedh na h-aidchi gan {MS page 326a} coicill ac comarbadh na curadh co h-ergi greine iarna marach, & fed an dara lái co noin, co nar mair dib man am-sin acht cethorcha & fiche dibh ina cimhedaibh crapailti, cruadhcuibrighti a laimh, & fiche ele do dul cirrta, crechtach, crosledartha, crobhainech a cenn in da diuce le scelaibh. Adubairt aroile: ‘Is olc in t-inadh ar cureabair sinne’, ar-sé. ‘uair ní terno eladhach betha diar muindter acht madh sinni aen fichet crechtach, comurthach, cnamhgerrtha, a n-esbaid ball & brighi.’ Ro gab luindi & lanferg diuice Loren ar clos na scel, & ro fiarfaigh cia do roine na mórechta-sin. Adubradur na techta gurb iad tri colunaigh connmala & cothaighti na crodachta do roine sin .i. G[yacute]i greannmur, gnimechtach o Berbuic a crichaibh seghmura, sobreagha Saxan, & Sir Tirri tren, tromnertmur, tegmalach mac iarla Aimbri, & Sir Heront arrachta, ardmenmach, in cuingi calma, cetfadach. Do raidh diuice na Lumbairdi: ‘Ro budh ferr lium na moran do maithus na cruinne

p.69

co comcoitcenn co m-berinn ar an triar-sin a cathair na Gormmisi, & bét-sa’, ar-sé, ‘a n-urrthosuch na maidni mochsoillsi amarach a timcill.’ Dala Sir Gyi, tar eis coscair & comraimme in catha-sin, tainic tar ais co cathraigh na Gormisi co m-buaidh n-amanntuir & n-edala. Conidh amlaidh-sin fa fuin don cath-sin.

27

Dala Sir Gyi ar maidin iarna mhárach do chuaidh d'estecht aithfrinn, & ro fhágaibh in tempall iarum, & do cunnuic na dronga & na dirmadha deghsluaigh ag techt dochum na cathrach. Do raidh Sir Gyi re Tirri: ‘Atait na sluaigh seitreacha, sirchalma ac techt 'nar n-docum, & eirgem ar minlech na magh & ar fairsingi na ferunn do chathugudh & do cruadhcomrug riu.’ Do cuadur co h-urrlum, & tugadur cat dian, dasachtach d'aroile. Is ann-sin tarla diuice leidmech, lancalma na Lumbairdi da cheile isin catlathair & Sir Heront, & adubairt Sir Heront: ‘A diuice furmadaigh, fhingalaigh’, ar-se, ‘is ecoir ro fhellais orum fein & ar mo tigerna.’ & is amlaidh adubairt, & tug builli borb, buanarrachta don diuice gor ben leth na ceinnbeirti clochbuadaigh, cengailti do cend an diuice, & do rinne fuindeog fhairsing, fírdomuin ina gualainn fair, & ro trasgair co trennertmur e, & ro thuirrling fair dia dicennugudh. & Tangadur ann-sin cet Lumberdach lanchalma eturra, & do rugadur in diuice o Sir Heront, & do len Sir Heront trit in cath e. Is ann-sin ro chruinnigedur laeich línmura na {MS page 326b} Lumbairdi a timcill Sir Heront, & ro marbadur a ech, & ro brisedh a cloidhem. & tanic ann-sin ridiri feramail, fírarrachta Frangcach co lathair, ro bui ar teglach diuici na Lumbairdi, & adubairt: ‘A Sir Heront’, ar-se, ‘tabur tú fein dam-sa festa, or ní fuil nert do cosanta agud.’ ‘Co h'ainm thú?’ ar Heront. ‘Sir Gailiard m'ainm’, ar-se. Do raidh Sir Heront: ‘Do beruind me duit da thucta fhirinde re m'anucul.’ ‘Do berim’, ar Galiard. Is ann-sin do thug Heront é féin, & ro tucadh a cenn an diuice a laim e. Is ann-sin ro fiarfaigh Sir Gyi scela Sir Heront, & adubairt aroili fris co facaidh féin aga gabail é. Adubairt Sir Gyi: ‘A Tirri’, ar-sé, ‘lenum Sir Heront, uair ni fuigim aimsir a fhuasgalta is ferr n'anuis.’ & ro lenudur co h-urrlum é, & ní rugadur air no co rucadh 'sa cathraigh e. Is ann-sin roimpo Sir Gailiard re Gyi, & ro ferudar gleo greannmur, grainemail re roile, & tug Sir Gyi sathudh sanntach sleghi ar


p.70

Sir Gailiard. Do raid Sir Gailiard: ‘A Sir Gyi’, ar-sé, ‘tabur m'anum damh, & beth am oglach agud, & is me ro ainic Sir Heront ara marbadh’, ar-sé, ‘& da fedur do-ber lium tar ais é’; & tug a firinde ris-sin, & fuair a anum. Dala Sir Galiard iar-sin, ro gluais roime a cenn diuice na Lumbairdi, & ro iar Sir Heront air rena aisic do Sir Gyi, & ro diult in diuice uime e. Do raidh Galiard co rachadh fein fare Sir Gyi do cogudh & do cathudh risin diuice tri gan Sir Heront do thabairt do dia aisic do Gyi o Berbuic, & ní thiur80 cairdi duid gan dul do denum do dithi acht anocht amain. Is ann-sin do thainic ridiri ele do muindtir diuice na Lumbairdi do comruc re Gy, & do ronsad comrac frithir, fergach, furniata re roile, & tug Sir Gyi sathadh sírshanntach sleghi isin ridiri, & ro trasgair é, & ro thuirrling fair dia dicennudh.

Dixit an ridiri: ‘A Gyi’, ar-se, ‘tabair m'anum dam, & do-ber braighi maith duit asum fein .i. Sir Heront.’ ‘Da tuctha t'fhírinne ris-sin’, ar Gyi, ‘do-beruind h'anum duit.’ Tug iarum, & fuair a anum, & ro gluais roime a cenn diuice na Lumbairdi, & ro iar Sir Heront re aisic {MS page 327a} do Gyi, & fuair sé sin co prap, & ba luthairech le Sir Gyi Sir Heront do thecht.

Is ann-sin do len diuice na Lumbairdi cona muindtir Sir Gyi iarna faicsin a n-uathadh sluaigh, uair ní roibi fare Sir Gyi in tan-sin acht Sir Tirri & Sir Heront. Do spor Sir Gyi in sdéd a certlár sluaigh na Lumbardach, & nír shail Tirri na Sir Heront a faicsin co brach, & tarrla diuice na Lumbairdi re Sir Gy isin cathlathair-sin, & tug builli bailc, brigmur, boirbnertmur don diuice, & ro chrom in diuice roim in m-builli-sin, & ro benadh an cuid siar da ceinnbert de, & ro scris in t-eideth ara druim, & ro gerr in dilat aluind, oraighi trithi, & in cursun caillti, cnaimremur d'aenbeim; & ro imigh dia aindeóin asta amach amesc a muindtiri, & do cuir se mergi Sin Seoirsi re crann, & rob ail leis bualadh ar na sluaghaibh. Adubairt diuice na Lumbairdi: ‘Do rindedur súd ilimud uilc duinn aniu’, ar-sé, ‘& atait agar sanntugudh co sircalma anosa’, ar-se, ‘& sechnam iad, & eirgem co cathair na Páni, uair ní fuil (fius) ar n- díthi aniú aguind’, ar-se. Tainic Sir Gyi tar ais co cathraigh Aimbri co n-ilimud gacha maithusa


p.71

iar m-buaidh cosgair ar a naimdibh. Iar n-ergi do diuice na Lumbairdi asa othrus, tanicc sé mur a roibi diuice Loren, & adubairt fris: ‘A diuice Loren’, ar-sé, ‘benfa Sir Gyi o Berbuic & Sir Tirri do tigerntus dít, & do denuid in cetna rium-sa da feduid, & dena mo comairle-si’, ar-se ‘.i. cuir techta ar cenn Sir Tirri & Gyi o Berbuic, & gell clemnus do denum re Tirri & sidh re h-iarla Aimbri & re Sir Gyi, & abuir co m-bia fledh bainnsi agud doibh. & bed-sa con mo muindtir inar trealam comdaingin catha a ceilg agud, & gebum Tirri & Sir Gyi & Sir Heront, & beth Sir Tirri & Sir Gyi & Sir Heront agum-sa ina cimedhaib crapaillti, & bidh iarla Aimbri cona muindtir agud-sa, & dena do bhail fein díb.’ Adubairt diuice Loren nach fellad sé ar Sir Gy co brach, ar an diuice, —‘uair ata ilimud da cumain form.’ Dixit diuice na Lumbairdi: ‘Ni da riribh adubart-sa súd’, ar-sé; ‘& gidedh tabur cuccud iad & dena sídh riu.’ {MS page 327b} Conidh amlaidh-sin ro comhuirligh diuice na Lumbairdi fell for Gyi.

28

Dala diuice o Loren iarum do chuir se espac uasalgradhach ar cenn iarla Aimbri cona muindtir, & ro gell sídh & clemnus doibh, & fledh buan-tigluictech bainnsi do beth urrlum fora cinn. Ba luthairech le h-iarla Aimbri na briathra-sin. Dixit Sir Gyi: ‘A iarla Aimbri’, ar-se, ‘na creid na briathra binnbrega, blasta ugud; & ro fheall diuice Otun fa dhó roime-so orum-sa, & is e is comurlech do diuice Lorén, & do creidhfinn co n-dingnadh in treas fecht da fedadh.’ Dixit iarla Aimbri: ‘A Sir Gyi’, ar-se, ‘na bidh uaman na imegla fort, uair ni ferr linne sidh na n-diuice dha ud d'faghail na leo-san ar sídh-ne, & ní fellfuid foruind.’ Do raid Sir Gyi: ‘Da n-dechuir-si ann siud’, ar-se, ‘beridh trealaidi comdaingni catha lib.’ Dixit iarla Aimbri: ‘Ní berum’, ar-sé; ‘os do denum sidha rachum, ní biadh greann coguidh oruind.’ Is ann-sin ro imidh iarla Aimbri cona muindtir co dunadh diuic o Lóren gan arm, gan eideth acht gunaidhi somaisecha sida co fér umpa. Is ann-sin do cunncadur diuice na Lumbairdi ina n-docum co sluagh n-armtha, n-eidighti, & ro gabsat Tirri & Heront & na sluaigh uili archena lais. Dala Sir Gyi ro bi sé idir na sluaghaibh co seitreach, sirchalma ag gabail da dornaibh co dana & da uillennaib forra. & ro ben bata buna, borbremur as lamaibh ridiri acu & ro buail builli air fein de co


p.72

torcair lais. Do chunnaic Sir Gyi ridiri ina docum, & sdét firalainn fai, & adubairt Sir Gyi fris: ‘Da thucta in t-ech-sin fúd damh’, ar-se, ‘da mairinn do dénuind do les fos.’ ‘Tuingim fam Dia co fuighir-si hí’, ar an ridiri ac tuirrling, & do cuaidh Gyi fuirri co fíraibeil, & ro shaith fona sluaghaibh co sircalma, & torcuir dias ridiri co firluath les, & tuc a n-eich don ridiri tug in sdét dó roime-sin. Dala Sir Gyi iarum do chruinnigedur laechraidh linmair, lancalma na Lumbairdi ina h-urtimcill, & do rindi conair coitcenn, congairech do fein trithu, & do lenadur na Lumbardaig e, & tarrla sruth domuin ris, & doben leim luthmur, lanedrom {MS page 328a} asa sdet fon inbir, & do cuaidh tar an sruth, & ní dechaidh as dia cuidechtain gan gabail no gan marbadh acht Sir Gyi & Sir Gailiard. Conidh e scela in fill co n-icci sin. Do rug diuice na Lumbairdi Sir Tirri crapaillti leis, & dorug diuice Loren Sir Heront & na braigdi uili o sin amach.

29

Dala Sir Gyi iarum, do cuaidh mur a roibi iarla Aimistir Amunndae, & ro fer in t-iarla failti re Sir Gyi. Dixit in t-iarla: ‘A Sir Gyi’, ar-sé, ‘is let fein misi con m'uile maithes.’ Ann-sin ro innis Sir Gyi mur do fealladh air, & mur do gabadh iarla Aimbri & a mac & Sir Heront & na sluaigh uili archena. Do rindi iarla Aimistir truaigi & tromgeran trit na scelaib-sin. Ro bui Sir Gyi teora la co dubach, dobronach isin cathraigh-sin, & adubairt: ‘A iarla Munndae’, ar-sé, ‘is tuirrsech duind mur-so.’ Ad-bert iarla Munndae: ‘Ata cathair catharrdha conaich ar comghar duindi ann-so, & aderur curob e treas parrtus na cruinne ar conac e. & ata Turcach trennertmur 'na triath & 'na tigerna ann, & ní dechaidh aenduine ina cenn riam tainic beó tar ais, & do gabhter comlunn éinfir ann & comlund deisi, & in mét is ail le nech.’ Ad-bert Sir Gyi co rachudh fein isin cathraigh-sin. ‘Na h-erigh’, ar iarla Aimistir, ‘uair ni tiucfa beó tar th'ais as súd a frithing na conuire cetna.’ Do raidh Sir Gyi: ‘Ni dingnuind-si ar ilimud maithesa gan dul ann, & ni ber aenduine lium.’ ‘Co deimin rachad-sa let’, ar Gailiard, ‘uair ni sgerabh co crich mo bais rit.’ Ro imgedair rompa iarum isin furais, .& tug Sir Gyi builli tenn, trennertmur ar an m-barr m-buabuill ro búi fo braigid. Iarna clos sin don Turcach adubairt co luinde & co lanferg: ‘Cia ro lemadh in coscur-so do chur am forais?’ ar-se.


p.73

29

Do cuaidh ridiri do muindtir in Turcaigh mur a roibi Gyi, & adubairt ris techt a comdhail in Turcaigh. Tanicc Sir Gyi mur a roibh in Turcach. Do raid in Turcach ris: ‘A ridiri’, ar-sé, ‘ni ar h-uair shein na amanntair tughuis in builli ud ar an m-barr m-buabaill’, ar-sé. Do raid Sir Gyi: ‘Ni fedar’, ar-sé, ‘gur misdi in builli ugud do thabairt, uair ni raibi cosgur fiadha na fethuidi agum acht mhé ar merugudh & d'fhail eoluis.’ Ro bui sdét firnertmur fon Turcach, & adubairt {MS page 328b} Sir Gyi: ‘A tigerna toicthech, tromconaich, tabur in sdét-sin fud damh-sa’, ar-sé. Do raidh in Turcach nach tibradh, & co tibradh bas co h-obunn dó. Adubairt Sir Gyi: ‘A tigerna’, ar-se, ‘ni treisidi sibh dias ridiri tanicc ar bar n-incaibh do marbadh co mitrocar, & masa ferrdi let ar n-derbadh inar n-gaisgedh, cuir do rogha deisi ridiri dod' muindtir do chathugudh frinn.’ ‘Cia fein?’ ar an Turcach. Do raidh Sir Gyi: ‘Ridiri suaithne Saxanach me’, ar-se, ‘& Gyi o Berbuic m'ainm.’ Dala in Turcaich ro fer sé fircain failti re Gyi, & adubairt ris: ‘Do rindi-si maith dam-sa roime-so’, ar-se, ‘uair torcair brathair do diuice Otun let, do rinde dochar dam-sa roime-so. & Bith in t-ech maith so agud-sa, a Gyi’, ar-sé, ‘& ní fuil isin cruinne co comhcoitcenn a comaith d'ech, & da m-beth a tri letheid acum do gebhtha iat.’ Tug in Turcach sdét degmaisech ele do Gailiard mur anóir do Gyi. Do rug Sir Gyi buidechus in bronntais-sin risin tigerna, & do cuadur rompa a cenn iarla Munndae. Conidh i cuairt Sir Gyi a crich na Turcach co nn-icci-sin.

30

Dala Sir Gyi iar m-beth noi la dó a farradh in iarla adubairt: ‘Is fada ataim’, ar-se, ‘gan dul d'faghail scel Sir Tirri & Sir Heront, & atá a uaman orum da milltir iad, & rachud da fisrugudh budesta.’ Do raidh iarla Munndae: ‘Cuirfed-sa deich cet ridiri do muindter let.’ Adubairt Gyi gur fada les beth ag fuirech riu, & nach beradh aenduine leis. ‘Rachud-sa let’, ar Sir Gailiard; & do gluaisidar rompa iarum, & adubairt Gyi re Gailiard: ‘Eirigh ar h'ech’, ar-se, ‘& cuir in t-ech maith-so a t'aici’, & do rindi Gailiard sin. Dala Gyi dono ro choimil sé


p.74

duaibhsech doibh81 ina n-dias, & do cuir sin dath dubh, duaibhsech, do-aithennta orra, & do cuadur isna rechtaibh-sin a cenn diuice na Lumbairdi. Do raid Gyi: ‘Is fada tanag cugud a crichaibh na fer n-gorm’, ar-sé, ‘& do cuala nach fuil sa doman lam is ferr na do lamh, na diuice is mó conach na tú. & tug me cugud in t-aeneach is ferr isin domun co h-imlan da reic rit, & ní fuil do lucht acht mad aenlocht .i. nach fuilngenn sí ara da glacad acht an t-ara ata riam aga ro gnatugudh.’ ‘Ca {MS page 329a} h'ainm tu-sa?’ ar an diuice. ‘Gibun Marcel m'ainm’, ar-se, ‘& Seoirsi in gilla.’ ‘Mochen fur torachtain cugum’, ar an diuice, ‘& dob ferr lium na ilimud maithesa co m-beth in t-ech-sin agum in uair far' gabus in braighi fil agum, uair da m-beth ní rachadh Sir Gyi o Berbuic as le luas a eich.’ ‘Cia hi in braigi fil agud?’ ar Gyi. ‘Sir Tirri, mac iarla Aimbri’, ar-se. ‘In fuil se agud?’ ar Gyi. ‘Ata co derb’, ar an diuice. ‘Is truagh gan misi farit-sa isin uair-sin’, ar Gyi, ‘uair do muirbfinn co mitrocar in mac-sin’, ar-se, ‘& ni dingnuind braigi de, uair ro marbh Sir Tirri derbrathair dam-sa’, ar-sé. ‘& tabur-si cóimét na braigid-sin dam-sa, uair is me nach dingna troccaire dó.’ Is ann-sin do thug diuice na Lumbairdi eochracha an prisun do Gyi. Imthusa Gyi iar-sin, do cuaid isin prisun pennuidech i n-a roibi Sir Tirri, & fochtuis scela de cinnus ro búi. ‘Cia thu-sa?’ ar Tirri. ‘Is misi Gyi o Berbuic’, ar-sé. ‘Is olc ataim-si mur-sin’, ar Tirri, ‘uair ro bui súil re m'furtacht agum bhuaid-si co ruigi anois, & gideth is mesa lium tu-sa do beth isin guasacht a fuilidh na me fein’, ar-sé. Ro búi Lumburdach do lathair ag eistecht risin comradh-sin. Adubairt an Lumbardach: ‘A Sir Gyi’, ar-sé, ‘ní fuicfe tu-sa in prisun-sin co crich fur m-bais.’ Do raidh Gyi: ‘Déna deghrún orum’, ar-sé, ‘& do gebuir ilimud óir & innmusa buaim.’ Do diult an Lumbardach sin do gabail o Gyi, & ro gluais roime d'innsin scel don diuice, & ro len Gyi é, & ro buail builli nertcalma don eochair arrachta iarnaidhi ro búi ina laim fair, & torcair marbh gan anmain, & do thoit se a fiadhnuse in diuice. Do raidh in diuice: ‘Toitfir fein isin n-gnim-sin, a treturaigh fhallsa’, ar-se. Do raidh Gyi: ‘A tigerna’, ar-se, ‘ní fedar-sa gur misdi a marbadh, uair ro búi se ar ti Tirri do goid asin prisun,

p.75

& tug roga bidh & dighi na cathrach do.’ Adubairt an diuice: ‘Is coir ro marbuis é’, ar-se, ‘& do-bermuid cairt do sidha duit festa.’ Do cuaidh Sir Gyi sin prisun, & do scáil na geimlecha {MS page 329b} glaisiaraind ro búi fur Tirri, & tug a lordaethain bíd & dighi dó, & adubairt ris: ‘A Tirri’, ar-sé, ‘imigh romhud a n-urrthosuch na h-aidhci anocht a cenn iarla Aimistir, & an rium-sa ann; & masa thoil le Dia é, is gerr co m-bet-sa & Uisin, ingen diuice na Lobeine, farit ann.’

Mar-sin an aidhci-sin do Gyi, & adubairt diuice na Lumbairdi re h-ingin diuice Loren: ‘Ullmaigh tu, a bainntigerna’, ar-sé, ‘uair do-géntur ar n-aithfreann pósta amarach, uair nir' iarais acht cairdi da la dec gan do pósudh, & tangadur chena.’ Adubairt Uisin: ‘A tigerna’, ar-si, ‘do dén-sa do thoil-si air-sin.’ Dala in diuice do chuaidh roime fan furais fíralaind fasaigh do marbadh muc & agh & ainmindti a n-oircill na bainnsi iarna marach. Do cuaidh Gyi in tan-sin mar a roib an bainntigerna, & adubairt ria co suilbhir, solasach: ‘A rigan’, ar-sé, ‘an tabraid aithne orm?’ ‘Ní tabraim’, ar-si. ‘Is misi Sir Gyi o Berbuic’, ar-sé. Adubairt in righan: ‘Nirb é-sin dath do cunnac-sa ar Gyi’, ar-si, ‘uair is é rob aille don droing daena.’ Is ann-sin ro thaiselb Sir Gyi comurtha ro bui air don righain, & ro aithin si é iarum. Do raid Sir Gyi: ‘A righan’, ar-sé, ‘fagh arm & eideth maith damh anocht, & do deoin Dia berud tu lium ona Lumbardachaibh’; & tug si arm & eideth co h-incleith cum Gyi.

Dala in diuice ar maidin iarna marach do cuir se Uisin ar mul glegeal docum an tempaill. & do len Sir Gy iat fura sdét, & eideth daingen, do-breoiti uime, & airm laeich ina laim, & do rug orra, & adubairt: ‘A diuice Otun’, ar-se, ‘is misi Sir Gyi o Berbuic, & bidh fur do choimét festa, uair ro fellais teora fecht orum, & ro marbhuis mo ridiri ar fasach na crichi-so.’ Is ann-sin ro shaith Sir Gyi slegh co sanntach, sarcalma tri curp in diuice, & tuc beim cloidim do iarum, & ro ben a cenn de, & do scoilt co-ruigi a imlinn e. & Tug cenn in diuice leis, & do cuir ingen diuice na Lobheine ar culaibh Gailiard, & ro fhagadur an cathair mur-sin. Do rugadur laeich lánarrachta na Lumbairdi forra, & adubairt brathair {MS page 330a} don diuice: ‘A Sir G[yacute]i’, ar-sé, ‘is felltach ro marbhuis diuice na Lumbairdi, & is olc an lesugudh thú fein ann.’ Adubairt Gyi: ‘Ni ferr duid na mo ligen in conuir do ceimniugudh, uair ro tuill in diuice uaim-si co minicc a


p.76

marbadh.’ Ro impo Gyi re brathair in diuice, & ro ben a cend d'aenbéim de, & ro marbh deichnemar ele dona Lumbardachaibh maraen ris, & ro fagadur in Lumbuird mur-sin. Anuair far' chuir ingen diuice na Lobeine a h-egla di, adubairt: ‘Is truagh in gnim do denuid ná Lumburdaigh budesta .i. Tirri do marbadh co mítrocar.’ Adubairt Gyi: ‘Ni h-egail leis aenní’, ar-sé, ‘uair adubart-sa risin seighler beth co maith ris, & do dheóin Dia is gerr co faicfir-si é.’ Do cuadur rompo iarum co cathraigh Munntani, mur a roibi iarla Aimistir, & fuaradur Sir Tirri ara cinn ann, iarna fothrugudh co firglan & iarna leighes o crechtaibh na cep & na cruadhiarann. Dala na Lumbardach iar n-impo dóibh o Gyi, do cuadur docum in prisun do marbadh Tirri, & ní fuaradur acht a ait ann. Is ann-sin do rugadur diuice na Lumbairdi annsa n-eglus & ro h-annluicedh leo é. Conidh amhlaidh-sin do crichnaigh Sir Gy a cogud re diuice na Lumbairdi, & mur do dighail a ridiri.

31

Dala Sir Gy iarum, adubairt co rachadh se do lorgairecht Sir Heront. ‘Rachud-sa coic cet ridiri let’, ar iarla Amaistir. Do gluaisidur rompa iar-sin, & ro innradur & ro airgedur gach cathair & gach caisteol dia raibi rompa do thigerntus diuice na Lobheine, co rangadur co cathair na Goirmisi mur a roibi iarla Aimbri; & ro gab luth lanmór iarla Aimbri ar faiccsin a maic & Sir Gyi ina dhocum, & ro thoit taisi & taimneoll fair tri uille a luthaire. Is ann-sin do cuir Sir Gyi cenn diuice na Lumbairdi ar beinn cuailli eg crois cathrach na Gormisi, & ro ghoir cuigi Sir Gailiard, & adubairt ris: ‘A ridiri uasail, firindigh’, ar- sé, ‘do-berim-si marusgalacht mo sluaigh & a cennus duid, & ber se cet ridiri lancalma let, & tabur braighdi cumum-sa a n-gill re Heront.’ Dala Sir Gailiard iar-sin, do cuaidh roime sa Lobhein & ro bui aga milludh co mitrocar, & ro gab se coic caislein dec innti & secht n-iarlaigi & deichnemar barun. Do rangadur na


p.77

scela-sin cum diuice Loren, & ro gab {MS page 330b} uamhan & imegla é, & do cuaidh mur a roibh a sdibhard budhein, & do roine comuirle fris. Do raidh in diuice: ‘Do milledh & do morairgedh mo tigerntus’, ar-sé, ‘& atait sluaigh & sarmuindter Gyi o Berbuic ac techt do gabail na cathrach ina fuilim orum; & cia is ferr dam dul ar ech luath & teithem do denum, na anmain rem gabail na rem agabail?’ Do raidh in sdibard: ‘Dena mo comairli-si’, ar-sé, ‘mas ail let do les do denum, uair ro boin Gyi o Berbuic a cenn do diuice na Lumbairde, & do cuir sé in cenn-sin ar chuailli ag crois marged cathrach na Goirmisi, & tug sé Sir Tirri mac iarla Aimbri les, & Uisin .i. h'ingen-sa fein. & ni h-eidir cathugudh na comrug ris, & gebuidh se in domun masa áil leis e; & fos atá ridiri calma, cosgurcruaidh da muindtir a laim agud-sa, .i. Sir Heront, & lig amach é a n-anoir Sir Gyi, & na braighdi uili maraen ris, & tabur a maitus fein doibh, & moran ele maraen ris. & cuir na braighdi-sin fein a techtarecht cum Gyi d'iarraidh gras fair & d'faghail cairti do sidha, uair is e Heront indera comurlech is treisi isin domun fair .i. Sir Tirri & Sir Heront; & ata se féin trocureach.’ Adubairt diuice Loren: ‘Mo bennacht co bithurrlum ort’, ar-sé, ‘uair is maith in comurle tuguis damh.’ Dala diuice Loren iarum do sgail se a n-glais & a n-geibinn dona braighdibh uili, & tug doibh gach uili maith dar benadh dibh o bec co mór, & ilimud da maithus maraen ris. & do cuir iat docum Gyi, & ro earb forra a maith do denum & a sidh do cengul re Gyi ar gradh Dia. Ann-sin ro innis diuice Loren do Sir Heront mur ro marb Sir Gyi diuice na Lumbairdi, & mur tug se Sir Tirri & Uisin leis, & gach gnim ele dia n-dernad. Ba binn le Sir Heront na scela-sin, uair ni roibi énfocul do sceluibh Gyi aigi o gabadh é féin co h-aes na h-uaire-sin.

Dala Sir Galiard, ro gluais roime cona se cet ridiri co cathraigh {MS page 331a} na Gormisi, & ro búi Sir Gyi a n-oirechtus an la-sin ar ind tulca re taebh cathrach na Gormisi, & ni robhi ina farradh ann acht Sir Tirri & iarla Aimistir. Adubairt Aimistir: ‘Is ingnáth lium ce h-iat na sluaigh ud’, ar-sé, ‘uair más lucht cocaidh & coinglecca iad is rogar duind atait siat, & rachud fein fur mo sdét ina comdháil.’ & do cuaidh iarum, & ro aithin se Sir Heront & ro ferudur failti muintreamail re cheile.


p.78

Do raidh Sir Heront: ‘A Aimistir’, ar-sé, ‘guidhim tu, & aigill Sir Gyi damh d'faghail cairti a sidha do diuice o Loren, uair is am buidech misi de, & is na cuibhrinn docaitinn biadh & deoch, & nir cuir se glas na geibenn form, & ni fhuil enrét don dithrem gabail na na m-braiged uili, & is mór ar n-edáil da taburtus.’ Do chuadur rompa iarum a cenn Gyi & Tirri, & ro iarsad uili ar aenslighi sidh do diuice Loren, & ro diúlt Gyi sin do thabairt doib. Ro eirigh Sir Heront ara gluinibh a fiadhnuse Sir Gyi & na h-ocht cet ridiri maraen ris, & ro iaradur mur aeinti ar Gyi cairt a sidha do thabairt do diuice Loren. Do raidh-Gyi: ‘Do ber-sa in athcuinge-sin dibh-si gidh do cuir lium e.’ Dala Gailiard immorro ro bi se cona sluaghaib ar an fedh-sin ag milludh & ag mórargain na Lobheine, & do curedh techta ara cenn, & tugad tar ais é co cathraigh na Gormisi. & do cuiredh techta ele co diuice Lóren d'iaradh ris fledh d'ullmugudh do denum bainnsi ... ingine dia tabairt do Sir Tirri mac iarla Aimbri. Do cuadur iarum le cheile co cathraigh diuice Loren, & do rindedur sidh & clemnus, & ro caitsit in banais. Conidh amlaidh-sin docoiscedh cogadh in da diuice le Sir Gyi ó Berbuic.

32

Fecht n-aen dia n-dechaid Sir Gyi cum fiadhaigh o Loren, & ro eirigh cullach allta do Gyi, & ro lig a choin dó, & ro len fura sdét é, do cuaidh Gyi amugadh ona muindtir in tan-sin. Agus ro len in cullach tri ilimud do thirthib treaburdaingni, tromconaichi. & do rug air {MS page 331b} fo deoigh, & se ag marbadh na con, & tug builli borbnertmur, bithcalma don cullach, & ro marbh e, & tug a craidhi dia chonuibh; & tug builli brigmur fur in m-barr m-buabuill ro bui fo braigid mur cosgurtha in cullaich torchair leis. & ro clos in builli buabuill-sin isin cathraigh darb ainm Ploirinntin, & adubairt diuice Ploirinntin in té tug in builli buabuill-sin ina furais do thabairt cuigi co h-esonorach. Do cuaidh mac do diuice Ploirinntin mur a roib Sir Gyi, & ro buail dorn co dethfireach fair. Adubairt Sir Gyi: ‘Is ecoir ro buailuis me ar son marbhtha in cullaich ro lenus tri moran do tirthibh.’ Adubairt mac in diuice: ‘Do ber-sa bás duit-si ara son’, ar-sé. Iarna clos-sin do buail builli don barr buabuill cona cris a cenn maic


p.79

diuice Ploirinntin, & ba marbh e. Dala Sir Gyi iarum, ro gluais roime trit in furais, & do chunuicc cathair Ploirindtin uadha, & do cuaidh astegh innti, & ro iar biadh ar gradh Dia ar diuice Plorens, uair ro bidh se tri lá & tri h-aidhci gan biadh, gan dig, gan colladh a lenmuin in cullaich-sin. Ro ordaigh in diuice biadh do tabairt do Gyi, & tugadh a lórdhaethain do, & ro bui aca caithem. Is ann-sin ro cuala Gyi gair gola & cainti sa cathraigh, & do cunnaic corp aga ligen ar lár isin halla righda, & ro bui in diuice aga fiarfaighe cred in curp ro bui acca. ‘Do mac-sa’, ar-siat, ‘iarna marbadh.’ ‘Cia ro marbh é?’ ar an diuice. ‘Is doigh linne’, ar-siat, ‘is é in ridiri ugud ac caithem a coda ar an m-bord ro marbh é.’ Iarna clos-sin don diuice ro glac se cloidem claislethan, curata, & tug amach e, & tug builli cum Gyi de; & ro crom Gyi ar scath in buird, & ro leig in builli thairis. Dala Sir Gyi iarum, ro glac se glaeidhe gerfhaebrach ro búi rena thaebh, & ro bui aga cosaint co calma, & do cruinnighedur lucht na cathrach uili ina urtimcell, & do torcair seiser les dib. Do raidh Gyi: ‘A tigerna’, ar-se, ‘ni fhuil acht fell dibh énridiri na enur dia tugabur biadh do marbadh i n-bur tigh, & masa duine fíruasal thu, tabur cet dam-sa dul ar m'ech tar dorus na cathrach amach, {MS page 332a} & tabraidh mo cloidhem & mo sciath dam, & bid ced toraigechta agud orum, & is lugha is guth díb mo marbadh mur-sin na mo marbadh mur-so.’ Adubairt an diuice: ‘Do berim fein’, ar-se, ‘ced imthechta mur-sin duid, & ber h'ech & t'arm let.’ Do glac Gyi a arm, & do cuaidh ara ech, & ro gluais róime, & ro badur lucht na cathrach a n-oircill fair, & ro gabsat dó ar gach taeb, & do marbh se trir dibh don ruathar-sin. & do buail an diuice builli borbnertmar fair, & do cuir slegh trina sciath. Tug Sir Gyi sathad sanntach sleghi don diuice, & ro trasgair h-é, & ro ben in t-ech de, & ro fhech fair asa h-aithli. & adubairt Gyi: ‘A shenoir aesta, arrsaigh’, ar-se, ‘do bo chóra duit beth a n-egluis uaignigh a guidhi Dia co duthrachtach na beth re gaiscedh anosa.’ Do raidh in diuice: ‘Ata sechtmoga bliadhan nar glacus arm roime-so, & ro bo menmarc lium tu-sa do thoitim lium a n-éruic mo maic.’ Do raidh Gyi: ‘Ni muirbhfe me senoir mur thú’, ar-sé, ‘& do-berim h'ech duit.’ Imtusa Gyi ro gluais roimhe, & ro lenadur tinól na cathrach & in tiri uili é, & ro marbh sé sesca dibh,

p.80

& ro imigh dia n-aindeoin iar-sin, & ro búi se la co n-aidhci ac sírmarcaidhecht, & do rainic roime co Lorén, & ro ba luthairech lucht na cathrach uile roime, uair ní fes doib ca do rug é o ló na selga co nn-ici sin; & ro indis Sir Gyi a echtra doib o tus co deredh.

Do raidh Sir Gyi: ‘A Tirri’, ar-sé, ‘ataim-si secht m-bliadhna nach faca me m'athair no mo mathair, & rachad a Saxanaibh festa.’ ‘Na h-erigh’, ar Tirri, ‘uair atait sluaigh imda sa Lumbaird, & cuirfid cogadh orum-sa tar h'eis dia cluinid tu-sa d'imthecht, & do-ber-sa cathair na Gormisi duit, & anfud fein a cathair Loren.’ Adubairt {MS page 332b} Sir Gyi: ‘Ni gebh-sa sin’, ar-sé, ‘uair is aithnid duid-si, a Tirri, co fuil gradh agum-sa ar ingen iarla o Berbuic, & rachud dia fhis budhesta.’ Imtusa Sir Gyi ro gluais roime co crichuib Saxan, & do cuaidh co Fuindsistuir, mur a roibh in righ, & maithi Saxan ina urtimcell, & ro fersud failti re Gyi, & do chualadur gach gnim gaiscidh dia n-derna fura echtra. Nír cian doibh mur-sin co facadur ridiri fur sdét ina n-docum. Fochtuis in righ scela de. Ad-bert in ridiri: ‘Ata drochscel agum’, ar-sé, ‘uair tanicc dragun duaibsech, diablaidhi isin crich-so, & is mó na tunna tromlínta in muinel mothlach, mothardhorcha ata aigi. & marbaidh gach ainmidhi ara m-berinn o bec co mór, & ni h-incomruic fir in talman fris, & caithfir in tír & in talam-so d'faghbail dó.’ Ro gab uaman & imegla in rí on scel-sin, & ro bui sel 'na thocht. Do raidh Gyi: ‘A tigerna’, ar-sé, ‘na bidh a uaman súd ort, uair do deoin Dia coiscfed-sa comrug in draguin ud dib’, ar-se. & ro eirigh Gyi asa h-aithli, & do cuir a catherradh comhluind uime, & do ruc triar ridiri leis .i. Sir Heront & dias ridiri ele maraen ris, & do cuaidh co ruigi in dragun, & ro fagaib in triar ridiri leithmili tara eis, & ro fagaib fo péin a n-anma orra gan techt tairis-sin ina lenmuin do cumnadh do.

Dala Sir Gyi iarum, ro bui se tri h-uaire a cathugudh & a cruadhcomlonn risin dragun n-dasachtach-sin, & nir fhét dergadh fuirre frisin re-sin. Do cuir iarum in dragun snaidm sardhaingen don bod bunnremur, barrdaingen ro bui aigi a timcill Sir Gyi guna sdét innus gur bris & gur bruidh cliabh & craidhi in cursuin calma, cnamremur trina ceile, & do trasgradh Sir Gyi co guasachtach. Dala Sir Gyi {MS page 333a} iarum ro eirigh co seitreach, sirchalma, & ro buail builli bithnertmur fuirri, & ro ben in t-irbull co trennertmur di. Ro buail in dragun beim borbnertmur do bun an erbuill fur Gyi, & tuc


p.81

cned guasachtach fair. & o nar fét Sir Gyi deriudh82 ina tosuch uirri, ro bui se aga ledairt & aga langerradh asa dereth, & ro buail builli furtill, firarrachta ina taeb, & ro gerr tri esna letna, lanmora innti, & ro tuit in dragun leis-sin, & ro leig sgrech aduathmur este. & ro impo a tarr a n-airdi iar-sin, & ro buail Gyi builli bithurrlam ina bruindi, & do rindi da n-ordain certa, cudruma, comora di, & ro eirigh detach duaibsech, dobalaidh este. & do ben Gyi a cenn di, & ro thomhuis hi, & ro bui tricha troigh dó ina fadh, & ro gluais roime a cenn righ Saxan, & ro thaisen cenn in dragun do, & ro moladar cach a coitcinne in comrac-sin.

33

Iar forba in gnima-sin la Gyi adubairt rí Saxan: ‘A Sir Gyi’, ar-se, ‘do-ber-sa do rogha diuiciacht da fuil a Saxanaib duit re cois oir is airgid & ilimud gacha maithusa archena.’ Do raidh Sir Gyi: ‘Da madh ail lium-sa, a tigerna’, ar-sé, ‘do gebhuind imperacht Consantinnobile re cois gacha maithusa ele dar tairgedh damh, & do gebhuind diuiciacht san Almain, & do giabhuind iarlacht san Fraingc, & do giabhuind iarlacht san Britain, & nir gabus cechtar dib, & ní geb sin bhuaib-si, a thigerna’, ar-sé; ‘& co roibh maith h'anora fein agud. & fuair m'athair-si bas’, ar-sé, ‘& rachud d'fechuin mo thigerntus fein budesta.’ Ro gab Gyi ced ag an ríg, & do cuaid co ruigi a baile fein, & fuair ilimud oir & airgid & seoid uaisli ele on rígh or nar gab se tigerntus ele uada. Adubairt Gyi: ‘A Sir Heront’, ar-sé, ‘is fada ro lenais me, & is mor dom ulc fuarais, & ní fuil tigerntus agud fein, & do-berim-si in mainer-sa duit & dot' oighri ad' diaigh, {MS page 333b} & mili punt ina cenn-sin gacha bliadhna.’ & do roinn a tigerntus mur-sin uili ara ridiribh, & adubairt nar bec leis iarlacht o Berbuic aigi fein. Do cuaidh Sir Gyi iar-sin a cenn an iarla co Burbuic, & do rinde iarla o Burbuic ilimud anora dó, & do ruc a buidechus re Dia a techt as na guasachtaib móra ina roibi sé. Do cuaidh Sir Gyi iarum mur a roibi Feilis, ingen in iarla. Do raidh Sir Gyi: ‘A Fheilis’, ar-se, ‘dob urusa dam-sa banntigerna budh mó inme & atharrdhacht na tu-sa d'faghail, & ro diultus uili dod' gradh siat.’ Adubairt Feilis: ‘A Sir Gyi’, ar-si, ‘dob urusa dam-sa righ no prinnsa no ambrail


p.82

no diuice no iarla d'faghail posta, acht mina beth mo gradh a taisci innud-sa. & ni beth fer na ferceile co brach agum mina ticte-sa beo tar h'ais.’ Ba bind la Gyi in t-uraghall-sin, uair nír nocht in rigban a rún do Sir Gyi co ruigi sin. Do cuaidh Gyi a cenn an iarla iarum. & fochtuis in t-iarla do Gyi créd tuc gan mnai e. Do raidh Gyi: ‘Gradh do fuluing tugus do mnái as m'oigi, & mina fhaghar an ben-sin ni bia ben co brach agum’, ar-se. Adubairt an t-iarla: ‘In ail let m'ingen-sa gun mo maithus uile le, uair ni fhuil mac na h-ingen agum acht í, & da mad fiudh lib-si a'beth aguib ni fhuil isin cruinde cliamain budh ferr linn aguind na tu.’ Do raidh Gyi: ‘Is i h'ingen-sa aenben is ferr lium d'faghail isin domun co h-imlan.’ Ba lúth lanmor lesin iarla in comradh-sin. Do cuaidh in t-iarla mur a roibhi Feilis & fochtuis di créd tug an aentuma hi. & ilimud fer maith aca h-iarraidh, no gan fer co brach rob ail le beth. Adubairt Feilis: ‘Gradh tugus d'fer as m'oigi, & ní bia fer co h-aimsir mo báis mina faghar é.’ Do raidh in t-iarla: ‘In ail let Sir Gyi o Berbuic?’ ar-se. ‘Is ail co derbh’, ar an righan, ‘uair is é mo rogha nuachair é.’ Ba bind leisin iarla in freagra-sin. Do cuaidh in t-iarla mur a roibi Gyi, & do cuir dhaladh in posta an sechtmadh lá on lo-sin. & do theighedh in t-iarla & Sir Gy cum fiadhaigh gach lae frisin ré-sin a n-oircill na baindsi. Do cuiredh iarum techta uadhadh ar cenn maithi na Saxanach itir tuaith & cill, & tanic rí Saxan & an rigan & in prinnsa cum na baindsi-{MS page 334a}sin, & tangadur espaic & airdespaic & abaid & aircinnigh & na h-uird brathar & cananach & manach, & do rindedh in posad-sin co buasal. & ina diaigh-sin tocaithemh in banais-sin leo83; & do thinnluicc Sir Gyi or & airged & édaighi sída & orsnaith & gema cristail & carrmogail & na h-uili maith archena. & gach aen lerb' ail tuillmedh 7 tuarusdul do thug Sir Gy sin doib do bo maith84 cu purt in tighi an la-sin d'or & d'airged & do clochuibh buadba. & dob imdha ridiri rathmur, robregha ag fritholadh fur an m-banais-sin, & dob imdha céol & eladhna ar an m-banais-sin, & ni roibhi dibh-sin aenduine nar dil Gyi fa thoil fein do deghduasaibh dingmala.

p.83

Teora lá doib a caitheam na bainnsi-sin, & ro imgedur iarum dia n-aitibh & dia n-inadaibh fein. Conidh e tochmarc ingine iarla o Berbuic le Sir Gyi co nn-igi.

34

Dala Sir Gyi iar-sin, ro bui se da fichit la & aidhci ag luighi le h-ingin iarla o Berbuic. A cinn na h-aimsiri-sin do cuaid Gyi la chum fiadaigh, & ro marbadh ilimud fiaigh lais an la-sin. & ger bhi binn sin ni h-ann ro bui menma Sir Gyi acht ina duailchib budhein, uair ro bui egla in duileman fair. & ro ba menmarc lais a lesugudh asa oige. Do cuir Sir Gyi techta uadha in tan-sin ar cenn Iohannes de Alcino .i. athair naemtha ei-side, & tanicc cuigi co prap. Do raid Gyi: ‘A athar naemtha’, ar-sé, ‘cuirim cumairci m'anma ort, & eist ma faisidi co luath a n-anoir tri persann .i. Athar & Maic & Spiruta Naem. Uair is imdha mo peccaidh, uair co rimthar gainem mura & fér faithchi & duilli feda & relta an aigher ni dingentur rim na rocumdach a torcair lem do dhainibh & d'anmannaib indligtecha do gradh in t-saeghail-so d'faghail alluidh & ardnósa dam-fein do cur mo clua os cách, & gideth nír marbus aenduine ar gradh Di.’ Dixit Iohannes de Alcino: ‘Dia n-dernta a trian-sin ar gradh Dia, ro ba {MS page 334b} buidech Dia dít, & do maithfedh do pecud duit.’ Adubairt Iohannes de Alcino: ‘A Sir Gyi’, ar-se, ‘dena mo comurle-si festa .i. coiméd na deich n-aithnighi ro fagaib Crist a talam itir claruibh ag Maisi .i. tabur gradh dod' Dia os cinn gach uili gradha a nim & a talam, & cetera; & sechain na pecaidh marbtha .i. dimus & ferg & leisgi & tnuth, druis & craes & saint & athimradh; & bi co cennsa, umal, urnaightech, dercach, trocurech, buidhech, bennachtach.’ Do raidh Iohannes: ‘Fechar let, a Gyi’, ar-sé, ‘mur fuaradur na naeim ata ar nim flaithemnus .i. drong dibh co n-aine, co n-eirnuigthi co n-oilithri co fighlib, co coibhsinaibh minca, co n-almsanaib imdha; & drong ele co pais, co pianad,co purgadoir saeghalta, co loscadh, co crochud, co n-aingcis gacha galair & gacha peine do gradh Ísa.’ & Adubairt Iohannes: ‘A Gyi’, ar-se, ‘tabur do choibhsena co glan, & bí umal do Dia,


p.84

& bí tarcuisnech imud fein, & bidh a fis agud nach roibi ar seinnsir gan pecadh a parrtus acht tri h-uaire tri melladh in aibhirseora forra. & do cuiredh a parrthus iat, & fuaradur moran uilc isna talmunnuibh coitcenna & do chuadur a n-ifirnn iar-sin, & ní h-iat fein amain acht gach ar geined uadha, no gur fulaing Crist pais & pennuid diar slanugudh. A Gyi’, ar-se, ‘creid mur adubradar na h-espail isin cre .i. creid in t-aen dia uilicumachtach do rinde nem & talam; & creidh bhéos a n-Ísa Crist do geinemhain o Muire cin dith n-oighe, cin lathar ferrda; & creid é do chennac shíl Aduim ar urlár in croinn cesta; & creid gur eirigh o marbaibh an tres la iar n-indrud ifirrn, & co n-dechadh fur des a athar iarum, & co tiucfa do figill bratha idir béoduibh & marbaibh; & creid annsa Spiret Naem .i. an treas parta na diachta, & tuic beos curob aendia treodata ann-sin e .i. Athair & Mac & Spirat Naem; & creid toduscadh ferr n-domun & mathem na peccadh & in betha shuthain, & cumtanus na naem & na n-aingel ait a fuil betha cin bas & slainti gan galar.’

35

{MS page 335a} Iar coimlínad da fichet la do Sir Gyi a farradh a bancheile, ro búi in aroile aidhchi & ingen an iarla, & a n-ucht ar fuindeoig an t-sheomra, & adubairt Sir Gyi: ‘A Fheilis’, ar-sé, ‘atái-si torrach, & beruidh mac, & tabur Roighnebron fair, & budh maith in mac e. & tabraid do Sir Heront da altrum e. & A Fheilis’, ar-sé, ‘ní lia relta do-cí tú sa firmamint na duine torchair lem-sa ar do gradh-sa; & da mad do grad Dia do denuind sin do beth se buidech dím; & do gén foghnadh do Dia festa.’ Adubairt Feilis: ‘A Gyi’, ar-sí, ‘dena-sa mainistreacha & tempuill & sepéil & droicchid & oibrecha spiretalta archena, & dena tegh n-aidhedh do bochtuibh in Coimdhe, & dena comnaighi festa.’ ‘Ni dingen’, ar Gyi, ‘& rachud do shiubal na talman ro siubail mo tigerna .i. Ísa.’

Tug Gyi a cloidhem do Fheilis, & adubairt re a coimét dia mac, & adubairt se nach roibi sa cruinne co comcoitcenn cloidem rob ferr na se, & ro gerr a slegh, & do rindi lorg di. Do raid Feilis: ‘Ata ben a talam ele agud is annsa let na misi, & is cuicci triallair.85 ’) ‘Ni fhuil’, ar Gyi, ‘& gideth ni anum co deimin gan imtecht don dul-sa.’ & ro pogsud a ceile asa h-aithli,


p.85

& ro tuitsit a taimneoll iarum, & ro eirigh Gyi iar-sin, & ro gluais roime. ‘An imthecht rob ail let co deimin’, ar-si. ‘Is edh co derb’, ar-sé. ‘Beir leth in faindi-so let’ ar-si; & ro glac Gyi in fainne, & ro gerr é, & ro fagaibh leth in fainne aici; & do rug fein in leth ele leis de. & adubairt Gyi: ‘Na créid co fuighir-sa bás no co fagair mo leth-sa don fhainne.’ Conidh amlaidh-sin do cuir Gyi in saegal de.

36

Dala ingine in iarla iar n-imthecht do Sir Gyi uaithi do bí tri lá & tri h-aidhci ina seomra gan biadh gan colladh, & tug si cloidemh Sir Gyi cuicci, & rob áil {MS page 335b} a ligen trithi budhein. & adubairt: ‘Do muirbhfinn me fein’, ar-si, ‘acht muna beth a uaman orum co n-aibéorthaigh comad e Sir Gyi do muirbfed me.’ & do cuaidh iar-sin mur a roibhi a h-athair, & ro indis dó Gyi do imthecht. Adubairt in t-iarla: ‘Is dod' derbadh-sa do rinde sé sin.’ ‘Ni h-edh co deimin’, ar Feilis, ‘& ni feiceab-sa co brach é.’ Dala in iarla iar clos na scel-sin dó, do thoit se a n-anmainne. & do cuir iarum arcenn Sir Heront, & ro indis na scela-sin dó. Do raidh Sir Heront co cuairtheochadh sé in domun no co faghadh é.

Ro imigh roime arisi, & nír fagaib tir dar shiubail riam fare Gyi gan cuartugudh; & do cuartaigh an Roim dó, & ni fuair a scela, & tarrla da ceile iat a cathraigh ele, & nír aithin Sir Heront Sir Gyi86 iar n-athrugudh anma dó .i. Séon Bocht aga gairm de, & a curp arna truailledh le treighinus, & a finnfed ar fas co fada, & nír lig sé a aithne cum Heront. Tanic Sir Heront tar ais a Sasanaib, & ro innis nach fuair enfocal do scelaib Gyi, & ba mór na nuallgartha do ronsad na Saxanaigh a cainedh Gyi. Conidh i dichuma na Saxanach im Gyi, & lorgairecht Sir Heront co nn-ici sin.

37

Imthusa Sir Gyi do rinde se oilirthi inmolta in domundomuin co cathraigh Iarusalem, & as-sin co h-Alaxanndria, & ro bí se teora bliadhna87 a siubal na cathrach-sin. & tarrla don taebh amuigh don cathraigh senoir aesta fair ag geran co domenmach. & ro fiarfaigh Gyi fochuin a dhobroin, & nír indis do. Adubairt


p.86

Gyi: ‘Guidim tú a h-ucht paisi Crist scela d'innsin damh.’ ‘Do gén budesta’, ar an senoir. ‘Iarla Ionutas m'ainm’, ar an senoir, ‘& cristaidhe me; & tanic Craidhamar .i. ri Alaxandria cona muindtir d'innrud mo crichi & mo cathrach, & tugus-sa cath doibh, & ro brises forra, & ro bamur aga marbadh co mitrocar co ruigi in cathraigh-so. & do rindedur comnaighi ceilgi oruinn {MS page 336a} isin coillidh ugud, & ro felladh oruind, & ro gabadh misi & ma cuig mac dec, & ro marbadh mo muindtir; & atamaid secht m-bliadna; & ni fuaramar ar lethdíl bidh na dighi risin re-sin. & bes bithbuan ata ag an t-Sabhdan do ni se aenach festa comainm in lae do rugudh é gacha bliadhna, & bid a muindtir uili faris ar an festa-sin. & do cuaidh Craidhamur .i. tigerna na cathrach-so & a mac .i. Faber cum na fleidi-sin, & ro iar Sodoni .i. mac an t-Sabhdain er Faber cluithi do imirt ris, & ro imredur in cluithi. Ro gab ferg mac in t-Sabdain, & ro buail dorn ar Faber, & adubairt Faber: ‘Da m-beth fiadhnuse air, ni licfind m'esonoir let’, ar-se. Iar na clos sin do Shodoni ro buail aris e, gur doirt a fuil. Ro fergaigedh Faber, ro buail clar in cluithi ina cenn, & torcuir marbh gan anmain. Do cuaidh Faber mur a roibhi a athair, & ro innis sin do, & ro theithedur sa cathraigh-so, & ní rabadur acht tri la faris in Sabdan, & ro bui in fledh-sin se la da caithem. Dala in t-Sabhdain iar faghail fis báis a maic do, do cuir techta arcenn Craidhamar do suidhiugudh in gnima-sin air. & do cuaidh righ Alaxanndria & a mac a coindi in t-Sabhdain. Adubairt in Sabdan: ‘A Fabeir’, ar-sé, ‘is olc in gnim do rónuis .i. mo mac-sa do marbadh gan fochuin.’ ‘Ní gan adbur do marbus é’, ar Fabér, & ro innis mur do roine in gnim-sin. Do raidh in Sabdan: ‘Do ber-sa da fichit la & bliadain do cairdi duit d'faghail fer comhruic, & ma treisi dot' fer comruic-si do-ber-sa lesugudh ad' litechus duit, & da toiti fer comhruic-si do-ber-sa bás duit-si & dot' athair, & boinfet bar tigerntus dibh.’ Tangadur iarum co ruigi in cathair-so’, ar iarla Ionutas, ‘& adubradar rium-sa co tibraidis m'anum damh fein & dom cloind da faghaind fer comruicc do coiscfedh comrac in t-Sabhdain dibh; & mina fhagaind-sin doibh co tibradais

p.87

bás damh fein & dom cloind. & do cuartaigh me {MS page 336b} cricha Saxan & móran d'oilenaibh ele maraen ria, & ni fuarus in tí ro badhus d'iarraidh .i. Sir Gyi o Berbuic, mo triath & mo tigerna, & ní fuarus Sir Heront .i. ridiri crodha do muindtir Gyi o Berbuic; & anois ataim ac techt tar m'ais, & is ecin damh bás d'fulung anois damh fein & dom' cloinn, & ni fuil d'aimsir in comhruic-sin gan techt acht da fichit lá, & is é-sin fochuin mo dobroin’, ar-sé. Adubairt Sir Gyi: ‘Rachad-sa let cum an comruic-sin’, ar-sé. Adubairt iarla Ionutas: ‘A oilirtigh’, ar-sé, ‘na dena fanamad fum’; & ro eirigh ina shessum iarum, & do thoit asa h-aithli, & ro thoguibh Sir Gyi ina suidhi é, & adubairt ris menma maith do beth aigi, & co coiscfedh fein adhbur a dobroin. Adubairt iarla Ionutas ac fechain ar Gyi: ‘Do budh cusmail rit co robuis uair ecin, & co n-dingenta rét feramail, fedmlaidir, & is truagh don fhir docum neam & talman nach tú Gyi o Berbuic.’

Do cuadur iarsin sa cathraigh, & tarrla Craidamar orra, & fochtuis scela d'iarla Ionutas in fuair se fer coisci in comluind do h-iaradh air. Adubairt iarla Ionutas: ‘Ata oilirthech farum do gheall a cosc.’ Fechuis an righ fur Gyi, & ní derna acht becni, & ro fhiarfaigh in ri ca tir dó. Adubairt Gyi: ‘Is misi Seon Saxanach’, ar-sé. Do raid in righ: ‘Is lughaidi orum tú beth a t'-Saxanach’, ar-sé, ‘uair is don talam-sin in dias is lugha orum tainic riam .i. Sir Gy o Berbuic & Sir Heront, uair is é Sir Gyi ro marbh in Sabhdan .i. mo brathair, & m'athair .i. Eiliman o Tighir, & ro bi88 misi do lathair ann in uair ro ben se a cenn don t-Sabdan. & da ticed Sir Gyi anois cugum, & an comruc úd do cosc dim, do-beruind cairt a sídha dó.’ & adubairt in righ: ‘A senoir’, ar-sé, ‘cinnus do shailfea89 in comrug úd do denum, uair da feictea fer comruic in t-Sabhdain do gebhtha bás co h-obunn rena uathmuracht, óir is amlaidh90 {MS page 337a} ata sé in athach dubh, duaibsech, dimór, dasachtach, doingabala.’ Adubairt Gyi: ‘Nir gab egla misi riam’, ar-sé, ‘roim ní da facus.’ Dala Gyi iar-sin do cuiredh freastal & fritholad air, fotraici minca & biadh & deoch, co cenn da fichet lá & da fichet aidchi. Iar tiacht na h-aimsiri adubairt ri Alaxandria:


p.88

‘A senoir’, ar-sé, ‘cinnus rob ail let in comrac ugud do denum?’ Adubairt: ‘Rob ail’, ar-sé, ‘tu-sa do ligen iarla Ionutas cona cloind amach mad dam-sa bus treisi, & ma misi claeiter isin comruc den-sa do bail fein re h-iarla Ionutas.’ Adubairt in rí: ‘Do den-sa sin co craidhi maith’, ar an righ, ‘& a fhuil do cimedaibh comdaingne do Cristadhaibh agum ligfed amach iat, mad duid-si bud treisi; & ni dingen cocadh ar Cristaidhi co crich mo báis, mad let-sa buaidh in comruig úd.’ Adubairt Gyi: ‘Fag-sa airm arrachta & eideth mar an cetna dam.’ Adubairt in righ: ‘Ata sin agum-sa, da fathaidh91 fer feramail, frarrachta da tiucfadh a n-imcur, & ni frith o fuaradur na fir aga rabadur bás .i. luirech Ector maic Prim & a cloidem, & ceinnbert Alaxander maic Pilib caeich.’ ‘Tabraidh cugum-sa iat’, ar Gyi. Tugadh in t-edeth co Gyi, & do cuir uime é, & is maith ro ail92 in trealam-sin do Gyi. Do chuadh iar-sin mur a roibh in Sabdan. Adubairt righ Alaxandria: ‘A tigerna’, ar-sé, ‘is ullum in fer comraic-si.’ ‘Do gebuir comrac mased’, ar-sé; & do cuiredh ar oilen iad do denum in comraic. Ro athaigh Craidbamar na dee do nertugudh le Gyi .i. Mathgamain & Terragont. ‘Diultaim-si doibh-sin’, ar Gyi, ‘& iaraim furtacht ar an mac do rug in ogh nemheillnigthi, & ro fulaing pais ar son in cinid daena.’ Tanic Amoront .i. in t-athach a n-arrthaisc Gyi. Adubairt Gyi aga faicsin: ‘Is cusmaila in fer ud re diabul na re duine’, ar-sé. Do saitedur in dias-sin a comdail a cheile, & ro feradur comrac feramail, furniata, fírarrachta re roile, & ro buail Amoront builli borbnertmur ar Gyi, & da rindi da n-ordain93 don sdét ro bui fai, & tarrla Gyi da chois. {MS page 337b} & do rinde in Sabhdan gen gaire aga faicsin-sin. Do comrac Gyi co greannmur, & tug builli d'Amaront, & ro scris in clogud curadach & in t-eideth arrsaid, ingnathach, & ro gerr in dilat, & do rindi da n-ordain don ech, & tarrla Amoront ar lár, & do rinde rig Alaxandria gaire. Ro eirig Amoront co luath, & ro buailsit a ceile asa h-aithle. & ro bui tesbach teinntemail isin ló-sin .i. an la iarna marach tar eis lae Eoin Baisti isin t-samrud.


p.89

37

Adubairt Amoront: ‘A treinfir’, ar-se, ‘tabair94 dam mur anoir do Dia fein ced dul san usci dom' fothrugud.’ ‘Do beruind’, ar Gyi, ‘da tugtha in cedna dam aris, da n-iarainn é.’ ‘Do ber’, ar Amoront. Do cuaidh in t-athach annsan usci, & ro fhothruic ann é, & roib ni de, & ro bui co feramail, firarrachta dia eis, & do comraicsit co calma iarsin. Do gab tesfach Gyi iarsin & ro iar cet dul san usci. ‘Do beruind’, ar Amoront, ‘dia tucta a fhis dam ce tú fein.’ ‘Do beruind’, ar Gyi, ‘uair is misi Sir Gyi o Berbuic.’ Adubairt Amoront: ‘Berim-si a buidechus-sin rem deib, & tu-sa do cur cugum, uair is tú ro marbh mo dias derbrathar & mo tigerna .i. in Sabhdan, & ar ór in domun uili ní tibrainn ced dot' festa.’ Do buail Amoront builli borb ar Gyi in tan-sin, & ro trasgair ara gluinibh e. Adubairt Gyi: ‘Ar cumairci na Trinoidi dam & Muire’, ar-se, ‘uair nír ed ar mo gluinibh dom' ainndeoin me riam roime-so.’ Ro eirigh Gyi co grib, greannmur, & ro saith cloideam co seitreach, sircalma a n-ucht Amoront, & tug fuindeog fhairsin, firdomuin fair, & ro sil a fuil co dasachtach, & tarla ar lar e. & do cuaidh Sir Gyi san usci risin ré, & ro fothruic ann e. & roibh a loraaethain de, & tanic as. Adubairt Gyi: ‘Ní rabusa riam uair is mó mo nert na anosa,’ ar-sé; ‘& is é fedh ro bui sin comruc-sin aga denum .i. deich n-uaire roim methon lae) {MS page 338a} & a sé ina diaigh; & do toit Amaront a crich an comraic le Gyi, & ro ben a cenn de.’ Adubairt Craidhamar: ‘A Sabhdain’, ar-sé, ‘do-ci tú anois curub litechus ecoir do rindis ar mo mac-sa; min budh edh, ni leis do-berthai buaidh in comhruic úd.’ Adubairt in Sabhdan: ‘Do gebuir-si cairt do sidha ara son-sin, & luach95 h'esonora.’ Conidh e comrac Sir Gyi ó Berbuic & Amoront co n-ici.

38

Tangadur iarum tara n-ais co cathraigh Alaxanndria .i. in rí & iarla Ionutas & Sir Gyi, & tucad a clann & a muindter uile cona n-uili maithus d'iarla Ionutás, & do chuadur iarsin co cathraigh an iarla. & ro búi Sir Gyi caeicis a farradh an iarla, & do thairg iarla Ionutas ilimud maithusa do Sir Gyi & ro diult


p.90

Gyi sin, & ro gab lamh ar imtecht, & do cuaidh in t-iarla ar fód fo leth leis. Adubairt in t-iarla: ‘Ar grad Crist’, ar-se, ‘innis dam-sa ce thú budhein.’ ‘Do dén’, ar-se, ‘& ua h-indisi do nech ele mé, uair is mé Gyi o Berbuic’; & ro fhagaibh a bennacht aigi a h-aitli. Imtus Gyi do rinde sé treiginus & irnaighthi & oilirthe i n-gach talam dar imigh Crist, & ni dó labrus in sdair seal ele.

39

Dala Feilisi ingin iarla o Berbuic, iar n-imthecht do Sir Gyi uaithi, do ruc si mac a cinn a h-inmaighi, & do baistedh é, & tugadh Roighnebron fair, & tucadh do Sir Heront dia oileamain é. Dala Feilisi iar-sin, do rindedh mainistreacha & sepeil & dethoibrecha le ar anmain Gyi o Berbuic. Dala Roighnebron a cinn a dha bliadan dec ni roibhi a Saxanaibh fer ocht m-bliadan dec fa mó na se. Is ann-sin tainic long saidhbir fa cennaidacht isin crich-sin, & do cuadur mur a roibi in righ, & tugadur seoid uaisli dó do cind ced cennaighechta do denum. Sir Heront immorro, is aigi ro bui coimét na cuanta don taeibh thes do t-Shaxanaibh {MS page 338b} in tan-sin, & tugadur na cennaighi-sin ilimud maithus do cinn a les do denum & do cuadur co dunad Sir Heront, & do cuncadur in macamh mermemnach, mileta, mordhalach amesc in teglaigh, & fochtuid scela cuidh é. Adubairt Sir Heront: ‘Is e súd mac in enridiri is ferr taraill talam riam .i. Sir Gyi o Berbuic’; & nír cían iar-sin gur fagaibh in dunadh & ro badur foirenn na luingi cennaigh dia eis isin cathraigh. Do goidedar furenn na luingi Roignebron leo iar n-gelladh sheod uasal dó da n-dechad sé leo amach, & do cuaidh leo mur-sin, & tucadur coma ele dona doirrseoraibh ara ligen amach leo. Do cuadur ina luing, & ro imgedur rompa, & ro gabsad cuan san Afraicc, & do bronnsad Roighnebron do righ na h-Athfraice, & ro indsidur gur mac do Gyi o Berbuic é. O ro airigh Heront uiresbaidh a dhalta fair do cuartaigh moran don domun aga iarraidh, & ní fuair a scela, & tanic tar ais iarum. Is ann-sin tangadur Lochlannaigh do gabail Saxan, & tuc rí Saxan craidhail do maithibh a muindtiri teacht ina dochum, & itir gach nech da tanic ann tanic Sir Heront do shinnrud cona muindtir ann, & ro fer in rig failte ris, & do ruc les a comurli é, uair ni roibhi ann-sin comurlech catha dob ferr na se, na ridiri dob ferr lam no is minca ro derbadh. Ro gab


p.91

tnuth & furmod Moduiant .i. diuice Cornubal trit-sin. & adubairt: ‘A tigerna’, ar-se, ‘is olc in breath-sin do rugais oruinde .i. sinne do treigin ar an treturach fhallsa, feilcerdach do rec mac a tigerna & a dalta ar becan fiach re cennaighib.’ Adubairt Sir Heront: ‘Is brég ro canuis, & do rachainn da suidiugudh curob edh.’ Do raidh in rígh: ‘Coiscidh da ceile’, ar-se. Adubairt Sir Heront: ‘A diuice Cornubal’, ar-se, ‘cuairteocha mé in domun uili ag iaraidh {MS page 339a} mo dhalta, muna faghar nísa tusca é, & co cuirer a ceill do cach curob imdergadh ecoir tugaisi dam; & a diuice Cornubal’, ar-sé, ‘da fedar, cuirfed a aithrechus súd ort fos.’ Adubairt Sir Heront re righ Saxan: ‘A tigerna’, ar-se, ‘cuir misi & mo muindtir, & ridiri oga Saxan maraen rum, in dream dibh aga fuil do chennach & do thuarusdal, do cur catha a n-aigid na Lochlannach.’ & nir cian iar-sin co n-dechaidh Sir Heront do cur in catha-sin a n-aigidh na Lochlannach, & do cuiredh in cath les, & do brised arna Lochlannachaibh, & do cuiredh a n-ár.

Do cuaidh Sir Heront iar-sin do lorgairecht a dalta, & nir imdha tír isin doman nar iar se dó, & ni fuair enfocal da scelaib, & do cuiredh san Afraicc é, & ro bui ag taistil in tiri-sin no cathrach moir righ na h-Afraicci, & ro búi in tír uili na fasach, & ro bí in cathair ina lethfasach, & fochtuis Heront fochuin na cathrach do beth ina lethfasach & in tír uili ina lanfhasach. Adubairt aroile fris ‘Ambrail nertmur, nemtrocureach ro gabh in tir-sin uile acht in cathair-si amain, & ata se sel anosa a gabail na cathrach-so acht mina beth enridiri óg, anaesmur, ata innti aga cosaint co calma.’ Dala Sir Heront dono ag dul on luing do, & tarla in Turcach ro búi a gabail na crichi fair, & ro gab e cona muindtir, & ro bui secht m-bliadhna ina chime crapailti, cruadhcuibrigthi, & ni roibi enfocul do scelaib Roighnebron ar an fedh-sin. Conidh í cimiacht Sir Heront isin Afraic co nn-ici sin.

40

Dala Sir Gyi o Berbuic, iar n-denum oilirthi inmolta in domun dó, do smuain impo tar ais dia thír dhuthaig, & aroile lá dia roibhi se ac siubal na Lumbairdi tarrla duine doim dó ac diucaire fo bun croisi. & ro fhiarfaigh Gyi fochuin a gerain don doim. Adubairt an doim: ‘Ni fuil feidhm ar mo scelaibh


p.92

agud’, ar-se. ‘Innis a n-anoir do Dia damh’, ar Gyi, ‘& do-ber dígeann mo comurli duid’, ar-sé. ‘Ineosad co fír’, ar Tirri, ‘uair is misi Sir Tirri, mac iarla na Goirmisi’, ar-se. ‘& tughus cath &96 da ceile & Berard {MS page 339b} .i. diuici na Lumbairdi, & do brised form-sa in cath, & do cuiredh ár mo muindtiri, & do gabadh (me) fein, & ataim secht m-bliadhna a laim’, ar-sé, ‘a cathraigh an impir, & adubhairt cach a coitcinne co roibhi an ecoir ag an imper gum cunnmail-si am cime na cathraigh. Iarna clos-sin don imper, ro ordaigh se misi do ligen amach ar ordugudh d'airighthi .i. fer comruicc d'fagail as m'ucht fo cenn da mís & bliadhna; & da toiti in fer comruic-si ann-sin, bas d'imirt orum fein & mo tigerntus do beth ag diuice na Lumbairdi; & da mad treisi dom' fer comraic-si, m'anum d'faghail dam, & mo tigerntus do thabairt damh; & ní fhuil isin domun aenduine is ferr lamh na diuice na Lumbairdi, & is é is treisi ag an imper, & is é is sdibard aigi, & ní h-incomruic misi ris. & ro bui cara cairdemail agum tug fa dhó o bás mé .i. Sir Gyi o Berbuic & ataim da mí & bliadain aga iarraidh a crichuibh Saxan & a moran d'oilenaibh ele in domun, & ni fhuarus enfocal da scelaibh frisin re-sin; & ro goidedh in t-aenmac ro bui ag Gyi o Berbuic & ata Sir Heront aga lorgairecht ar fud in domuin, & ní faghthar scela cechtar acu; & is iat-sin mo scela-sa’, ar Tirri. Adubairt Gyi: ‘Rachad-sa let a cenn an imper’, ar-se, ‘& ca fis nach dinghnad mo comurle ort?’.

& ro gluaisidur rompa asa h-aithli. & adubairt Tirri co roibhi ailges codalta97 air, & adubairt Sir Gyi: ‘Codail & cuir do cenn am' ucht-sa’, ar-se. & do cuir Tirri a cenn a n-ucht Gyi, & ro tuit a thoirrtim fair, & do cunnuic Sir Gyi cusmailius coluim no esoigi a n-dath glegel ac techt as bel Tirri & a dul asdech a poll talman a carraicc comdaingin cloichi ar taebh cnuic adhbulmoir; & tainic in bethadhach thar ais iarum, & do cuaidh se a m-bel Sir Tirri, & ro duisigh Tirri asa cholludh. & adubairt: ‘Is truagh don te do cum nem & talam nach fuil in fis do cunnuc na fírindi.’ ‘Cred í sin?’, ar Gyi. ‘Do cunnac’, ar-sé, ‘mur do rachainn fein & Gyi o Berbuic annsa cnoc úd do ciid ar do comair & co


p.93

fuighmis uaim domain, {MS page 340a} dorcha ann, & dragun na cholludh innti & a bód ina bel é a mod compais, & cloidem cumdaigh astigh ina lar, & ilimud oir ina timchill.’ Adubairt Gyi: ‘Rachmaid da fechain-sin’, ar-se; & do rug Gyi eolus mur a n-dechaid in bethadhach gel isin cnoc & do cuaid astegh ann, & do cunnuic in dragun 'na colludh & in cloidhem na lár. & do cuaidh Gyi co beodha do leim ar lár in draguin, (&) tuc in cloidhem les, & adubairt re Tirri: ‘Atamaid araen a terci loin’, ar-sé, ‘& tabur ní don or let.’ & do cuaidhar amach as in uamaidh iar-sin, & tug an cloidhem as an truaill alainn oir, & adubairt: ‘Ni fuil sa cruinni cloidhem is ferr na so.’ Adubairt Tirri: ‘Ní fuil acht tri mili buain cathair in imper’, ar-sé, ‘& eirgem innti.’

Do cuadur iarum co dorus na cathrach, & adubairt Tirri: ‘Ni ligenn an egla dam fein’, ar-sé, ‘dul sa cathraigh anocht, & anum annsa tegh osta bec-so don thaeib amuigh don cathraigh’; & do ronsat amlaidh. Adubairt Gyi ar maidin iarna marach: ‘Racud-sa cum aithfrinn’, ar-sé, ‘& an-sa ann-so co tiger-sa cugud, a Tirri’, ar-se. & do cuaidh Gyi don tempull, & ro eist aithfrenn, & do chuaidh ar an conuir ar cinn in n-imperi, & do rinne umla dó, & ro iar derc ar an imper, & adubairt: ‘Len dom palas mé’, ar-se, ‘& bidh ar do cuid ann, & do gebuir derc.’

Dala Gyi iarum, do cuaidh se co palas an imper, & fochtuis in t-imper de: ‘In n-derrnais moran oilirthi?’ ar sé. ‘Do ronus’, ar Gyi, ‘uair ni fuil oilirti inmolta isin domun nach derrna’, ar-sé. Adubairt in t-imper: ‘In cualais imrad orum-sa isna crichaibh-sin?’ ar-sé. Adubairt Gyi: ‘Do cuala-sa maith & olc da rada rit’, ar-se. ‘Créd é fochuin uilc do rad rium?' ar-sé, ‘uair is coir maith do rada rium.’ Adubairt Gyi: ‘Sdibard uaibrech agud .i. diuici na Lumbairdi do gabail iarla Tirri, & do buain a thigerntuis de, & tu-sa arna fulung-sin & arna métugudh leis.’ {MS page 340b} Adubairt diuice Berard: ‘Tuingim fan aendia’, ar-sé, ‘gur fhoibres do gabail ar (h') ulcain & fhiacla do crothadh a t'ucht.’ Ad-bert Gyi: Do berim-si mo briathar da n-derrnta-sa sin co m-buailfind-si mo sgripa & mo lorg ar aenslighi a fírmullach do chinn-si, no leicinn h'incinn trit c'oicinn.’ Ad-bert in diuice: ‘Do badh ferr


p.94

lium na mor do maithus in domun co mad nech aderadh sin rium do rachudh da suidiugudh cugum.’ Adubairt Gyi: ‘Do rachainn-si da suidiugudh ort’, ar-se, ‘& ag siud mhe fein a laim an imper a n-gell re comall in comruic-sin ar maidin amarach’, ar-sé. Is ann-sin do cuir diuice na Lumbairdi cor & slana air fein co tibradh comhrug don oilirtech ar maidin iarna marach. Mar-sin doib an aidhci-sin. Ro eirigh Gyi a mucha na maidni mochshoillsi, & ro iar eidedh ar an imper, & fuair a lordhaethain airm & eidedh, & do rug in cloidhem fuair san uamaid fan dragun leis. & ro badur o noi m-builli don clog co dub nél dorcha, do-eolais na h-aidhci ag ledairt & ag lanbualadh a ceile. & ro gab in t-imper comosudh comraic eturra, & do cuir in t-imper Sir Gyi da coimét co seomra a ingine. & adubairt leigis & lesugudh do denum do. Adubairt diuice na Lumbairdi rena muinntir: ‘Ni fuarusa riam comrac ro ba doilgi lium na comruc an lae aniugh’, ar-se, ‘& ata egla in lae amarach orum, & is truag dam’, ar-se, ‘gan a beth do comgael agum nech ecin do millfed an t-oilirtech ud anocht innus nach fuighthi cum comraic amarach é.’ Adubradar drong do gaeltaibh in diuice co n-ingendais fein sin. Dala Sir Gyi, iar fothrugudh dó, & iar caithem a choda, ro coduil asa h-aithle, (&) ro goidhedh cona lebaidh é, & ro bui an lan mura fái in n-grianan in uair-sin, & sruth {MS page 341a} ruadh robarta fái ag imthecht amach isin muir, & peileir primarrachta a cunnmail in grianain a n-airdi os cinn na mara, & ro tilgsit Sir Gyi risin sruth-sin.

Dala Sir Gyi iarum, ro fuadaighedh a n-aigein e, & ro duisigh sé asa colludh, & ro eirigh na suidhi ara lebaidh, & ro fhech osa cinn, & ro ataigh Dia co dichra da furtacht. & adubairt: ‘A tigerna’, ar-se, ‘ata a fis agud nach do chinn luaighidhechta & nach d'fagail airim do cuadus do comrug, acht d'furtacht mo carud on ecoir do ronad air; & a thigerna, gab agum’, ar-se. Is ann-sin do conuic Sir Gyi an luing in iascaid ina docum, & fochtuid scela de. Adubairt Gyi: ‘An cualabur’, ar-sé, ‘ luadh ar an duine m-bocht do rinde comrucc aniug a cathraigh an imper?’ ‘Do cualamar’, ar-siad, ‘& ro bo maith a maisi dó é.’ ‘Is misi do roine sin’, ar Gyi, ‘& ro felladh orum am' cholludh & ni fedur cinnus do cuiredh ann-so me, & a n-anoir Dia tabraidh cabuir


p.95

orum.’

Do rug in t-iasgaire Sir Gyi isin luing leis, & do rug da tigh fein h-é annsa cathraigh, & do rinne fothrugudh fair, & tucc biadh & deoch dó, & tuc air suan & sircolladh do denum ar imdhaidh uasail, oiredha. Dala in diuice iarum, ro eirigh a maidin iarna marach, & do iar comruc, & ni frith in oilirthech a n-aeninadh, & adubairt in sdibard: ‘Is teithedh do roine an t-oilirtech’, ar-se. Do cuir in t-imper techta mur a roibi a ingen d'iarraidh in oilithrigh, & ní fuair a scela aici. Adubairt in t-imper: ‘Is e diuice na Lumbairdi ro furail in duine bocht do milludh’, ar-sé, ‘& do berim fom' breithir mina faghar é co tiur bás dom' ingin & don diuice.’ & adubairt in diuice nach é fein ro ordaigh a milledh, & co rachadh da suidhiugud nach roibhi cuid dó ann, & co rachadh ina diaidh-sin faris in Sabhdan da digailt ar an imper breg air. Is ann-sin adubairt Gyi risin iasgaire: ‘Imidh’, ar-se, ‘mur a fuil in t-imper, & fagh do breath fein uadha do cinn ma scél-sa d'innsin do.’

Teit iarum in t-iasgaire mur a roibh in t-imper, & ro innis scela dó, & ba luthairech leis na scela-sin d'faghail. & do rugad iarum Gyi mur a roibi in t-imper, & tucadh a trealadh comruic dó, & ro comraic {MS page 341b} risin diuice, & do thoit in diuice la Gyi a furcenn in comruic. Do cuaidh techta mur a roibhi iarla Tirri, & adubairt ris: ‘Is truagh duid in comrac is calma do rindedh sa domun riam aga denum a n-éncathraigh rit, & gan tú aga faicsin.’ Do cuaidh Tirri itir cách d'fechain in comruicc-sin, & ar marbadh an diuice la Gyi, do cuir se air, & adubairt: ‘Mina beth an ecoir agud’, ar-sé, ‘ní fuil sa domun aenduine do tiucfad beo od' comrac.’ Do raidh: ‘A tigerna imperi’, ar-se, ‘tabur a cert fein d'iarla Tirri festa’; & tugadh Tirri co lathair, & tugadh a tigerntus do, & sdibardacht an imper, & cairt a sidha, & ro bui Gyi tamall fare h-iarla Tirri. & do rug Gyi Tirri leis mili ceimenn on cathraigh, & adubairt: ‘Tirri’, ar-se, ‘in n-aithnighenn tú me? Ní aithnighenn tu mé?’ ‘Ní aithnighim’, ar Tirri. ‘Is misi Sir Gyi o Berbuic; & is mé ro marbh diuice Otun ar do shon-sa; & is mé ro marbh na coic ridiri dec an uair fa fuarus a richt mairb ar coill tú; & is me ro marbh98 in cethrar ridiri ro búi gud' breith-si dod' milliudh a cenn diuice Otún.’ Adubairt Tirri: ‘Is tu’, ar-sé, ‘& tugus baramail dod' marcaighecht in uair ro baduis a comrac re diuice na Lumbairdi’; & ro pogadur a ceile,


p.96

& ro tuit in t-iarla a n-anmainne iarum, & ro imigh Gyi iarum.

Dala iarla immorro, ro bui caicidhis ina sheomra gan biadh, gan digh, gan cholladh, & ro fiarfaigh a banceile fochuin a dobroin. Do raidh in t-iarla: ‘Sir Gyi o Berbuic’, ar-sé, ‘ro bui a richt oilirthigh am' farradh, & is e ro marbh diuice na Lumbairdi ar mo son, & fuair mo tigerntus dam, & an la ro imigh buaim tug deimin a scel damh, & ni ba buan mo betha dia eis.’ ‘Truagh duid gan a cunnmail agud’, ar an righan. Conidh i cuairt Sir Gyi fare iarla Tirri co n-icci.

41

Dala Gyi iarsin do cuaidh roime a Saxan, & fochtuis scela ca roibh cing Caulog .i. rí Saxan. Adubairt aroile fris co robhi in ri a Fuindsistuir, & ‘ata righ Lochlannach ar techt do gabail Saxan, & tri fichit mili ridiri maraen ris; & ata athach agarb, aniarmurtach ann; & do cuiredur na Lochlannaig & na Saxanaigh a cert & a coir ar comlunn deisi, & is e in duil dub, {MS page 342a} duaibsech, diablaidi-sin tic ona Lochlannchaibh cum in comraic; & ni faghter a Saxanaibh fer a dingmala, uair ní fuil isin talmain fer a coisc. & is uime-sin is ecin dona Saxanachaibh umla do thabairt & cis cinnti do thabairt dona Lochlannachaibh. & ata righ Saxan, & espaidh, & diuicidh, & iarlaidhi & lucht gacha dana archena ina troscad tri la ar aran & ar usci, & iad a guidi in aendia docum nem & talam fa fer coisgi Colobroin d'fagail doibh; & is iad-sin scela na crichi-so’, ar an t-oglach. Tainic Sir Gyi co Fuindsistair. Annsan aidhchi iarum tainic aingil cum an righ, & adubairt ris: ‘A tigerna’, ar-se, ‘eirigh co moch amarach docum an tempuill, & bocht De do gebuir ann abair a n-anoir paisi Crist comrug Colobron do cosc dit.’ Ro eirigh in righ immorro co moch ar maidin cum an tempaill-sin, & fuair Sir Gyi a croisfighill ar belleic99 in tempaill ag edurguidhi in duileman. Beannaigus in rí do Gyi, & ro freagair Gyi sin co h-umal & fecus ar an rígh, & do ní umla dó iarna aithne, & ro iar derc fair. Adubairt in rí: ‘Do gebuir’, ar-se; ‘& tabur-si athcuinge dam-sa.’ ‘Da rabh agum’, ar Gyi. ‘Coisc comrug Colobron dim-sa’, ar-se. ‘Ni h-athcuingi cnesta dam-sa sin do iaraidh orm’, ar Gyi, ‘air is am' senoir anbann, anarrachta mé’, ar-sé.


p.97

41

Is ann-sin ro leig an rí fora gluinibh é, & maithi Saxan maraen ris itir cill & tuaith, & ro guidhedur uili Sir Gyi im Colobron do cosc dibh. Gabus adnaire in bithuasal man n-greasacht tugadur na Saxanaigh fair. Adubairt iarum Gyi co rachadh se cum an comraic-sin a n-anoir Ísa, ‘& faghaidh trealam comruic dam’; & tugad ilimud eideth, & do brised asa ceile re crothadh {MS page 342b} gach eideth dib & Adubairt Gyi: ‘Tabraidh eideth Sir Gyi o Berbuic cucum’, ar-sé, ‘uair ba companach dam-sa é, & toiledh a eideth dam, &100 a taisgi aga mnai; & na fágaidh in cloidhem co brach.’

Tugadh trealam gaisgidh Sir Gyi co lathair, & do gabh in senoir uime é, & do chuaidh a n-glaic dilaiti in sdeid co socair gan nech ele aga cunnmáil dó. & ba machtnugudh mor lesna Saxanachaib febus na h-ergi do rinne in senoir isin dilait & truime in trealaim ro búi uime. & do cuaidh roime co lathair in comhruicc, & ro tuirrling ann, & ro leig ara gluinibh é, & ro ataigh Dia co duthrachtach, & adubairt: ‘A Tigerna’, ar-sé, ‘mata in cóir agum, saer on guasacht-so me le da mírbuilibh mora fein, mur do shaerais Enóg o bás, & Isác on cloidem, & Iosebh on prisun, & pupul Maisi on Eigipte, & Duid o Golias, & Subhsanna on cair breige, & Dainial o log na leogan, & Abacú on gorta, & Lasurus o bas, & Ionas a broinn in mil moir, saer misi, a Tigerna, le da trocuire moir fein mur-sin’, & cetera.

& do cuaidh Sir Gyi fura sdét iarum, & do chuaidh a coinne Colobron, & do rónsud comruc feithfhuilech, fergach, fírneimnech re h-edh & re h-athaigh. Tug Sir Gyi sathad sanntach, sarcalma sleghi ar Colobron, & ro bris in t-eideth dubullta ro bui uime, & tug crecht crolinnteach, comurthach air fein. Tug Colobron beim bithnertmur do Gyi, & ro trascair é, & ro eirigh Sir Gyi co prap, & ro buail builli cruadhnertmur cloidim ar Colobron ina gualainn, & tug cnedh domain fair iar n-gerradh a eidedh. Tug Colobron beim bithnertmur ina cenn, & ro gerr na clocha brigmura buadha ro bui ina ceinnbeirt, & ro scris in buill-sin co talmain, nír derg fair, & do brisedh cloidhem Gyi don dubhruathar-sin. Adubairt Colobron: ‘Tabair thu fein festa’, ar-sé, ‘uair ní fuil nert do cosanta agud iar m-brisedh do cloidim; & tabraid Saxanaigh cis & cain dona


p.98

Lochlannachaib co fuin.’ {MS page 343a} Adubairt Gyi: ‘A Colobroin’, ar-sé, ‘in feicenn tu-sa ridiri lancalma ag techt le h-armaibh cucum?’ Fechuis Colobron secha do thoirmesc na n-arm do ligen co Gyi. Is ann-sin do rith Gyi cum na cartach ina rabudur airm Colobron, uair ro búi cairt fo lan airm aigi, & ro fuadaigh Sir Gyi biail béllethan este, & ro buail co borbnertmur ar Colobron di, & ro buail indera fecht é, & ro dicenn fo deóidh, & do ben a cenn de, & do rug in cenn leis a fiadhnuse in rig. Tanic in rig & maithi a muindtiri & lucht uird na cathrach ina proseisiam a comdáil Sir Gyi, & ro gab an righ ar laim e, & ro fer failti fris, & do rug leis ar laim isin cathraigh mur-sin e. & ro thair in rígh a rogha diuiciacht a Saxanaib do Gyi, & ro diult Gyi sin do gabail, & ro an sé tri lá faris in rígh, & ro gabh ced imthechta iarum & ro imigh101 roime asa h-aithli, & do cuaidh in righ ar fod fo leth leis. Adubairt in righ: ‘A muidh Dé’, ar-se, ‘innis dam cé tú fein, & ca tír duit.’ Adubairt Gyi: ‘A tigerna’, ar-sé, ‘da tugtha fírinne gan mo scela d'innsin co cenn da fichet la, d'inneosaind mo scela duit.’ Tug an rí in daingen-sin dó. Adubairt in senoir: ‘Is misi Sir Gyi o Berbuic’, ar-se, & ro scar risin righ iarum. Conidh e comrug Colobron & Sir Gyi co n-ici.

42

Dala Sir Gyi iarum do gluais roime co Berbuic, & fuair Feilís a n-dorus an halla & da bocht dec aca n-dil aici ar gradh Dia & ar anmain Sir Gyi o Berbuic & ro iar Sir Gyi derc fur in ríghain mur gach m-bocht ele, & ro fhech Feilis fair, & tug toil & gradh díchra, dó-fulaing don t-shenoir, & nír aithin é. & adubairt ris: ‘Tarra lium don halla’, ar-si, ‘& do gebuir betha aniugh agum-sa ann.’ Do cuaidh Sir Gyi don halla, & fuair anoir na righna, & fuair oirchisecht {MS page 343b} da meis budhein. Do raidh Feilís: ‘A muidh Dé’, ar-si, ‘atai-si anbann, & ní h-inaistir tú budesta, & an agum-sa gud' bethugudh ar gradh Dia & ar anmain Sir Gyi o Berbuic.’ Adubairt Sir Gyi: ‘Co n-ica in fírdhia furordha in anoir-sin rit-sa, a bainntigerna’, ar-sé, ‘& gebhud-sa in derc-sin uait, & rachad-sa fan furais-so renar taebh’, ar-se, ‘d'atac & d'edurguidi mo Dhia & mo Duilemun, uair ni h-inadh cradhbaidh amesc morsluaigh; & cuirfed mo gilla gach lae ar cenn mo proinne sa cathraigh.’ ‘Do gebha tu-sa sin


p.99

co craidhi’, ar an cunndais.

Dala Sir Gyi iarum do cuaidh sé san furais, & fuair ditreabach ann a n duirrthech ag edurguidhi an duileman, & ro bennaigh Sir Gyi dó, & ro iar pairt don duirrtech air co fuin an betha. Dercus in dítreabhach fair, & adubairt: ‘Dom' dóigh’, ar-sé, ‘ro badhuis uair ecin & ro ba díl anora tú, & do gebuir oired rium-sa dhe in fedh bus beo tú.’ Do rug Gyi a buidechus-sin risin ditreabach. Do rindi Gyi slechtain co fhirluath iar-sin. Do labuir in t-aingel osa cinn, & adubairt: ‘A Gyi, ullmuigh tú ar cinn do tigerna .i. in t-Athur Nemdha an t-ochtmad lá ó 'niúgh.’ ‘Deo gracias’, ar Gyi. Mur-sin dó co cend an t-ochtmad la, & do cuir a gilla in tan-sin co Feilis, & adubairt fris: ‘Ber mo noi m-bennachtad d'innsaighi na bainntigerna, & ber leth an fainne-so mur comurtha cuici, & innis di co fuighir-sa bás san uair-so; & abair ré guidhi ar mo son docum Dia, & ticedh si do breit a m-bethaidh orum.’ Do cuaidh in gilla co fírluath co Feilis, & ro innis scela Gyi di, & tug leth an faindi di, & ro aithin si é, & ro aithin gurb é Gyi ro búi a richt duine102 aici is derthech. Dala na cunndaisi iarum ro gluais roimpe ina reim roretha co ruigi in derthach, & fuair si Gyi sinti {MS page 344a} ar urlar in dertaighi, & a aghaidh soir, & é ag fagbail na h-anma; & ro sgrech in rigan co rechtaicenntach & roger iar n-aithni Sir Gyi di. Ro fhech Gyi fur in righain, & do crap sé a cosa cuigi in tan-sin, & tug se builli uadha dibh co prap, & do ben se cloch don urlar ag fagbail na h-anma, & ata feidm moirseisir a h-imcar ar bara. & do chunnaic Feilis cusmailius coluim gleghil ag tiacht as bel Sir Gyi & ag dul súas a flaithemnus Dia. Conidh amlaidh-sin fuair Feilis a h-itci on duileman, uair ro iaradh si ar Dia builli da suil & da radarc d'faicsin do Gyi sul nach scaradh a anum ris. & ro linadh103 an derthach do dethbaludh ainglidhi gur sharaigh na h-uili luibh & spisradh & gum ar dethboludh. Do curedh Sir Gyi a n-eiledrum & dob ail leo a breith sa cathraigh dia annlucadh, & a roibhi a Saxanaibh uili ni thoigeobdais as in áit-sin é. & ro h-annlaicedh co h-ordamail annsa derthach-sin é


p.100

an uair-sin. Do rindedh iar-sin sepel sidhamail, socharthanach ina timchill, & do rindedh mainister mór minalaind a timcill an t-seipeil, & do curedh ord craibtech cananach innti; & tug Feilis bethugudh don mainistir-sin co fuin an betha, & ro ordaigh deich sacairt fichet do beth ag serbís co síraidhi annsa mainistir-sin.

Dala Feilisi iar-sin ro ullmuigh si hi fein, & fuair bás a cinn deich la fichet tar eis na mainistreach-sin do crichnugudh, & ro h-annlaicedh a n-aentuma re Sir Gyi hi, iar m-breith buidhi doib o demhun & o domun, & atait a cuirp a bus isna talmannaibh coitcenna coleicc, & atait a n-anmanna ar nimh idir ainglibh. Conidh amlaidh-sin do crichnuighedh betha an aeuridiri is lugha dob olc da roibhi ina aimsir.

43

{MS page 344b} Dala Sir Heront do cuaidh se do lorgairecht a dhalta ar fud in domun .i. Roighnebron, mac Sir Gyi o Berbuic, & do gabadh é san Afraicc, & ro búi se secht m-bliadhna a prisun ann. & adubairt i n-aroile la: ‘A tigerna’, ar-sé, ‘is truagh nach bás do tugais dam sul do beinn isin carcair-so. Is mór do gaiscedh maith do ríghnus riam ge taim ag toitim isin prisun-so.’ & ro búi in seighler ag eistecht na m-briathar-sin, & do cuaidh mur a roibhi Ambrail, & ro innis na scela-sin do, & adubairt gur doigh leiss co coiscfedh se in ridiri óg ro búi ag innrudh & ag argain na crichi. ‘Tabur cuguind co lúath e’, ar Ambrail. Tugadh co lathair é, & fochtuis Ambrail scela de, & ca tír dó. Adubairt Sir Heront: ‘Sasanach me’, ar-se. Adubairt Ambrail: ‘Narb aithnid Gyi o Berbuic?’ ar-se. ‘Dob aithnid’, ar Heront, ‘uair is mé cet ridiri do cuir sé ara seilbh riam.’ ‘Is mogenar agam beith an ridiri-sin anois’, ar Ambrail. & adubairt Ambrail: ‘Ata ridiri og ag farrach & ac feoilgerradh mo muindtiri re sé bliadnaibh, & da ticed let a chosc dim do ligfinn amach thu con do muinndtir.’ Adubairt Sir Heront: ‘Mata fer a coisc sa domun, o nach mairenn Sir Gyi, is misi é’, ar-se. Is ann tucad sdét faithech, firescaid do Sir Heront, & trealam comdaingen catha, & airm arrachta, urrunta, & ro freagair in comruc asa h-aithli,


p.101

& torchair deichnemar ridiri co prap leis. Tanic Roignebron co lathair in comraic, & adubairt: ‘A senoir’, ar-se, ‘is adhuathmur in bail do-beridh arna sluaghaibh’, ar-se, ‘& toitfir fein ann.’ Is ann-sin do comruic Sir Heront & Roighnebron re ceile, & do rindedur co féigh fergach, firnertmur, fuileach, foburtach, & ní fes ar an fedh-sin {MS page 345a} cia acu do claidhfigh isin comruc. & adubairt Sir Heront: ‘A ridiri oig’, ar-sé, ‘ni rug og na sen a comfad-so as damh riam gan toitim lium ach tu.’ Adubairt Roighnebron ‘A senoir ecuind’, ar-se, ‘is gerr co tuitfe tu-sa lium-sa.’ Adubairt Sir Heront: ‘Innis scela dam cé tú, & ca tir duit.’ ‘Ní dingen’, ar-se, ‘no co m-benar in cend gruagach-sin dit-sa.’ Adubairt Heront: ‘Is sine misi na thú’, ar-sé, ‘& innis scela dam a n-anoir Dia & mo seinnserachta, uair is mór fhailtigus mo menma romud, & ní duthraic lium do marbadh.’ Adubairt Roighnebron: ‘Indeosa misi scela duit’, ar-se, ‘uair is ridiri Saxanach me’, ar-sé, ‘& Roighnebron m'ainm, & mac do Sir Gyi o Berbuic mé.’

Iarna clos-sin do Sir Heront do thuirrling co prap, & ro thoirbir Roighnebron do pogaibh co dil, díchra, deththairisi. Adubairt Heront: ‘A Roighnebron’, ar-sé, ‘in aithnighenn tú misi?’ ‘Ní aithnigim’, ar Roighnebron. ‘Is misi Sir Heront .i. h'oidi-si’, ar-sé, ‘& do curedh orum a Saxanaibh gurb é do reic-si re luing cennaigh do ronus. & do cuartaigh me moran don domun gut' iaraid, & ataim secht m-bliadhna am cime crapaillti a laim annsa cathraigh-so re da thaebh ag Ambrail, & is e ro-m-cuir104 cum comruic aniugh me ara son.’ Dala Roighnebron iar clos na scel-sin do, fa domesta mét a luthaire. & do rindedur in dias-sin sídh idir Argus .i. righ na h-Afraice, & Ambrail, nech lugha ceim na rí, & fa mo na diuice, & do ligedur in da rí rathmura, ro-uaisli-sin amach gach a roibi a laim acu ar gach taebh mur anoir don da ridiri-sin. & ro indis Sir Heront gurb é goid Roighnebron do rindedh uadha, & gurb aga iaraidh ro bui. & do sgar-{MS page 345b}udar risna rightibh in tan-sin, & do rucadur buidechus an anora riu asa h-aithili, & do cuir Sir Heront a muindtir & a long roime a crichaibh Saxan. Conid amlaidh-sin ro faghadur in da ridiri-sin cricha na h-Afraice.


p.102

44

Dala Roighnebron & Heront ro gluaisidur rompo fedh tre fhasaigibh fairsinge, furlethna, &105 nach facadur duine na ainmidhi, & ro badur fein & a n-eich cortha, ocurach a n-deredh lae. & do cunncadur tor comdaingin cloichi uatha, & pailis daingin, dobreoiti ina urtimcill, & furaiss fhairsing do lethtaebh in caislein-sin, & ro iaradar fhoslogudh rompa, & ro fhiarfaigh in doirrseoir cuidh ro bui ann. & adubradar-san ‘aendias ridiri ina n-aenar’; & do ronadh a n-uraghall, & do leiced asteg iat, & ro gabadh a n-eich uatha, & do ronadh umalassaic doibh, & tucadh a lórdaethain bidh & dighi cuca, & do caitedur daethain de.

Ro fhiarfaigh Roighnebron créd tucc in tír-sin a n-fasac uile. Adubairt: ‘Ri diumsach, diablaidhi, drochbertach do cuir cocadh oruind’, ar-si, ‘& ro marbadh ar muindtir les, & ro ben ar n-uili maithus din, & ro gab no ro marb tigerna in tíri-so; & is e fa fer dam-sa. & ro bé-sin iarla Aimistir Amundae, & Sir Gyi o Berbuic do cosuin riam co ruici-so e, uair is aigi ro búi ina oclach.’ Adubairt Roighnebron: ‘Rachad-sa’, ar-sé, ‘do lorgairecht fer ceile duit, uair dob oglach dom' athair-si e.’

Ro eirigh Roighnebron ar maidin iarna mharach, & ro gluais, & nir lig se Sir Heront leis, & ro imigh ina aenar, & ro bui co cian ac siubal roime, & tarrla dorusbél uama fair, & do cuaidh astegh innti, & ro imigh teora mili fo thalam, & ro eirigh soillsi taithnemhach ar fagbail na h-uama dó, & fuair sruth seitreach, sirlaidir, & tricha troigh ar doimne ann, & ní fuair Roighnebron sligi thairis. & do cuaidh ar cumairci na Trinoidi, & ro {MS page 346a} ben leim asa ech fur in sruth co sírcalma, & do rug si h-airis e, & do cunnnic se cathair fhairsing, firdaingen, & do cuaidh astegh innti, & do cuartaigh a lan don cathraigh, & ni fuair enduine innti; & do cuaid iar-sin ann halla rigdha, romor, & fuair enduine mór, diblidi, deroil ina shuidhi sa halla, & ilimud iarainn fair; & do bennaigh do, & do freagair in t-oglach in bennugudh. & adubairt: ‘A ridiri oig’, ar-se, ‘is truagh do thecht isin cathraigh-so a coinne do báis’, ar-sé. ‘Cia tu-sa?’ ar Roighnebron. ‘Is misi iarla Amistir


p.103

Amundae’, ar-sé, ‘& ataim secht m-bliadhna a laim ann-so, & Sir Gyi o Berbuic do rinde ridiri dim, & is aigi ro badhus am' oglach.’ Adubairt Roighnebron: ‘Tarra ar mo culaibh-si’, ar Roighnebron, ‘& berud lium tú’, ar-se. ‘Da n-dechar’, ar an t-iarla, ‘ber-si cloidhemh in ri let ata ar sliasait na fuindeogi úd, uair ni hétir dergad air le h-armaibh ele, & ca fis nach da cloidhem fein ata a n-dán a marbadh.’ & ro gluaisidur rompa asa h-aithli, & do cunncadur in ri sidha dia rochtain106, & do mall(aigh) in rí do Roighnebron. Adubairt Roighnebron re h-iarla Aimistir: ‘Tuirrling’; & do roine iarum, & do comrac Roighnebron & rí in t-sigha comrac nertumar, naimdighi re roile o urthosuch na maidni mochsoillsi co medhon lae, & ni fes cia h-accu do-beradh buaidh in cathaighi frisin ré-sin. Tuc iarum Roighnebron builli brigmur, bithneimnech don rí sigdha, & ro trasgair e, & ro thuirrling fair dia dicennudh. & ad-bert an rí: ‘A thigerna’, ar-se, ‘gab misi mur oglach cugud, & tabur m'anum dam, & do-ber mhé féin con mo maithus107 duid; & ro shailes nach roibh sa domun fer mo coisc acht Gyi o Berbuic no nech ecin da fhialus.’ Tuc Roighnebron a anum don rí {MS page 346b} & ro lig in righ síghdha braigdi iarla Amistir amach uile do Roighnebron, & ro aisig a maithus uili don iarla, & ro innlaicc tar an sruth iat. & do chuadar mur a roibhi Sir Heront & ben iarla Amistir, & ba luthaireach leis in m-bainntigerna a fer cona muindtir d'faicsin iarna m-beth secht m-bliadhna gan faicsin di, & ro fer si failti michar, muinnterach re Roighnebron. Conidh amlaidh-sin ro gab Roighnebron nert fur in rígh sigdha co n-icci sin.

45

Iar forba in morgnima-sin re Roighnebron ro imigh roime asa h-aithli, & Sir Heront maraen ris, & ni derrnsad comnaidhi co rangadur cricha na Burguine, & fuaradur ina fasach gan suidhiugudh hi, & a cathracha ina m-blodhuibh brisdi, buanrebtha. & ro fhiarfaigh Roighnebron créd tuc in tir mur-sin. Adubairt fris: ‘Iarla Salua’, ar-se, ‘ro mill tigerntus diuice na Burghuine, & ata enridiri og, arrachta, oireghdha ina farrud re


p.104

treimsi, & ní tainic o tosuch in domuin a commaith do ridiri, & is e ro airg & ro innraith in crich-so. & ata sé ar inn na tulca ud ar bar comuir a coimét na conaire, & ni ligenn se éladhach betha thairis gan marbadh, & ata fiche cet ridiri marbh ina timcill torcair lais.’ ‘Rachud fein do cathugudh ris’, ar Roighnebron. ‘Rachad-sa let’, ar Sir Heront; & do cuadur iarsin ar mullach in cnuic, & nír cian doib ann in tan ro cunncadur in ridiri colga, cetfadhach ina n-dochum, & é faenais re Roighnebron.

Adubairt Sir Heront: ‘A Roighnebron’, ar-sé, ‘bidh ar do coimét festa, uair ata in ridiri feramail, firarrachta ac techt inar comdhail’; & do cuaidh Roighnebron ina coinne., & ro ferudar gleo gaibhtech, grainemail re roile, & ro badur isin {MS page 347a} gliaidh-sin co medhon lae, & ní fes cia acu do cláidhfi. Do ráidh Roighnebron: ‘O ro gabus airm laich im' laim ní rug do comhog in comfad-so damh gan toitim lium’, ar-se. ‘Do gebuir-si misi do gnath mur sin’, ar an ridiri, ‘no co toitir lium’; & do badur a fad na diaigh-sin a cathugudh re roile. Adubairt Sir Heront: ‘Scuiridh seal d'ar cathugudh’, ar-sé, ‘& innsim scela d'aroile.’ Adubairt in ridiri: ‘Ní thiur-sa scela dibh’, ar-se, ‘no co m-benar indera cend-sin dib-si.’ ‘Indis scela duind ar gradh h'einigh & h'edhnamha, uair ata ar craidhe furbailtech romhud, & ní mian linn do dhochur do denum.' Do raidh in ridiri: ‘Inneosa misi scéla dibh’, ar-se, ‘uair is ridiri Saxanach misi’, ar-se, ‘& mac do Sir Heront me, & ridiri do muindtir Sir Gyi o Berbuic, & Sir Aslog m'ainm’, ar-se. & do cuaidh m'athair .i. Sir Heront, do lorgairecht a dalta .i. Roignebron, mac Sir Gyi o Berbuic, & do goidedar foirenn luinge cennacht uadha san Afraicc h-e, & atait secht m-bliadhna o duaidh er an lorgairecht-sin, & ni fuaramar enfocal do scelaibh cechtar dibh risin ré-sin. & anuair fa tainic ais gaisgidh dam-sa, do gabus gradha gaiscidh & deisi ridiri chugum, & tanag do shiubal an doman do lorgairecht m'athar & mo derbhcomhdhalta. & ro fostaidh iarla Salua me do cogud ar diuice na Burguine, & ro h-innradh & ro h-arged in Burguine lium in bliadhain-so. & Atá ac coimet na slighedh-so re bliadhain, uair is i-so conuir coitcenn gach aein shiubhlus in doman soir no siar, & nir siubhuil in conuir-so re bliadhain aenridiri nar


p.105

fiabhroighesa scela m'athar & mo derbcomalta dibh, & ni fuarus enfocul {MS page 347b} da sceluibh risin re; & or nach fuarus, nir leigis eladach bethad orum dibh gan marbadh; & is iad-sin mo scela dib-si. & Fos do den in cetna rib-si .i. boinfed adharcenn dibh-si sul nach sgarud rib.’ Adubairt Sir Heront: ‘Ní coir duit sinne do marbadh’, ar-sé, ‘uair is misi h'athair, & is é-sin Roighnebron rena fuil tu a comrug.’ Iarna clos sin do Sir Asloce do thuirrling co luath, & do thoirbir teora póg co dil, díchra, dethtairisi do Roighnebron & do Sir Heront mur an cetna. & do cuadur a millsi briathar & a caine comraidh re chéile, & do cuadur iarsin a cenn iarla Salua, & do rónsad sídh itir e & diuice na Burguine. & tangadur a Saxanaibh iar-sin, & ní rug Roignebron béo ara mathair ann, & do glac sé oighrecht a shenathar cuigi .i. iarlacht o Berbuic, & iarlacht Boicigam, & tug sé barúntacht do Sir Heront, & ilimud maithusa ele re chois.