Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

Fled Dúin na nGéd

Author: Unknown

File Description

Ruth Lehmann

Electronic edition compiled by Stephen Beechinor, Beatrix Färber, Dara Mac Domhnaill

Funded by University College, Cork and
Professor Marianne McDonald via the CELT Project

2. Second draft.

Extent of text: 13755 words

Publication

CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork
College Road, Cork, Ireland

(2000) (2008)

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G302014

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.


[RESTRICTED]

Hardcopy copyright lies with the School of Celtic Studies, Dublin Institute for Advanced Studies.

Sources

    Manuscript sources
  1. Dublin, Royal Irish Academy, MS 535, olim 23 P 2, al. Yellow Book of Lecan, 319a1–324b44.
  2. Dublin, Royal Irish Academy, Stowe MS 23 K 44.
  3. Dublin, Royal Irish Academy, Stowe MS B iv 1.
  4. Brussels, Bibliothèque Royale, Brussels MS 3410.
    Editions
  1. John O'Donovan, The banquet of Dun na nGedh, and the battle of Magh Rath, an ancient historical tale. Now first published, from a manuscript in the Library of Trinity College, Dublin [Yellow Book of Lecan], with a translation and notes, Dublin: Irish Archaeological Society, 1842.
  2. Carl Marstrander, Fleadh Dúin na nGéadh ocus Cath Muighe Ráth. The Irish text edited with introduction and a glossary. (Videnskabs-Selskabets Skrifter. II. Hist-Filos. Klasse. 1909, No. 6), Christiania, 1910.
    Translations
  1. Ruth Lehmann, The Banquet of the Fort of the Geese. In Lochlann 4, 1969, 131–59. [English translation of Fled Dúin na nGéd, 1964].
    Secondary literature
  1. Brian Ó Cuív, in Éigse 11 (1964/66) (pt. 3, 1965/66) 219–21 (review of Ruth Lehmann's edition).
  2. E. Bachellery, in Études Celtiques 11 (1964/67) (fasc. 2, 1966/67) 526–28 (review of Ruth Lehmann's edition).
  3. Donald G. Howells, in Scottish Gaelic Studies 12 (1976) (pt. 1, 1971) 113f. (review of Ruth Lehmann's translation).
  4. Brian Ó Cuív, in Éigse 14 (1971/72) 261f. (review of Ruth Lehmann's translation).
  5. Máire Herbert, Fled Dúin na nGéd: A Reappraisal, in Cambridge Medieval Celtic Studies 18 (Winter 1989) 75–87.
    The edition used in the digital edition
  1. Fled Dúin na nGéd. Ruth Lehmann (ed), First edition [One volume. xxiv + 80 pp. v Preface, vii Contents, ix Introduction, 1–30 Text, 31–37 Brussels Manuscript, 38–76 Glossary, 77f Index of Persons, 79f Index of Places and Peoples.] Dublin Institute for Advanced StudiesDublin (1964) . Mediaeval and Modern Irish Series. , No. 21

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

The present text represents pages 1–30 and 31–37 of the volume.

Editorial Declaration

Correction

Text has been checked and proofread three times. All corrections and supplied text are tagged.

Normalization

Instances of S, s plus punctum delens have been rendered as S, s.

Hyphenation

Compound verbs such as as-bert, at-bert, ad-chonnairc and prefixed do, as in do-chuaidh, have been hyphenated. So have notae augentes.

Hyphens have been inserted after mutated words with h- in anlaut and after nasalisation.

When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page break, the break is marked after the completion of the hyphenated word. Hyphens before line-breaks have been eliminated, with the words written in full before each line-break.

Segmentation

div0=the saga; div1=the version. Page-breaks are marked pb n=""; line-breaks are marked lb n="", and manuscript foliation mls n="" unit="folio".

Interpretation

Personal names and place names have not been tagged. Such tagging is envisaged in a future edition.

Profile Description

Created: By one or more unknown Irish monastic author(s). The story belongs to the Middle Irish period. Date range: c.1050-1150 (?).

Use of language

Language: [GA] The text is in Middle Irish.
Language: [LA] A few recurring phrases are in Latin.
Language: [EN] A few words supplied by the editor are in English.

Revision History

Corpus of Electronic Texts Edition: G302014

Fled Dúin na nGéd: Author: Unknown

p.1

Fled Dúin na nGéd

YBL facs. 319 a 1

{folio 319 a 1}
1]

Buí ríg amra for Éirinn feachtus and,
2] .i. Domnall mac Áeda mic Ainmirech mic Sédna mic
3] Fhergusa Cennfhoda mic Conaill Gulban mic Néill Noígíallaig
4] de cheníul Cuind Chédchathaig & Úgaine Máir anall.
5] Ar is é int Úgaine Már sin ro gab rátha gréne & ésca &
6] mara & drúcht & daithin & rátha na n-uile dúl aicsige &
7] nemaicsigi & nách dúil fil a nim & a talmain im rígi n-Érenn
8] do dílsiugad dia chloind co bráth. Ocus ro gab didiu
9] Túathal Techtmar mac Fíachach Finnola na rátha cédna
10] for slicht a sdenathar .i. Úgaine Máir & gé dotísta fria
11] chloind-sium im rígi n-Érenn tar sárugad na ráthsin & na
12] n-dúl ro naisc-sium forro ruidilsi Temrach cona colamnaib
13] & sentúatha Temra & Mide do grés oca chloindsium co
14] bráth & gé no fáemad neach do chloind Úgaine nó Thúathail
15] rígi do thabairt úaidib do neach aile araí trá nocha dlig
16] in ríg sin teacht i Temair acht mine thuca ferann bus
17] chomshuthain fria do chloind Úgaine Máir & Túathail
18] Techtmair i céin bus ríg hé foraib & in tan atbéla in ríg
19] sin Temair do beith ac claind Úgaine amail ro naisc
20] Úgaine fesin for firu Érenn in tan ro gab gíallu Ér[enn]
21] & Alban & co tír Leatha allanair.


22] Araí sin ro h-escainead Temair íarum la Rúadán Lothra
23] & la dá apstal décc na h-Érenn & la náemu Érenn archena.
24] Ocus cipé no gabad in rígi nírba h-adha dó beith i Temair
25] ó ro h-escainead hí acht int inad ba sruithiu & ba h-aíbniu
26] lasin ríg no gébad Érinn is ann na bíd a domnás & a
27] aitreab amail do-rigne Domnall mac Áeda oc Dún na n-Géd
28] for brú na Bóinne, & ro thóraind-sium seacht múru mór- aidbli
29] imon dún sin fa chosmailius Temrach na ríg & ro
30] thóraind gid tige in dúine sin fa chosmailius tige na
31] Temrach .i. in midchúairt móradbal (is innti no bíd in
32] ríg fesin & na ríg & na rígna & na h-ollumain & a n-is deach

p.2


33] fri cech n-dán olchena) & in long Muman & in long Laigen
34] & in chóisir Connacht & in eachrais Ulad & carcair na
35] n-gíall & rétla na filed & gríanán in énúaitne (is éside
36] do-rigned la Cormac mac Airt ar tús dia ingin .i. do
37] Gráinne) & na tige olchena cenmothát sin.


38] Codlais Domnall adaig íarum isin tig sin & atchí fís &
39] aislingthi & is ed atchonnairc .i. cuilén con ro h-ailed lais .i.
40] Fearglond ainm in chon sin forá glún fesin a dul for
41] debaid úada & cúanarta Érenn & Alban & Saxan & Bretan
42] do thinól don chuilén sin dochum Érenn, co tardsat
43] secht catha don ríg & do fheraib Érenn ime fri secht laa na
44] sechtmaine & co tardta ár ceand eturru cach laithi díb
45] sin & in sechtmad laa ann ro mebaid for na conu & ro
46] marbtha cú in ríg andar lais isin cath déidenach díb sin.
47] Musclais íarum in ríg asa chodlud & dotáed bidg asin imdaig
48] co m-buí for urlár in tige & sé lomnocht.


49] Do-bert trá ben in ríg .i. ingen ríg Osraige, a dí láim
50] ima brágait & as-bert fris. ‘Airis ocum-sa, a ríg,’ ol sí,
51] ‘& ná tuc h'aire re fígisib aidche & nárot úamnaigther
52] trithu, ar atát Conaill & Eógain & Airgíalla & clann Colmáin
53] & síl Áeda Sláine & cetheóra fine Temrach imut anocht isin
54] tigsi; & airis for céill,’ ol sí. ‘Bennacht fort, a ben,’
55] ol sé. ‘Is maith rom tecaiscis.’ Ocus dotáed lee isin
56] leapaid íar sin, & ro íarfacht in rígan scéla de cid atchonnairc
57] isin fhís. ‘Ní eibér frit, a rígan,’ ol sé, ‘ná fri neach aile
58] no co roisiur co h-airm a fil Máel Caba cléirech, mo derbráthair,
59] ar is é breithem aislingthi is deach fil a n-Érinn.’


60] Téit íarum in ríg i cind mís céd cairpthech co h-airm a
61] m-buí Máel Caba mac Áeda mic Ainmirech co Druim
62] Dilair & sé ann iar fágbáil rígi n-Érenn ar grád Dé & in
63] Choimded na n-dúl & dísert m-bec aigi ann sin. Deichenbur
64] & céd cléirech a lín annsin fri h-oifrend & fri ceilebrad
65] cech trátha. Ráinic trá in ríg co Druim Dilair co teach
66] Maíl Chaba & ferthar fáilti fris ann & dogníther fosaic

p.3


67] dóib & atnagar bíad dóib comba sáitheach íat uile. Anait
68] annsin fri sechtmain & innisid Domnall íarum a aislingthi
69] do Máel Chaba co léir & as-bert fris: ‘Beir breith furre sin,
70] a bráthair inmain,’ ol sé. Ro h-imdergtha íarum im Máel{folio 319 b 1}
71] Caba iar cloistecht na h-aislingthi & as-bert: ‘Is cían ótá
72] a tairrng[ir]i in aislingthe sin, a ríg,’ ol sé, ‘& bératsa
73] breith furri. Mac ríg,’ ol sé, ‘& cuilén con inand aislingi
74] dóib. Ar atát dá dalta dile agutsa, a ríg,’ ol sé, ‘.i.
75] Cobthach Cáem mac Ragallaig mic Úadach (ríg Connacht
76] in Ragallach) & Congal Cláen mac Scannláin Scíathlethain
77] (ríg Ulad fesin intí Congal). Ardaigfid cechtar
78] díb it agaidsiu, a ríg, & do-béra díbergaig & óes dénma uilc
79] Alban & Frangc & Saxan & Bretan lais dochum n-Érenn &
80] do-bérat secht catha duit-siu & d'fheraib Érenn archena,
81] comba h-ár slóg foraib dib línib & in sechtmad cath cuirfithir
82] and táethfaid do daltasu isin chath sin & is í sin
83] breth na h-aislingthi atchonnarcais, a ríg,’ ar Máel Caba.
84] ‘Ocus is chóir duit-siu, a ríg,’ ol sé, ‘fleadh do thóchustal
85] agud & fir Érenn do thabairt dia caithim & géill cacha
86] cóicid a n-Érinn do gabáil & na dí dalta sin filet agudsa
87] do chongbáil a n-glasaib co ceann m-blíadna. Ar is neach
88] díb tic frit—dáig téit a neim as cach aislingthi allastig
89] do blíadain—& a légud amach iar sin & seódu imda & maíne
90] díríme do thabairt dóib íarum.’


91] ‘Ní dingéntar sin limsa,’ ol in ríg, ‘ar is túsca no
92] fúicfindsi Érind inás dogénaind fell for mo daltadaib
93] fesin, ar ní thicfad frim-sa caidche; & dia tístais firu in
94] domain frimsa, ní thicfad Congal’. Conad ann as-bert so:

  1. 95] Atchonnarc aislingi n-olc,
    96] sechtmain for mís gus anocht;
    97] is dó tánagus óm thig,
    98] dá h-aisnéis, dá h-innisin.

    2. p.4

  2. 99] Mo chuilén-sa cúanna a clú,
    100] Ferglonn ferr hí ná cech cú;
    101] dar lim ro thinóil dam cúain,
    102] dár mill Érinn fri h-óenúair.
  3. 103] Bersi breith fír uirre sin,
    104] úait a Maíl Chaba clérig;
    105] is tú dliges co h-éimeach,
    106] at fisig, at fírchléirech.
  4. 107] Mac ríg is cuilén mílchon,
    108] inand dóib gus is gnímrad,
    109] inand menma dóib malle,
    110] & inand aislinge.
  5. 111] Mac ríg Ulad, ard a smacht,
    112] nó mac ríg cóicid Connacht;
    113] Cobthach tic frit as cech róen,
    114] nó a fear cumtha, Congal Cláen.
  6. 115] Cobthach do thíachtain frimsa,
    116] mairg adeir úair is innsa,
    117] is ní thicfad Congal cain
    118] frim-sa ar dergór in domain.
  7. 119] Comairli ná millfed neach
    120] úaim duit, a uí Ainmirech:
    121] a n-gabáil re blíadain m-báin;
    122] ní ba mesaidi h'édáil.
  8. 123] Mairg aire do-chúaid don gus,
    124] dianom gabad aithrechus;
    125] dá n-dernaind sin, súairc in glonn,
    126] nocha déchfaind céill ná cond.

    Atchon.

p.5


127] Tic in ríg dia thig iar sin & ro tinóiled fled baindsi lais
128] do dénam baindsi a dúine & a rígi, ar ní raibe a n-Érinn
129] dún amail a dún-sum acht nár ba bind lasna rígai & la
130] Domnall fesin anmum in dúin sin .i. Dún na n-Géd
131] dogoirdís de & is ed ro ráid Domnall fria máeru & fria
132] rechtairiu & fri h-óes tobaig a chána & a chí-sa cech ní
133] fogébtha a n-Érinn de uigib geóidh do thabairt leó dochum
134] na fleide ar nírbo míad la Domnall co m-beith for
135] domun cenél m-bíd nách fuigbithea forsin fhleid sin. Ro
136] tinólad trá in fhlead uile itir fhín & mid & chormaim & cenél
137] cech bíd olchena cenmothát na h-uigi namá ar nírba réid
138] a fagbáil. Ocus do-deachadar óes in tobaig seachnón
139] Mide for íarrair na n-uige conus tarladar for duirtheach
140] m-bec & óenbannscál ann & caille dub fora cind & sí oc
141] irnaigthi fri Día. Atchíad muinnter in ríg ealta do gédaib i
142] n-dorus in duirthige. Tíagait isin teach & fogabat íand lán
143] de uigib géd ann. Ocus as-bertadar: ‘Rop sén maith dún,’
144] ol íat, ‘dia sirmís Érinn, ní fuigbithea ní bud mó oldáseo
145] de uigib géd i n-óeninad innti.’ ‘Nipu sén maith itir
146] ón,’ ol in bannscál, ‘& ní fu líth don fhleid gusa m-bertha
147] in m-bec m-bíd sin.’ ‘Cid sin,’ ol íat. ‘Ní hannsa,’ ol
148] in banscál, ‘náem mírbulda do muindtir Dé fil sunn .i.
149] Espuc Earc Sláine, & is ed a mod beith isin Bóinn conice
150] a dí ocsail ó madain co fescor & a shaltair forsin trácht ina
151] fhíadnaisi & sé oc irnaigthi do grés & is í a phroind cecha
152] nóna iar tocht sunn: ug co leith & teóra gasa do biror
153] na Bóinne & is ed is chóir dúibsi cen a shárugad imon m-bec
154] m-bíd fil aici.’ Ní tardsat íarum muinnter úaibrech in
155] ríg nách freagra furri, úair ba h-aithech a h-ucht treóin
156] insin & berait leó cuid i fhíreóin & in náeim dia aindeóin.{folio 320 a 1}
157] Mairg trá gusa rucadh in m-bec m-bíd sin ar ro fhás mórolc
158] de iar tain, úair ní raibe Ériu óenadaig ó sin ille a síd
159] ná a socra nó cen rún uilc do dénum indti. Tic int érlam
160] dia thig íarum .i. Espuc Earc Sláine tráthnóna & innisid

p.6


161] in bannscál. Fergaigther íarum in fírén & as-bert: ‘Nípu
162] sén maith dontí gusa rucad in cenél bíd sin & nárub é síd
163] ná leas Érenn tic don fhleid gusa rucad acht gurub é a
164] h-imresna & a congala & a h-esíd tic di’ & ro escain íarum
165] in fhlead amail is neimneachu forcáemnacair a h-eascaine.


166] A m-bátar muinnter in ríg ann iar sin, co n-acadar in
167] lánumain chucu .i. ben & fer médithir fri mulba di charraic
168] for sléib cech m-ball dia m-ballaib; gérithir altan berrtha
169] fáebur a lurgan; a sála & a n-eascada rempu; ge focerdta
170] míach di ublaib fora cennaib ní roised uball díb lár acht
171] conclised for barr cech óenrúainne don fhult buí fora
172] cennaib; guirmithir gúal nó duibithir deathaig cech m-ball
173] díb; gilithir snechta a súile. Concerdat fabach dia fés
174] íchtair co clised dar cúl a cind sechtair, & concerdat
175] fabhach dia fés úachtair co foilged a n-glúine; ulcha
176] forsin m-bannscáil & in ferscál cen ulchain. Dronglach
177] eturru 'gá h-imarchor lán de uigib géd. Bennachsat don
178] ríg samlaid. ‘Cid sin?’ ol in ríg. ‘Ní hannsa,’ ol íat.
179] ‘Firu Érenn oc teaglumad fledi duit-siu, & do-beir cech fer
180] a chumang don fleid sin, & agus is é ar cumangne ina fil for
181] ar muin de uigib.’ ‘Am buidech de,’ ol in ríg. Berar
182] isin dún íat, & do-berar proind céd do bíud & cormaim
183] dóib. Loingid in ferscál sin, & ní thard ní de don banscáil.
184] Berar proind céd eli dóib. Loingid sí sin a h-óenar &
185] sirid tuilled. Do-berar proind céd eli dóib. Loingid dib
186] línib sin. ‘Tabar bíad dún,’ ol íat, ‘má tá lib hé.’ ‘Is
187] cubus dún,’ ol Cas Cíabach .i. rechtaire in ríg, ‘ní
188] tibirther co toirset firu Érenn olchena don fhleid.’ As-bertadar-sum:
189] ‘Bid olc dúib sinne do thomailt na fledi ar tús,
190] ar bid imresnaig firu Érenn impe, ar is do muinntir ifrinn
191] dún.’ Ocus fogníat míchélmaine co mór dona slógaib.
192] Lingit amach íarum & tíagait for nefní.


193] Ro tocurthea íarum cóicedaig Érenn don fhleid sin &
194] a rígu & a toísig & a n-ócthigernn & a n-amsaid & óes cacha

p.7


195] dána gnáthaig & ingnáthaig olchena. IS íat so ba cóicedaig
196] for Érinn in tan sin .i. Congal Cláen mac Scannláin i
197] rígi nUlad, Crimthan mac Áeda Cirr i rígi Laigen & Máel
198] Dúin mac Áeda Bennáin i rígi Muman & a bráthair .i.
199] Illan mac Áeda Bennáin for Desmumain & Ragallach mac
200] Úadach i rígi Connacht & Domnall mac Áeda fesin i
201] n-airdrígi for Érinn úaistib sin uile.


202] Tuctha íarum na slóig sin uile firu, macu, mná, sceó
203] ingena, láechaib, clérchib co m-bádar for faichthi Dúin na
204] n-Géd oc techt do thochaithim na fledi do-rónta and la
205] Domnall mac Áeda. Ro érig in ríg do fherthain fáilti frisna
206] rígu & as-bert: ‘Fo chen dúib uile,’ ol sé, ‘itir ríg & rígain
207] & filid & ollum.’ Ocus as-bert fri Congal Cláen fria dalta
208] fesin: ‘Eirg,’ ol sé, ‘do déchsain na fledi móire fil isin
209] dún & dia thaidbriud ar at maith do thaidbriud & t'fhaircsiu
210] for nách ní atchífithea.’


211] Téit didiu Congal isin teach a roibe in fhled & ro déchustar
212] uile hí itir bíad & fín & chormaim & ro thairind a rosc
213] forsna h-uigib géd atchonnairc ann, ar ba h-ingnad lais &
214] ro thomail mír a h-ug díb & ibid dig ina díaid & tic amach
215] íar sin & as-bert fri Domnall: ‘Ba dóig lim,’ ol sé, ‘dia
216] m-bedís firu Érenn fri teóra mísa isin dún co m-bíad a
217] n-dáithin bíd & digi ind.’ Ba buidech in ríg de sin & téit
218] fesin do déic-siu na fledi & innister dó amail ro escain
219] Espuc Earc Sláine in fhled & cech óen no chaithfed na h-uige
220] do-ratá úada fesin & atchí in ríg na h-uige & ro íarfacht:
221] ‘Cía ro thomail ní don uig ucut?’ ol sé, ar ro fitir-sium
222] in cédna ro thoimélad ní don fhleid & sí arna h-escaine
223] comad de ticfad Érind do mhilled & a aimréir-sium do
224] dénum conid de sin ro íarfacht scéla in uige ucut. As-bertadar
225] cách: ‘Congal,’ ol íat, ‘do dalta fesin is é ro thomail
226] in ug.’ Ba brónach in ríg de sin ar ní raibe a n-Érinn
227] neach bud measa lais do thomailt na fledi ar tús iná Congal,
228] ar forfitir-sium a míchíall & a olc co menic roime sin for

p.8


229] Congal. Ocus as-bert in ríg iar sin: ‘Ní thoiméla neach
230] in fhled sa,’ ol sé, ‘co tucthar dá apsdal décc na h-Érenn
231] dia bennachad & dia coiseagrad & gura chuiret a h-escaine
232] for cúlu dia cáemsadís.’

{folio 320 b 1}
233] Tuctha íarum na náeim sin uile co h-óen-inad co m-bátar
234] isin dún la Domnall. IT é sunn anmum na náem do-deachadar
235] annsin .i. Findén Muigi Bile & Findén Clúana
236] h-Adaird & Colum Cille & Colum mac Crimthainn & Cíarán
237] Clúana mic Nóis & Caindech mac h-uí Daland & Comgall
238] Bennchair & Brénaind mac Findlacha & Brénaind Biror
239] & Rúadán Lothra & Nindid Cráibdech & Mobí Clárainech &
240] Molaisi mac Natfraích. IT é sin dá apsdal décc na h-Érenn,
241] & céd náem malle fri cech náem díb. Doratá uile in lín
242] náem sin do bennachad & do choisegrad na fledi & araí nír
243] fhédsat a h-escaine do chur for cúlu dáig ro thomail Congal
244] ní don fhleid resíu ro bennaiged hí & nír fhédsat a
245] neimséin do chur for cúlu.


246] Ro suidiged na slóig iar sin. Ro suid trá in ríg ar tús
247] isin imscing órdai. Ocus is ed ba bés & ba dliged acu-sum in
248] tan bud ríg ó Uíb Néill in deiscirt no bíad for Érind
249] cumad hé ríg Connacht no bíad fora láim deis. Mád ó
250] Uíb Néill in túaiscirt trá in rígi ríg Ulad no bíd fora láim
251] deis & ríg Connacht fora láim chlí. Ní h-amlaid sin do-rala in
252] adaig sin acht Máelodar Macha ríg noí ttríchat cét Oirgíall
253] ro curead for gúalaind in ríg & na cóicedaig archena do
254] shuidiugad amail ro buí a n-dán do chách. Mórolc do
255] thecht de iar tain.


256] Ro dáiled íarum bíad & deoch foraib comdar mesc &
257] tuctha ug géid for méis airgdigi i fíadnaisi cech ríg isin
258] tig. Ocus ó ráinic in méis & in ug i fíadnaisi Congail
259] Chláein do-rigne mías chranda don méis argaid & do-rigne ug
260] circe clúmrúaide don uig géid amail ro thirchansat fáidi ó
261] chéin. Atchonncadar Ulaid sin & nírba líth leó suide ná
262] longad & in dímíad sin ro imdig fora ríg .i. for Congal

p.9


263] Cláen. Ro érig didiu gilla gráda do muinntir Chongail .i.
264] Gáir Gand mac Sdúagáin & as-bert: ‘Nípu sén maith duit
265] anocht, a Chongail,’ ol sé, ‘at móra na h-aithisi do-radad
266] fort a tig in ríg anocht .i. Máelodar Macha ríg Oirgíall
267] do chur isin inad ropa dú duit-siu & ug geóid for méis
268] argaid i fíadnaisi cech ríg isin tig & ug circe for méis
269] cranda i t'fhíadnaisisiu.’ Ní thard Congal dia aire comad
270] dímíad dó cech ní fogébad a tig a aide thairisi fesin.
271] Ocus ro érig in gilla cédna doridisi .i. Gáir Gann & as-bert
272] in cédna fri Congal ut dixit:
  1. 273] IN chuid sin chaithi-se anocht,
    274] cen úabar, cen imarnocht:
    275] ug circe ón ríg národ car,
    276] is ug géoid do Máelodar.
  2. 277] Nochan fhitir misi ríam,
    278] comad úasal ríg Oirgíall,
    279] no co faca in Máelodar,
    280] a tig óil 'gá fhíadugad.
  3. 281] Dá m-beith ag óenríg cen ail,
    282] cenél Conaill is Eógain,
    283] is Oirgíalla fri gním n-ga,
    284] nír dulta dó a t'inadsa.
  4. 285] IN chuid sin co teilgead gaill,
    286] tucad duit a tig Domnaill,
    287] ar Gáir Gann, nárub slán duit
    288] má dá toimli tú in drochchuid.

    In .c.


289] Ro ling dásacht & mire menman a Congal frí h-aithesc
290] in óclaig sin & ro ling in fúir demnach .i. Tesifone a cumgaise
291] a chride do chumniugad cecha drochchomairli dó.

p.10


292] Ro érig didiu ina sheasam & ro gab a gaiscead fair &
293] ro érig a bruth míled & a én gaile for folúamain úasa &
294] ní tharat aichne for charait ná for nemcharait in tan sin
295] amail ropa dúal dó óna sheanathair .i. ó Chonall Cernach
296] mac Amairgin. Ro ling íarum i fíadnaisi in ríg & do-rala
297] chuici Cas Cíabach .i. rechtaire in ríg & ní fitir Cas Cíabach
298] comad hé Congal no beith ann & ro ráid fris suide a n-inad
299] óil & fogébad dig & bíad amail fúaratar cách. Ó'tchúala trá
300] Congal anísin do-rad béim do Chas Chíabach co n-derna dí
301] leith de i fíadnaisi cháich & ba h-úamun la cech n-óen
302] isin tig & lasin ríg fesin Congal annsin ó ro airigset ferg
303] fair. Ocus as-bert Congal: ‘Nárbat úamnach, a ríg, ar
304] cidat móra na h-uilc do-rónais frim, ní h-úamun duit misi
305] coléic. Ocus at-bér-sa anosa fíad chách na h-ulcu do-rónais
306] frim. Is é ba ríg for Érinn remutsa, Suibhne mac Fíachna
307] mic Fheradaig mic Muredaig mic Eógain mic Néill Noígíallaig.
308] Nírbo ríarach tusa don ríg sin íarum & do-dechadais
309] do dénum chóru fri h-Ulltu, & do-radad misi for
310] altrom duit óm athair & óm chenél archena, & do-radad mnaí{folio 321 a 1}
311] dom chenél fesin lim dom aileamain agut-sa, & ó do-ríachtai-siu
312] do theach ro chuiris in mnaí nUlltaig dia tír féin & ro
313] chuiris ben dot chenél fesin dom altram-sa i lubgort in
314] lis i rabadais. Dorala láa n-and misi am óenar isin
315] lubgort cen neach agum choiméd & ro érgidar beochu
316] beca in lubguirt lá teas n-gréne co tard beach díb a neim
317] for mo lethroscsa, gura chláen mo shúil, Congal Cláen mo
318] ainm iar sin. Rom ailead latsu iar sin gura h-indarbad
319] tusa ó ríg Érenn .i. ó Shuibhne Mend mac Fíachna mic
320] Feradaig & do-deachadais co ríg nAlban & misi lat forsin
321] indarba sin & fúarais grádugad mór aici & do-rónsabair
322] codach .i. tusa & ríg Alban & ro tharrngair duit nách
323] ticfad at adaig cén bes muir im Érinn. Do-dechadais
324] íarum dochum n-Érenn & do-deachusa lat úair bádus for
325] indarba malle frit. Ro gab-sum port a Tráig Rudraige &

p.11


326] fogní-sium comairli m-bic ann. Ocus is ed ro ráidi-siu cipead
327] neach fogébtha do thaiscélad for ríg Érenn, cipé tan
328] bud ríg tusa for Érinn comad éicean a dúthaig do légud
329] dontí no ragad ann. Do-deachusa didiu ann, a ríg, ar
330] mo dúthaig do thabairt dam in tan bud ríg for Érinn
331] tusa & níro airisius co h-Ailech Néit, ar is ann buí domnás
332] in ríg in tan sin.’


333] ‘Tic in ríg forsin faichthi & dál mór ime de fheraib
334] Érenn & sé oc imbirt fidchille itir na slógu. Ocus tíagsa
335] isin dáil cen cheadugad do neach co tardus forgum don
336] gaí Gearr Congail buí im láim a n-ucht in ríg gura fhreagair
337] in coirthi cloiche buí fria druim allathíar & a chride for
338] rind in gaí comba marb de. In tan íarum ro buí an ríg
339] oc blaisecht báis do-rad erchur don fhir fidchille buí'na láim
340] dam-sa gura bris in súil cláein buí am chindsa. Am cláen
341] reme. Am cáech íarum. Ro teichset didiu slóig & muinnter
342] in ríg ar ba dóig leó tusa & fir Alpan do beith imum-sa ó
343] ro marbus in ríg .i. Suibne Mend.’


344] ‘Do-deachusa for do chenn-sa íarum & ro gabais rígi
345] n-Érenn iar sin. Marb didiu m'athairsi iar sin .i. Scannal
346] Scíathlethan & tíag-sa chugut-sa dom rígad amail ro gellais
347] frim. Níro chomaillis anísin acht bec, dáig ro benais dím
348] cenél Conaill & Eógain, noí ttríchait cét Oirgíall .i. ferand
349] Máeluidir Macha fil for do gúalaind-siu & do-radais hé a
350] n-inad ríg romum-sa anocht at tíg fesin, a ríg,’ ol sé, ‘&
351] do-radad ug géoid for méis airgdigi ina fhíadnaisi & ug
352] circe for méis cranda damsa. Ocus do-biur-sa cath duit-siu
353] ind & do fheraib Érenn mar atát imut anocht,’ ar Congal,
354] & ro imthig úaidib amach íarum & ro lensat Ulaid hé.


355] As-bert Domnall fri náemu Érenn bádar isin tig: ‘Leanaid
356] Congal,’ ol sé, ‘& ticead lib co tardar-sa a réir féin dó.’
357] Tíagait na náeim ina díaid & ro gellsat a eascaine mine
358] ticead leó & a cluic & a m-bachla do bein fair. ‘Do-biur-sa
359] fám gaisced,’ ar Congal, ‘nách ría cléirech úaib ina

p.12


360] bethaid teach in ríg dia n-escaintea misi ná Ulltach eli
361] for bith lib.’ Ro gab didiu omun na náeim co n-deachaid
362] Congal i céin úaidib & ro escainset hé as aithle. Ocus ro
363] escainset didiu intí Suibne mac Colmáin Chúair mic
364] Cobthaig ríg Dál nAraide, ar is é ruc úaidib int inar
365] illathach do-rad Domnall i láim Rónáin Fhind (.i. sanctus)
366] mic Beraig dia thabairt do Chongal, & ó ro fhéimig Congal
367] in inar sin, do-bert Suibne a láim in chlérig dia aindeóin
368] inar in ríg, conid don escaine sin do-rónsat for Congal ro
369] ráided sunn:
  1. 370] Congal Cláen,
    371] in gáir tucsumar nír fháem;
    372] cethrar ar fichit, ní brég,
    373] impide céd leis cech náem.
  2. 374] In mac rod
    375] fora tucsam in gáir clog,
    376] nochar dulta dó sin cath,
    377] cid reme do beith rath bog.
  3. 378] Mór in ró,
    379] gémad úaiti, gémad lía,
    380] in fer 'gá m-bí timthacht ríg
    381] is leis co fír chungnas Día.
  4. 382] Mór in col
    383] comann fri ríg Dáire drol;
    384] ferann do thabairt 'na láim,
    385] is é in cnáim a m-bél na con.

    Congal.


386] As-bert Domnall iar sin fri filedu Érenn toidecht i
387] n-diaid Congail dia fhastud. Tíagait na filid ina díaid;
388] atchí Congal na filidu chuici & as-bert: ‘Ro cailled eineach

p.13


389] Ulad co bráth,’ ol sé, ‘úair ní thardsam innmus dona
390] filedaib isin tig n-óil & atát ag tocht anosa diar n-grísad
391] inar n-díaid.’ Ticit na filid co h-airm a m-buí Congal &
392] feraid-sium fáilti friu & do-bert maíne móra dóib & indisit
393] a scéla dó. At-bert-sum ná gébad coma for bith ón ríg{folio 321 b 1}
394] acht cath. Ocus [téid reme co tech Cellaig mic Fhíachna
395] Finn .i. bráthair] athar Congail & innisid a scéla dó [ó
396] thús co dered. Ní chluined in Cellach sin] acht bec, &
397] ní chéimniged fora chosaib acht tolg créduma ima leapaid
398] & sei-sum ann do grés & ba láech amra hé i tosach a aísi.
399] Céin buí Congal oc innisi scél dó, do-bert-sum a chloidem
400] fa choim cen fhis do neoch, & as-bert: ‘Do-biur-sa bréthir
401] dia n-gabtha coma for bith ón ríg acht cath nách fédfadís
402] Ulaid h'eadráin form-sa co clandaind in cloidem-sa trit
403] chride sechtair, úair ní bés d'Ulltaib coma do gabáil fri
404] broind catha no co n-díglat a n-anfolta. Ocus atát secht
405] macu maithi ocum-sa & ragait lat isin cath & dia cáemsaindsi
406] féin dula ann no ragaind & ní moidfed for Ulltaib cén no
407] beindsi im beathaid’ & as-bert ann:
  1. 408] A mic, ná geb sí[th] cen chath,
    409] cid síd íarrus ríg Temrach;
    410] mad romut raib, ferr do gním;
    411] mad fort, do-fáeth do chomlín.
  2. 412] Ná geib seódu ná maíne,
    413] acht mad cindu degdaíne,
    414] coná tuca ríg ele,
    415] tár ar chlandaib Rudraige.
  3. 416] Luga fáth Scannail na scíath,
    417] da tuc cath is Cúán Clíach,
    418] dar chuir ceand Cúáin ar chlud,
    419] trena rád gur chrín Scannul.

    4. p.14

  4. 420] Fis a n-deadaig mo shecht mac,
    421] ó nach fédaimsi dul lat;
    422] da m-bédis tinól bud mó,
    423] doragdais at shochraideo.
  5. 424] Cech cath mór tuc h'athair ríam,
    425] seachnón Érenn tair is tíar,
    426] misi do bíd fora deis,
    427] mic mo derbráthar dílis.
  6. 428] IN cath mór tuc h'athair thair—
    429] da tuc ár for Frangcachaib—
    430] re ríg raglan na Frangc trá[th]:
    431] tuig ní rabrad a macán.

    A mic.


432] As-bert trá in senóir fris: ‘Eirg i nAlbain,’ ol sé, ‘do
433] shaigid do shenathar .i. Eochaid Buide mac Áedáin mic
434] Gabráin. Is é is ríg for Albain, ar is ingen dó do máthair,
435] & ingen ríg Bretan .i. Eochaid Aingces ben ríg Alban do
436] shenmáthair .i. máthair do máthar, & tabair lat firu Alban
437] & Bretan ar in n-gáel sin dochum n-Érenn do thabairt
438] catha don ríg.’


439] Ba buidech íarum intí Congal & téit i nAlpain céd láech
440] & níro airis for muir ná tír co ríacht co Dún Monaid áit
441] a m-buí ríg Alban .i. Eochaid Buide & maithi Alpan i
442] n-óendáil ime and. Dorala didiu do Chongal allamuig
443] don dáil éices & filid in ríg .i. Dub Díad draí a ainmside.
444] Ba fisig & ba draí amra intí Dub Díad & ro fer fáilti fri
445] Congal & ro íarfacht scéla dó & ro innis Congal a scéla
446] conid ann as-bert Dub Díad:

  1. 447] IS mo chen in loingius léir,
    448] dochonnarc a h-etercéin;
    449] can bar cenél clú cen ail,
    450] cá tír asa táncabair.

    2. p.15

  2. 451] Táncamar a h-Érinn áin,
    452] a óclaig úallaig imnáir;
    453] is dó tháncamar i lle,
    454] d'acallaim Eachach Buide.
  3. 455] Más ead táncabair i lle
    456] d'acallaim Eachach Buide,
    457] ar toidecht díb tar cech ler,
    458] aderim rib, is mo chen.

    Is mo chen.


459] Dotáed Congal isin dáil a raibe ríg Alpan iar sin &
460] feraid in ríg & firu Alpan fáilti fris & ro innis a scéla dóib ó
461] thús co déig. As-bert ríg Alpan fri Congal: ‘Nídam cuimgeach-sa
462] for dul let i n-adaig ríg Érenn i ceand catha ar
463] in tan ro h-indarbtha ei-sium a h-Érinn fúair anóir agumsa,
464] & do-rón-sum córu annsin & ro tharrngairiu-sa dó & do-radus
465] bréithir fris ná ragaind i ceand catha ina agaid co bráth.
466] Araí sin trá níba lugaidi do shochraidi-siu cen misi do dul
467] let,’ ol sé, ‘úair atád cethrar mac ocum-sa .i. Áed in errid
468] úaine & Suibne & Congal Mend & Domnall Breac a sinnser,
469] .i. bráithre máthar duit-siu, is acusin atát amsaig &
470] ánraid Alpan, & ragdáit latsu dochum n-Érenn do thabairt
471] catha do Domnall, & eirg-siu féin dia n-acallaim airm a
472] filid & maithi Alpan impu.’ Téit íarum & ferait fáilti fri
473] Congal & ro innis dóib aithesc in ríg & ba maith leó.


474] As-bert Áed in errid úaine sósar na mac: ‘Mad áil
475] duit-siu, a Chongail, beith im thigsi anocht for fleid, tíagsa
476] lat dochum n-Érenn & in cethramad rann d'Albain imum
477] & minub am thig bíasu anocht ní théis lat dochum in
478] chatha.’ As-bert Congal Mend mac Eachach Buide:
479] ‘Nípu fír són, a Áed,’ ol sé, ‘acht im h-igsea bías ríg
480] Ulad anocht, dáig dia n-deachar-sa lais ticfasu lim ar is
481] ocum-sa ataí.’ Ba é sin didiu rád Suibne & Domnaill Bricc.
482] As-bert didiu Domnall Breac: ‘Mád im thigsi beas ríg Ulad

p.16


483] anocht dia n-dechar lais ticfaithisi a tríur [lim-sa ar is mé bar
484] sinnser & is mé do-rat foirb dúibsi’]. Ba brónach [trá intí
485] Congal d'imresai]n cloindi in ríg ime féin & téit seachnón na
486] dála & do-rala Dub Díad draí dó & innisid aithesc cloindi in
487] ríg dó. As-bert Dub Díad: ‘Nárbat brónachsu araí sin,
488] a Chongail,’ ol sé, ‘ar is misi ícfas do dobrón. Eirg anosa
489] dia saigid,’ ol sé, ‘& abair friu cipé úaidib fogébad in caire
490] flatha fil a tig in ríg dot bíathad anocht comad lásintí
491] fogébad in caire no ragtha & intí ná fuigbead in caire cen
492] a dimda do beith fortsu, acht is forsin ríg ba córu a beith
493] imón caire.’ Ba maith leó-som sin & as-bertadar dogéndaís
494] amail adubairt-sium.


495] At-bert immorro Áed mac Eachach Buide fria mnaí
496] fesin dul for íarrair in chaire forsin ríg. Téit íarum &
497] innisid comad ina tig no bíad Congal co maithib Ulad &
498] Alban & comad chóir in caire ainsicean do thabairt fri
499] h-aigid a bíata.


500] Cid dia fil caire ainsicean do ráda fris? Ní hannsa,
501] .i. caire no aisicead a chuid chóir do chách & ní théigead
502] dám dimdach úada & cid mór no cuirthea ann níba
503] bruithi de acht dáithin na dáime fana míad & fana n-grád.
504] IS é immorro samail in chaire sin buí a mBruigin Huí
505] Derga in ro marbtha Conaire mac Mesi Búachalla & i
506] mBruigin Blaí Bruga áit a m-buí ben Cheltchair mic Uithir
507] & i mBruigin Forgaill Monach i táeb Lusca & i mBruigin
508] mic Cécht for Sléib Fuiri & i mBruigin mic Dáthó áit in
509] ro laad ár Connacht & Ulad imon muic n-irdraic & i mBruigin
510] Dá Choga in ro marbtha Cormac Conlongus & ár Ulad
511] ime & ag ríg Alban isin aimsir sin.


512] At-bert in ríg fri mnaí a mic: ‘Cía maith fil for do
513] chéile-siu seach firu Alpan uile in tan do-béraind-si mo
514] chaire dó?’ As-bert sí:


515] ‘Níro eitig neach im ní / móo a eineach oldás bith.’
516] Ut dixit mulier:

p.17

  1. 517] Ní fúair Áed, ní fhuigéba
    518] ní do cheiled for duine;
    519] is leithiu fós a eineach
    520] iná in bith bleidech buidhe.
  2. 521] Seóid in talman táebúaine.
    522] a fúair duine & dáenna,
    523] re h-athlam na h-óenúaire,
    524] ní bedis i láim Áeda.
  3. 525] A caiter re h-aígedaib
    526] 'gá thríur bráthar méd n-úailli,
    527] cuirthir sin ar fáenberaib
    528] ag Áed in errid úaini.

    .n.


529] At-bert in ríg: ‘Ní thibér-sa in caire duit coléic.’ Tic sí
530] do shaigid a fir & innisid aithesc in ríg dó. At-bert Congal
531] Mend mac Eachach Buidi fria shéitig fesin dul for íarrair
532] in choire. Téit íarum & sirid in caire do bíathad ríg Ulad.
533] At-bert in ríg: ‘Cía maith fil fort chéile-siu ó do-bértha in
534] coire dó tar in mac dia ro sired hé gus trásta?’ At-bert
535] sí: ‘Nís fil mac ríg is ferr oldá Congal. Cinnid for cach
536] comlann & fogníad a armu díles don andíles in tan berar
537] a tír aniúil íat.’ Ut dixit mulier:

  1. 538] Congal Mend,
    539] nís faca mac ríg bud ferr,
    540] mar cromaid cách isin chléith,
    541] ar scáth a scéith, coeca ceand.
  2. 542] In úair berar airm Congail,
    543] a tír aniúil, fáth n-éidig,
    544] doníther tír díles di
    545] don tír aniúil ar éicin.

    3. p.18

  3. 546] IN úair silles ben Chongail
    547] er óglach n-álaind ollblad,
    548] ní anann aga togairm
    549] in fer dán comainm Congal.

    Congal M.


550] Tigside amach & inndisid a n-debairt in rí fria. At-bert
551] Domnall Breac fria mnaí dol d'íarraid in choire gusin
552] ríg. Táinicside co h-airm a m-buí in ríg & sirid in coire.
553] As-bert-som fria: ‘Cia maith fil fort chéili-siu seach na
554] macu ele dia ro cuindged in coire?’ At-bert sí. ‘Ní
555] tuille buide fri nách ríg intí Domnall Breacc. Gémad ór
556] Slíab Monaid nos fogailfed fri h-óenúair. Ní rogab Albain
557] ríg is deach oldás Domnall Brec’; & dixit mulier:

  1. 558] Domnall Brec,
    559] Domnall mac Echach Buide,
    560] re ríg d' fheabus a delba,
    561] ní derna tuillim buide.
  2. 562] IS fír cach a n-abraimsi,
    563] foclaidit filid fuinid;
    564] dámad ór Slíab mór Monaid,
    565] ros foghail, is nís fuirig.
  3. 566] Is fír cach a n-abraimsi,
    567] a ríg cert in dá chomland,
    568] nachar gab Albain cen fheall
    569] ríg bud ferr iná Domnall.

    D.B.


570] Tic in mnaí sin co h-airm i m-buí a céile, & innisid aithesc
571] in ríg. At-bert Suibne fria mnaí fesin: ‘Eirg,’ ol sé, ‘&
572] cuindig in coire.’ Tic sí íarum & cuindgis in coire. At-bert{folio 322 b 1}
573] in ríg: ‘Cia búaid fil fort chéilisiu, a ingen,’ ol sé, ‘tar na
574] macu ele ó tángus d'íarraid in choire.’ At-bert sí: ‘Bíd

p.19


575] cethrar im lepaid in óenfhir, & int oenfher im chuidig in
576] chethrair a tig Suibne, & in lín bíte i seasam ann ní thallat i
577] suidiu, & in lín tallat i suidiu ní tallat a ligiu. Céd cornn &
578] céd eascra n-airgit fil dáil leanna ann do grés.’ Ut dixit
579] mulier:
  1. 580] Teach Suibne,
    581] Suibne mic Eachach Buide,
    582] a toill ind ina seasam,
    583] ní thoillit ina suide.
  2. 584] A thoill ind ina suide,
    585] ní toillit ina laige;
    586] óenfher im chuid in cheathrair,
    587] cethrar im lepaid duine.
  3. 588] Céd cornn ocus céd copán,
    589] céd torc & céd tinde,
    590] is céd eascra airgdide,
    591] bís tall ar lár a thige.

    4. T.


592] IS ann as-bert in ríg: ‘Nárbat dimdachsu, a ingen,’
593] ol sé, ‘ar at-bert Dub Díad draí frim-sa cen mo chaire do
594] thabairt do neach ele anocht acht a beith ocum féin &
595] ríg Ulad, .i. mac m'ingine, & firu Alban do bíathad agumsa
596] ass anocht. Ocus at-bert in Dub Díad cédna dia m-bad
597] choire óir no beith ann comad chóir a thabairt do Domnall,
598] do shinnser mo mac & dia m-bad choire argaid a thabairt
599] don tsósar .i. d'Áed & dia m-bad choire do líc lógmair a
600] thabairt do Chongal Mend. Ocus in caire fil and didiu
601] ar is é is deach díbsin uile dia tardtái do neach ele hé
602] is do Shuibne no ragad. Ar is é in senfhocal ó chéin máir,
603] .i. in coire don tsochaide ar is éside teach Suibne, ar ní
604] dechaid dám dimdach ass.’ Conadh ann as-bert in ríg:

p.20

  1. 605] Beread mo draí dealgnaigi
    606] breath do mnáib mac mo gaire,
    607] cá bean chneisgeal cheannbuide
    608] díb dá tibér mo chaire.
  2. 609] Dia m-bad choire órdaigi
    610] co n-drolaib óir da fhognann,
    611] a Eochaid, a shlógduine,
    612] cóir a thabairt do Domnall.
  3. 613] Dia m-bad choire airgdigi
    614] do ná tic dé ná deathach,
    615] a thabairt d'Áed airgnigi,
    616] do shósar cloindi Eachach.
  4. 617] Dia m-bad choire comadbal
    618] do Chongal co méd leannmais,
    619] don fhir shochla shonadbal,
    620] doní mór n-díles d'ainles.
  5. 621] IN coire co clothaigi,
    622] a Eochaid, a ríg ruide,
    623] a thabairt don tsochaide
    624] do Shuibne ar lár a thige.
  6. 625] Ósa lim Albain cen fheill
    626] dámadam ríg for Érinn,
    627] do-béraind do mnáib mo mac
    628] mo bennacht & béreat.

    beread.


629] Tíagait slóig Alban uile & ríg Ulad do thig ríg Alban in
630] adaig sin & ba maith dóib ann itir bíad & lind, & fogníad
631] dál óenaig arna bárach dia fhis in ticfadis la Congal Cláen
632] dochum n-Érenn do thabairt catha do Domnall mac Áeda

p.21


633] do ríg Érenn & ro ráidset fri Dub n-Díad & fria n-draíthib
634] olchena fáitsine do dénam dóib in bud shoraid a séd & a
635] turus & ro gabsat ag míchélmaine dóib & oca toirmesc
636] conadh ann as-bert Dub Díad:
  1. 637] Maith sin, a fhiru Alban,
    638] cá caingen uil bar fargam?
    639] Cid do-rala ar bar n-aire,
    640] ón ló atáthai a n-óenbaile?
  2. 641] Ó nach hí bar [f]leasc láma
    642] Ériu co n-imad n-dála,
    643] marg téit tria cláechclód uige
    644] do throid re ríg Temraigi.
  3. 645] Go ría fer findlíath féta,
    646] níba h-urra énéchta;
    647] ní gébthar fris tíar ná tair,
    648] cuirfid ár ar Albanchaib.
  4. 649] A shlúag co lín óg is each!
    650] mac Áeda mic Ainmirech
    651] tria fírinne a breath, ní brég,
    652] atá Críst ica choiméd.
  5. 653] IS mairg ná seachain in mag,
    654] a teagar dá bar scarad;
    655] Gáedil na cuire fan clad;
    656] sibsi ag dul rob ferr anad.
  6. 657] IS mairg ná seachain in gleand,
    658] gébthar oirb is tír táebsheng;
    659] ní thibre neach úaib a cheand,
    660] gan a chreic re ríg Érenn.

    7. p.22

  7. 661] Deich céd cenn tosach bar n-áir,
    662] timchell ríg Ulad ollbáin;
    663] d'fheraib Alban sin san ár,
    664] & fiche céd comlán.
  8. 665] Co n-áirmiter buidne ban,
    666] ropsat cuibde is cind churad.
    667] co rímthar gaineam grind glan,
    668] ní háirémthar cind Ulad.
  9. 669] Ní bía fáitsine co bráth
    670] ón ló gabthai dím anfáth;
    671] scérthar bar fir re flaithes,
    672] beid a mná cen bithmaithes.

    M.


673] IS andsin at-bert ríg Alban fri Congal: ‘Is ed is chóir
674] duit,’ ol sé, ‘dul a mBreatnaib co h-Eochaid Aingces,{folio 323 a 1}
675] co ríg Bretan ar is ingen dó fil do mnaí ocum-sa & is íside
676] máthair do mátharsu & fogéba cobair slóig úada & do-biur-sa
677] eólus duit conice teach ríg Bretan dia téis ann.’


678] Ba buidech intí Congal de sin & téit lucht tríchat ciúil
679] co Bretnu, co ríacht co dún in ríg. INnisit in óic scéla don
680] ríg & do maithib Bretan conid hé ríg Ulad do-ríacht ann.
681] Ba fáilidh firu Bretan & in ríg fris & ferait fáilti fris &
682] íarfaigit scéla de & innisid a scéla co léir & a imthúsa itir
683] Albain & Érinn.


684] Dogníthir íarum dáil óenig leó im Chongal & im Ulltaib
685] olcheana fri dénam comairli imon caingin sin. Amail ro
686] bádar ann isin dáil co nfacadar óenláech mór chucu: cáeime
687] do láechaib in domain, moo & airdiu oldás cech fer; guirmithir
688] oigread a rosc, dergithir núapartaingi a bél, gilithir
689] frasa némand a déd, áillithir snechta n-óenaidche a chorp.
690] Scíath cobradach cona thimthach óir fair, dá chraísig
691] catha 'na láim, cloidem co n-altaib déd & co n-imdénum óir

p.23


692] fora tháeb & [cen] trealam laích lais oldásin, folt órbuidi
693] fora chind & gnúis cháem chorcurda lais. Doceachaing
694] chucu isin dáil & as-bert in ríg cen a fíadugad co fesad
695] in anfad sechtair na dála nó in ricfad airm a m-bedis na ríg
696] & na cathmílid olchena. Ó'tchonnairc-sium sin níro airis
697] co h-airm i facaid écosc in ríg & ro suid fora láim deis
698] eturru & ríg Ulad. ‘Cid imar suidis samlaid?’ ol cách.
699] ‘Nír h-erbad frim anad a n-inad eli,’ ol sei-sium. ‘Dáig
700] is mé féin do-rigne inad dam, dia m-beith ann inad bud
701] ferr oldá seo is ann no airisfind.’ Tibis in ríg ime & as-bert:
702] ‘Ba cóir dó a n-dernai.’ Íarfaigit ind fir scéla dó & innisid
703] dóib scéla in betha frecnairc; indar leó ní buí fa nim
704] scéla nád buí aici, & ro grádaigset co mór hé itir fhiru &
705] mná for febus a écoisc & a irlabra. Airm móra lais, ní
706] buí isin óenach óenlæch no fédfad a n-imlúad a láthair
707] catha ara méd & ara n-aidble. Ocus íarfaigit dó can a
708] chenél & cía a shlonnud. As-bert-sum nácha sloinnead do
709] neach ele & ní innisfed dóib-sium can a chenél nách a
710] shlonnud.


711] Tíagait na slóig isin dún iar sin & fágabar ei-sium a
712] óenar amuig seachnón na tealcha for-sa m-buí int óenach. A
713] m-buí n-ann conus faca óenduine chuice isin tulaig. Aichnid
714] fora eirread comba filid intí tháinic ann & feraid fáilti
715] amail bud aichnid dó hé & suidis in filid aici for táeb na
716] telcha & íarfaigis scéla dó. INnisid-sium dó na h-uile scél
717] ba laind lais acht namá níro shloind a chenél dó. ‘Cía
718] thusa anosa?’ ol int óglach anaichnid, ‘& can do chenél,
719] ar at-géon-sa isat filid?’ ‘Éices & filid in ríg adumchomnaic-si,
720] ’ ol sé, ‘& do shaigid dúine in ríg do-deachadus
721] anosa.’ Fearaid íarum fleochud mór & falcc anbáil dóib
722] & ba sneachta cech re fecht ro ferad ann. Cuirid-sium
723] didiu a scíath itir in éices & in fleochud & lécid a armu
724] & a éidiud catha fesin frisin sneachta. ‘Cid sin?’ ol in
725] filid. ‘Atbér frit,’ ol sé, ‘dia bedh airmitiu bud mó

p.24


726] oldás so agum fogébtha-sa í ar th'égsi & ó ná fil isam cuibdisi
727] fri fleochud inás intí oca m-bíad écsi.’ Ba buidech in
728] filid de sin & as-pert fris: ‘Diamad míad lat-sa tíachtain
729] lim-sa anocht dom thig fogébainn bíad & fes aidche duit.’
730] ‘Maith lim,’ ol sé. Tíagait do thig in écis & fogebit a
731] n-dáithin bíd & leanna and.


732] Is andsin táinic techtaire in ríg ar chenn in écis. As-pert-sum
733] ná ragad acht minbud toil don óglach anaichnid buí
734] malli fris dul ann. As-pertsein ba cóir dul ann, ‘ar is ed
735] siúd in treas inad is móo i fagbait filid achuingid .i.
736] i n-óenach & for banais & for fleid, & ní thicfa dím-sa slóig
737] Bretan i n-óenmaigin & a n-dul úait-siu cen ní d'fhagbáil
738] úaidib.’ Tíagait don dún & fíadaigter íat ann, .i. in filid
739] i fíadnaisi in ríg & ei-sium a maigin eli. Do-berar bíad{folio 323 b 1}
740] dóib & tóchaithid a m-bíad comba sáitheach íat. As-pert
741] in filid frisium dia tugtha cnáim for méis ina fhíadnaisi
742] cen a bladad co bráth, ‘ar atá a teglach in ríg óglach
743] diana dliged cech cnáim ima téit smir & dia m-brister dara
744] aindeóin-sium hé, is éicen a chomthrom de dergór do
745] thabairt do-sum ind nó comrac for galaib óenfhir, & fer
746] comlaind chéd ei-sium’. ‘Maith sin,’ ol sé, ‘mad áil
747] dogéntar seacha.’ Níro an-sum didiu co tardad cnáim
748] for méis dó & do-ber láim for cech cind de & brisid itir a
749] dí mér hé & toimlid a smir & a fheóil asa aithli. Atchíad
750] cách sin & ba h-ingnad leó. Innister don láech ucud anísin.
751] Atraigsein súas co feirg móir & a bruth míled ass dá
752] dígail forsintí ro mill a gesi & ro thomail a dliged. Ó't chonnairc-sium
753] sin do-rala erchur don chnáim dó co m-buí asa
754] édan síar iar tregdad a inchinde a medón a chind.
755] Atraigset muinnter in ríg & a theglach dia airlech-sum 'na
756] dígail sin. Téit-sium fúithib amail téit ség fa mindtu &
757] dogní airlech foraib co m-ba lía a mairb oldáit a m-bí &
758] ro theichset in drong ropa beó díb. Tic-sium doridisi &
759] suidig for gúalaind in fhiled cédna & ro gab omun mór in

p.25


760] ríg & in rígan reme, ó'tchonncadar a gal curad & a luinde
761] laích & a bruth míled ar n-érgi. As-pert-sum friu nárbo
762] h-ecail dóib hé acht mine thiced in teglach isin teach
763] doridisi. Ro ráidh in ríg ná ticfadís. Ro bean-sum a
764] chathbarr n-óir dia chind annsin & ba cáem a gnúis & a
765] delb iar n-érgi a ruidig fri feirg in chathaigthe.


766] Atchí ben ríg Bretan glac & lám in óglaig & buí 'gá fheithem
767] co fada ar ba machtnugad mór lé in fáinne órda atchonnairc
768] fa láim in míled, ar ní tháinic for talmain fáinne
769] a macsamla ná cloch ba ferr oldás in chloch do-rala
770] ann. Ocus ro íarfacht in rígan scéla in fháinne don láech
771] anaichnid. At-bert-sum frisin rígain: ‘Is agum athair
772] fesin do-rala in fáinne .i. ag mac Obéid ag ríg ...
[gap: erased/extent: five or six letters]
.’ conad
773] ann as-pert sí:

  1. 774] Can as tángais, a laích lóir?
    775] cé thuc duit in fáinne óir?
    776] nó cá tír asa targa?
    777] mo chin cách 'sa chomarda.
  2. 778] 'Gom athair féin do bí sin,
    779] ag mac Obéid ingantaig;
    780] is amlaid fríth fáinde in fhir,
    781] ag láech a comlann óenfhir.
  3. 782] Aderimsi riut-sa de,
    783] is derb is as áirithe,
    784] scíth mo chraide co bráth m-bán,
    785] agud déchsain a macán.

    can as. t.


786] ‘Ocus ro fágaib in fáinne agum-sa in tan atbath fesin.’
787] Ó'tchúala trá in rígan sin ro búail a basa & ro thúairc a h-ucht
788] & ro sgríb a h-agaid & do-rad a callad rígnaide forsin teinid i

p.26


789] fíadnaisi cháich & do-rad a faíd guil esti iar sin. ‘Cid sin,
790] a rígan?’ ol cách. ‘Ní hannsa,’ ol sí, ‘mac ronucus don
791] ríg & do-dechaid úaim féin atá fhichit m-blíadain ann anosa
792] do fhoglaim gaiscid seachnón in domain, & is aici ro buí
793] in fáinne fil im láim in óclaig ucud, dáig do-biur-sa aichne
794] fair, ar is ocum féin ro buí i tosach co ruc in mac lais hé
795] in tan ro imthig úaim.’


796] Ocus ro gab for lámchomairt móir asa aithle sin cuma
797] derb leó co n-eibélad mine fagbad furtacht fo chédóir.
798] Téit-sium íarum i comfhocus don rígain & as-bert fria: ‘Dia
799] n-dernnta rún formsa, a rígan,’ ol sé, ‘ro indésaind scéla
800] do mic duit.’ Ro gell sí cona luga co n-dingnead. ‘Misi
801] do mac,’ ol sé, ‘a rígan, & is mé do-deachaid úait do
802] fhoglaim gaiscid timchell in beatha.’ Níro chreid sí sin
803] gura déch a shlinnén deas. ‘Cid sin, a rígan,’ ol sé. ‘Ní
804] hannsa,’ ol sí. ‘In tan ro imthig mo mac úaim do-radus
805] gráinne n-óir fo barr a shlindéin deis do shén úaire & do
806] chomartha fair. Masa thusa mo mac, fogéb-sa sin indat.’
807] Féchaid íarum & fuair amail rob áil dí, & ro búail a basa
808] doridisi tria a mac eólchaire do thecht & as-pert: ‘Is trúag
809] in gním rob áil dúib do dénam, a ríg .i. ar n-óenmac a
810] n-dís do marbad cen chinaid dot muinntir.’ Níro chreid
811] in ríg curbad é a mac no beith and. ‘Cid ná creide a
812] n-abair in rígan, a ríg Bretan?’ ol Congal. ‘Atbérsa
813] frit,’ ol in ríg. ‘Bádu-sa fechtus & dáil mór imum isin
814] dún-sa iar n-imthecht mo mic úaim, conus faca buidin
815] móir chugam, céd láech a lín, óenóglach rempu, & folt{folio 324 a 1}
816] rúad fair, is é ba tóiseach dóib. Íarfaigter scéla díb.
817] As-pert int óglach rúad ucud ba mac dam-sa hé & ba
818] chugam tháinic. Íarfacht cách in bá fír sin & ní tardus
819] nach fregra forro, acht ro fáemus a beith 'na mac dam
820] arná tísta frim fhlaithius ó ánradaib Bretan & íarfaigim a
821] ainm de. At-bert-sum ba Conán a ainm, úair ba Conán
822] anmum in chédmic buí ocum-sa & ro ráidiu-sa fris cúairt

p.27


823] Bretan do thabairt & a thecht a cind blíadna dom shaigid
824] féin. Iarna bárach dún didiu isin dáil chédna, atchíam
825] buidin móir ele cugaind, céd láech a línséin, óglach rempu
826] & folt find fair. ÍArfaigit in fir scéla de. At-bert-sum in
827] cédna ba mac dam-sa hé & ba Conán a anmum & as-pert-sa
828] fris cúairt Bretan do chur mar in cédna. ISin tres laa
829] trá atchíam buidin n-dímóir aile chugaind, móo oldás cach
830] buiden, trí chéd láech a lín. Óglach cruthach rempu,
831] áilli do láechaib in domain, folt dond fair. Tic chugaind
832] iar sin & as-pert comad mac dam-sa & comad Conán a
833] anmum. As-pert-sa in cédna fris & is aire sin, a Chongail,’
834] ol in ríg, ‘nach creidimsi comad hé in láech ucud mo mac,
835] ar in tríur sin do rád gó im agaid.’ ‘IS ead is chóir ann,’
836] ol Congal, ‘dia tísat in tríar sin don dún comrac dóib &
837] don láech ucut ar galaib óenfhir & cipé díb tí ass a beith
838] 'na mac agut-sa.’ ‘Is cead lim,’ ol in ríg.


839] Anait and in adaig sin & érgis Conán Rod co moch
840] iarna bárach, ar is é ba mac díles don ríg. Ocus téit
841] do décsin in tsrotha buí i comfhocus don dún, & buí ag
842] foircsi for néllaib áeoir & as-pert: ‘Atchím nél fola ós cind
843] Conáin Ruaid, & nél fola ós cind Conáin Fhind, & nís fil
844] ós cind Conáin Duind, & a dee nime,’ ol sé, ‘créd beirius
845] Conán Donn ass cen tuitim limsa, ar is lim thuitit in dí
846] Chonán aile.’ Conadh ann as-pert:

  1. 847] Atchíu tríar míled 'sa mag,
    848] co n-eirred n-álaind n-ingnad;
    849] fil úaistib, fri h-úair fergi,
    850] nél na fola fordergi.
  2. 851] Nél fola ós cind Conáin Rúaid,
    852] is do bodéin a dímbúaid;
    853] in cédna ós cind Conáin Fhind
    854] in errid álaind imrind.

    3. p.28

  3. 855] Nír gab claidem, nír gab scíath,
    856] nír gab eirred tráeta tríath,
    857] nír gab gaisced is gním glonn,
    858] láech ná freigéraind comlonn.
  4. 859] Ní uil ós cind Conáin Duind
    860] nél na fola ros fégaim;
    861] dergfat-sa mo lainn indíu
    862] forna Conánaib atchíu.

    atchíu.


863] Atchí iar sin buidin móir chuici isin drochat buí tarsin
864] sruth & atchí óenláech rúad múr rempu & aichnis hé. Ocus
865] as-pert fris: ‘Cía lán bud ferr lat agud do ní no thallad
866] forsin drochat-sa?’ As-pert-sum ba hé a lán óir & argait.
867] ‘Fír,’ ol sé, ‘nidat mac-sa don ríg, acht mac cerdai nó
868] fir fogní nách aicdi éicin di ór nó argad, & fogéba-sa bás
869] ind.’ Ferait comlann íarum & marbthar Conán Rúad ann.
870] As-pert mac in ríg .i. Conán Rod, fri muinntir in fhir ros
871] marb: ‘Dia n-innised neach úaib dam in fír in aichne
872] do-radus forsin láech ro ainicfind sib.’ ‘Fír,’ ol síat, ‘ní
873] thard neach for bith aichne bá-sa ferr iná in aichne do-radais
874] for ar tigerna, ar ba mac cerdai a túaiscert Bretan hé
875] & táinic tria borrfad n-aicenta co n-ebairt combad mac
876] don ríg hé ó ro chúalai a beith cen mac oca.’


877] Tic indara fer díb gusin drochat & ro íarfaig-sium de in
878] cédna. As-pert-sum ba hé a lán de búaib & graigib &
879] táintib. ‘Fír,’ ol sé, ‘nídat mac-sa don ríg acht mac
880] brugad & fhir thacaid & conáich.’ Scuchaid chuici íarum
881] & gadaig a cheann de & íarfaigis dia muinntir in ba fír in
882] aichne. ‘Fír,’ ol íat.


883] Atchíat trá in tres m-buidin chucai, óenláech mór i tosach
884] na buidne sin, tri chéd láech ina fharrad. Téit Conán ina
885] choinne forsin drochat cédna & íarfaigis de, cía lán bá
886] deach lais aici do ní no thallad forsin drochat cédna.
887] As-pert-sum ba hé a lán do láechaib & curadaib fa óengním

p.29


888] & óengaisced fris féin. ‘Fír sin,’ ol Conán, ‘at mac rígsa
889] & nídat mac do ríg Bretan.’ ‘Fír,’ ol sei-sium, ‘nídam
890] mac-sa do ríg Bretan acht am mac do ríg Lochland &
891] m'athair ro marbtha i fill la bráthair dó budéin tria thangnacht,
892] & ro indarpustar misi iar marbad m'athar, &
893] ó'tchúalai ríg Bretan cen mac oca tánag fora amus d'fhagbáil
894] chunganta slóig & sochraide lim do dígail m'athar; & is
895] ed sin is fír ann, & ní choimréc frit-sa imon flaithius nach
896] dúthaig dam.’ Dogníat a n-dís síd & córu andsin & tecait
897] isin dún go h-airm a m-buí ríg Bretan & Congal, & innisit{folio 324 b 1}
898] a scéla ann leth for leith. Ba maith la cách uile in scél
899] sin & as-pert didiu in ríg, ‘Do-bér-sa tuilled derbtha forsin
900] macsa.’ ‘Cía derbad,’ ar Congal Cláen. ‘Ní hannsa,’
901] ol sé. ‘Dún fil agum-sa a n-imel Bretan .i. Dún Dá Lacha
902] a ainm, atá didiu cloch amra isin dún sin & ní glúaiseann
903] fri bréig & ní fhédann fer fingaile a toglúasacht nách a
904] tógbáil & atát dá each óendatha ocum-sa isin dún cédna
905] & ní rithait fa neach fogní gói co bráth & tíag-sa gusin dún
906] sin dia derbad fort-sa in fír atberi frim.’ Dogníther samlaid
907] uile: tógbaid in chloch & rithaid na h-eochu foí, ut
908] dixit in ríg:
  1. 909] Cloch atá a n-Dún Dá Lacha
    910] is fíu a comthrom d'ór datha;
    911] ní glúaisenn le bréig cen brath,
    912] is ní glúaisend fingalach.
  2. 913] M'eichsi féin is ferrdi a n-gnaí
    914] co bráth ní glúaisit le gaí;
    915] gluaisit le fírinde find,
    916] is lúath ághasta a n-érim.
  3. 917] Dia fhis in bud tú mo mac,
    918] a chuingid calma comnart,
    919] rachad indíu co moch moch
    920] gusin dún a fuil mo chloch.

    cloch.

p.30


921] Tinólaid Congal iar sin slóig Saxan & a ríg .i. Garb mac
922] Rogairb & slóig na Fraingce & a ríg .i. Dairbe mac Dornnmáir
923] & slóig Bretan fa Chonán Rod mac Eachach Aingcis
924] & firu Alban fa chethrib macaib Eachach Buide .i. Áed
925] in errid úaine & Congal Mend & Suibne & Domnall Breac
926] a sinnser. Do-bert lais uile in lín slóg sin co tardsat cath
927] do Domnall co feraib Érenn ime for Muig Rath co tardad
928] ár cenn eturru & co torchair Congal Cláen ann. Ar it é sin
929] teóra búada in chatha .i. maidm ria n-Domnall ina fhírinne
930] for Congal ina gói & Suibne do dul fri gealtacht ara méd
931] do laídib ro lesaig & in fer do fheraib Alban do dul dia thír
932] fesin cen luing, cen báirc, & láech aile i leanmain de. Ro
933] marb didiu Cellach mac Maíl Chaba Conán Rod .i.
934] mac ríg Bretan for galaib óenfhir, & ro marbtha didiu na
935] rígu & na toísig olcheana tri nert comlaind & tria fhírindi
936] flatha in ríg .i. Domnaill mic Áeda mic Ainmirech & tria
937] nert in cathmíled amra .i. Cellach mac Maíl Chaba .i.
938] mac bráthar Domnaill, ar níro marbad láech ná cathmíled
939] do chlannaib Néill isin cath nach dígélad Cellach tria nert
940] comlaind & imbúailti. Cona térná d'Ulltaib ass acht sé
941] céd láech namá ro éladar asin ármuig fa Fherdomun mac
942] Iomamain .i. láech amra d'Ulltaib intí Feardomun. Ní
943] térna didiu d'allmarachaib ass acht Dub Díad druí
944] do-deachaid fri folúamain asin chath & níro airis co h-Albain
945] cen luing, cen báirc & láech marb i lenmain dia leathchois,
946] dáig ro chuir Congal glas i cengal itir cech n-dís dia
947] muinntir ag cur in chatha coná teichead neach díb ó
948] chéli amail do-rónsat clanda Conaill & Eógain tria forcongar
949] Conaill mic Báedáin mic Nindeda in rígmíled amra conid
950] amlaid sin ro chuirset in cath. Conad Flead Dúin na
951] n-Géd & tucait catha Muige Rath conice sin iar fír. FINIT.
952] amen FINIT.

p.31

{folio 55r-57v}

BRUSSELS MS. 3410 (Fol. 55r-57v)

As Fleidh Dhúin na n-Gédh do benadh an begán so ar Esp Earc Sláine


1] IAR n-gabháil airdrícche na h-Éirenn do Dhomhnall
2] mhac Aodha mhic Ainmirech mhic Shédna mhic Fherghas
3] Cennfhada mhic Conaill Ghulban mic Néill Náoighíallaigh,
4] ro cumhdaighedh dúnadh nó baile ríoghda romhaiseach lais ar
5] brúach na Bóinne & do cruinnigedh fledh lánmhór lais
6] do dhénamh bainn-se a bhaile & a ríghe óir ní raibhe i
7] n-Éirinn dúnadh nó deghbhaile amhail an dún sin, acht
8] narbó maiseach lasin rígh & lásna maithibh ainm an dúin
9] .i. Dún na n-Gédh do gairdís de. Gonadh annsin adhubhairt
10] Domhnall fria mhaoraibh & fri lucht a thabhaigh gach a
11] bfuighdís i n-Éirinn d'uighibh gédh do thabhairt leó, óir
12] nírbo h-onórach lásin rígh go m-bíadh cinél bíd nach
13] ffuighthi aige forsan bfleidh. Ro tionóiledh iar sin an
14] fhledh uile da gach ní rángas a les, acht na h-uighe gédh,
15] óir nírbo h-urasa a bfagháil. Do-chúadar lucht an tobaigh
16] ar fud na Midhe d'íarraidh na n-uighedh nó na n-ogh go t-tarladar
17] for dhuirteach .i. tech pennaide m-becc & aonben amáin ann & bréid dubh
18] fora cend & sí ag urnaighe dochum n-Dé. Ad-chonncadar
19] muinnter an rígh ealta gédh a n-dorus an tige, & tíaghaitt
20] astech, & fúaradar soidhthech lán d'uighib gédh ann,
21] gonadh and adubhradar: ‘Rob sén maith dhúinn,’ ar
22] síad, ‘úair dá c-cúartaigmis Éire ní fhuighmís ní búd mó
23] iná so d'uighibh gédh a n-aoinionadh innte.’ ‘Níba sén
24] maith,’ ar an bhen, ‘& níba sonas don fhleidh dochum a
25] m-bérthar an m-becc m-bídh sin.’ ‘Créd an t-adbar,’ ar
26] síad. ‘As é so a adhbar,’ ar an bhannsccál. ‘Naomh
27] míorbaileach do mhuinntir an Choimdhe bhíos annso, .i.

p.32


28] ESPucc nó comarba Espuicc Eirc Erc Sláine, & as edh a obair bheith isin mBóinn
29] gonuicce a dhá occsaill ó mhaidin go tráth nóna, & a
30] shaltair forsan trácht nó tír ina fhíadnaisi, & é ag ernaigthe do
31] gnáth, & as í a phroinn gacha nóna iar t-teacht annso
32] .i. ugh go leith & ceithre gais do bhiorar na Bóinne, & as
33] amhlaid as cóir dhaoíbhsi gan a shárugadh fan m-begán
34] bídh sin atá aicce.’ Ní thuccsat muinnter úaibhrech an
35] rígh freccra fuirre, & beirid leó cuid an fhíreóin & an
36] fhírnaoimh díadha.


37] Ticc an naomh dia thigh íarumh um thráth nóna, .i.
38] ESPucc nó comarba Esp Eirc Erc Sláine & ro innis an bhen sccéla dó amhail
39] do rugadar máoir an rígh na h-uige leó dochum na fleidhe
40] d'ionnsaighe an rígh. As annsin ro ferccaigedh an
41] cléirech, go n-dubhairt: ‘Nárab maith an sén dontí gusa
42] ruccadh an cinél bídh sin & nárab é sídh nó les Éirenn
43] thiucfus don fhleidh gusa rugadh, achd gurab é a h-imresna
44] & a cogadh & a h-eissíth thiocfas dhi.’ Ocus ro easccáoin
45] an fhledh amhail as neimhnighe ro fhéd a h-esccáoine.


46] Sccéla an ríogh, do cuiredh fesa & teachta úadha fó
47] h-Éirinn go ríoghaibh & go h-úaislibh na h-Érenn go t-tíosdaois
48] chuige do chaithemh na fleidhe. As síad roba ríoga
49] cóigedhach, .i. Congal Cláon mhac Scannláin Sccíathlethain
50] a rríghe Uladh, Criomhthann mac Aodha Cirr a
51] ríghe Laighen, Máol Dúin mac Aodha Bennáin a ríghe
52] Muman & a bráthair .i. Iollan mac Aodha Bennáin for
53] Dhesmumhain, Raghallach mhac Úadach a ríghe Connacht
54] & Domhnall mhac Aodha mhic Ainmirech i n-airdríghe
55] úasta. Ro éirigh an rí do chur fháilte risna ríoghaibh &
56] risna h-úaislibh; & adubhairt iar sin rena dhalta .i.
57] Conghal Cláon rí Uladh dul d'fhéchain na fleidhe. Téid
58] Conghal d'fhéchain na fleidhe & ro fégh fa seach idir bhíadh
59] & fhíon & chuirm & ro fhégh forna h-uighibh gédh ad-chonnairc,
60] óir ba h-iongnadh mór lais an nuimhir sin d'fhaicsin a
61] n-aonionad dhíbh & ro ith greim as uigh díbh & ibhid

p.2


62] dhigh ina deghaid & tig amach mar a raibhe an rígh &
63] adubairt gomadh dóig lais dá m-beidis fir Éireann fri ré
64] cheithre míos isin dún go bfuigdis a bfresdal bídh & dighe.
65] Ba buidheach an rí desin & téid féin d'fhéchain na fleidhe,
66] & ro h-innisedh dó amhail ro easccaoin EASP Eirc an
67] fhledh & go sonnradhach gach aon no chaithfedh na h-uighe
68] tugadh úadha féin. Ad-chonnairc an rí na h-uighe goro
69] fhíarfaigh: ‘Cia ro chaith ní don uigh easbhadhaigh úd?’
70] ar sé, úair ro fhidir-siumh gibé do thoimheóladh .i. do chaithfed ní don
71] fhleidh ar tús & iarna h-esccaine gomadh de do thiucfadh
72] milledh Éireann & a aimhréir-siumh do dhénamh gonadh
73] uime sin ro fhíarfaigh sgéla na h-uige go léir.


74] Adubradar cách gurbó h-é Congal Cláon a dhalta-somh do
75] chaith an ugh sin. Bá brónach an rí don sgél sin, óir ní
76] raibhe i n-Éirinn énnduine búd mesa lais do chaithemh na
77] fleidhe ar tús iná Congal, úair ro fhidir a droichchíall & a olca
78] mionca fair roimhe sin; & adubairt nach c-caithfedh nech
79] ar bith don fhleidh go t-tuccotáoi dá apstol décc na h-Éirenn
80] dia coisreccad & dia bennughad & go c-cuirid a h-esccaoine
81] for c-cúl dá ffédaid. Tuccadh íaramh na naoimh sin uile
82] fo h-áoinionad go m-bádar isin dún lá Domhnall. As íad
83] so na naoimh do-chúadar annsin: .i. 1. Finnén Muighe
84] Bile, 2. Finnén Chlúana h-Iraird, 3. Coluim Cille, 4. Coluim
85] mhac Criomhthain, 5. Cíarán Clúana mac Nóis, 6. Cainnech
86] mhac úa Dhalann, 7. Comhgall Bennchair, 8. Brénainn
87] mhac Fionnlogha, 9. Brénainn Biorra, 10. Rúadhán
88] Lothra, 11. Nindidh Cráibhtheach, 12. Mobí Cláirenech,
89] Molaisi mhac Nadfráoich gonadh íad sin dá apstol décc
90] na h-Éirenn & céd naomh maille gach ardnaomh díobh.
91] Tugadh uile an líon naomh sin do bhennugadh & do
92] choisreccadh na fhleidhe. Tar a chenn sin uile nír fhédsad
93] a h-esccaoíne do chur for c-cúl ó do thomhail Congal ní
94] don fhleidh ríana bennacchad. Ro shuidh an rí & na ríogha
95] & na slúaigh ó shin amach, & do réir dlighidh & onóra as

p.34


96] do Chongal Chláon búd cóir lethlámh dhes rígh Érenn, &
97] ní h-amhlaidh sin tarla an oidche sin; & tuccadh ugh
98] ghéoidh for méis airgitt a bfíadhnaisi gach rígh isin tigh,
99] & ó ráinic an mhías & an ugh a bfíadhnaisi Chonghail
100] do-rónadh mías chroinn nó maide don mhéis airgitt & ugh chirce don
101] uigh ghéoidh amhail ro bháoi a n-dán móruilc do chách.
102] Ó'dchonncadar muinnter Chongail sin, nír míadh .i. onóir leó
103] suidhe nó longadh caithemh & méd na h-esonóra fúair a rígh féin
104] .i. Congal Cláon. Ro éirigh fer do mhuinntir Chongail
105] & adubhairt: ‘Ní maith do shén, a Chongail,’ ar sé, ‘as
106] mór na h-athaisi tuccadh ort anocht a t-tigh an rígh .i.
107] tigerna Oirghíall do chur isin áit dhoba cóir dhuit-se, &
108] ugh ghéoidh for méis airgitt a bfíadhnaisi gach rígh astigh,
109] acht tusa att áonar & ugh chirce for méis croinn at
110] fhíadhnaise.’ Ní thug Conghal dá aire gomadh tarcuisne
111] nó mí-onóir gach ní dogébadh a t-tigh a oide féin. Tar a
112] chenn sin baoi do mhéd an ghreasachta tugadh ar Chongal
113] goro éirigh ina shesamh & gur líon dásacht & mire menman
114] é & ro ghabh a ghaisgedh fair & ro ling a bfíadhnaisi an rígh.
115] Tarla fer do mhuinntir an rígh ris, & adubairt ris suidhe
116] & go bfuighedh fritháilemh amhail fúaradar cách. Ó chúalaidh
117] Congal sin, do-rad béim don óglách go n-derna dá
118] chuid de. Ba h-úamhan lasin rígh & la gach n-aon astigh
119] Congal annsin óro airighset ferg fair. Ocus adubairt
120] Conghal: ‘Ná bíodh eccla ort, a rí,’ ar sé, ‘óir gé mór
121] d'ulc & d'éccóir do-rónais oram-sa ní h-úamhan duit mé,’ &
122] ro innis Congal a bfíadhnaisi cáich go coitchenn gach
123] a n-derna an rígh do mhasla & d'éccóir air & adubairt:
124] ‘Do-bheirimsi fam bréithir,’ ar sé, ‘go t-tiubhar-sa cath
125] duit-si go bferuibh Éirenn umad,’ & ro imthigh úatha
126] amach iar sin & do chuir an rí drem do naomhaibh Érenn
127] le chomaidh a n-díaig Conghail & ní táinic leó ar chomhaidh
128] ar bith, & ní táinicc le teachtuibh ar bith eile ar chomhaidh
129] nó ar chennach dár t-tairgedh dó, & ro glúais roimhe go

p.35


130] tech Ceallaig mhic Fhiachna Finn .i. bráthair athar do
131] Chonghal, & do bí sé 'na shenóir aosda & ro fhíarfaigh sgéla
132] de & ro innis Congal sgéla dó ó thús go deiredh. Ocus
133] adubhairt an senóir le Conghal, ‘Éirighsi go h-Albuin,’
134] ar sé, ‘óir as inghen do ríg Alban do máthair, & inghen
135] rígh Bretan do shenmáthair .i. máthair do máthar, &
136] tabair cath do rígh Érenn & díoghail do masla air.’ Ba
137] buidheach Congal don chomhairle sin & do-róine amhail do
138] mhúin Ceallach dó, & thug leis Albanaigh & Bretnaigh
139] dochum n-Éirenn, & ro chruinnigh Ulltaigh .i. a mhuinnter
140] féin maille ríu, & fa díobh sin Suibhne mac Colmáin
141] Cúair, tigerna Dál Araidhe, antí ro h-esccaoinedh le
142] Rónán fána easonóir do dénamh. Ocus tángattar na
143] slúaighte sin a c-coinne & a c-comhairrcis rí Érenn do
144] thabairt chatha dó 'san magh le n-abarthar Magh Rath.
145] Táinic rí Érenn don leith eile & ro cuiredh cath oirderc
146] ettorra .i. Cath Muighe Rath & sgríobhthar san cath sin
147] nach deachaidh aoinneach beó dá t-táinig go h-Érinn le
148] Congal acht días, & ro marbad Conghal féin 'san cath &
149] líon do-áirmhe dá mhuinntir & do-chúaidh Suibhne mhac
150] Colmáin ar gealtacht & do marbadh do rinn iar sin do
151] brígh itche Rónáin, & ro marbad iliomad do shlúagh rí
152] Érenn gé go t-táinicc féin asan c-cath beó. Ocus as inmhesta
153] gurab é sárughad an naoimh & a mhallughadh fhéin foran
154] ffleidh fodera na h-uilc móra sin do theacht idir rí Érenn
155] & a dhalta &c.


156] IAR c-codladh don rígh .i. Domhnall mhac Aodha mhic
157] Ainmirech i n-Dún na n-Gédh oidhche áirithe ad-chonnairc
158] aisling iongnadh .i. cuilén con ro h-oiledh aige féin do dhol
159] ar mire & cúanairt Éirenn & Alban & Bretan & Saxan do
160] chruinniughadh don chuilén dochum n-Érenn go t-tuccsat
161] seacht c-catha don rígh go bferaibh Érenn uime goro
162] cuiredh ár cenn ettorra gach laithe díbh sin conadh isin

p.36


163] seachtmadh laithe ro brisedh forna conaibh & ro marbadh
164] cú an rígh ann afar lais. Ro mhusgail an rí asa chodladh
165] & téid do chlisedh go raibhe for lár an tighe. Tucc ben
166] an rígh a dhá láimh ima brághait & adubairt ris: ‘Dein
167] comhnaidhe agamsa, a rí,’ ar sí, ‘& ná tabair h-'aire
168] d'aislingibh nó do shíabraibh oidhche,’ ar sí, ‘& ná bíodh
169] egla ort, úair atáid slúaigh & sochaide ad thimcheall.’
170] ‘Bennacht ort, a ben,’ ar sé. ‘As maith an teccuscc
171] tugais damh.’ Ro fíarfaigh a bhen sccéla dhe ciodh
172] ad-chonnairc. ‘Ní inneó-sa duit-si nó do neoch eile go
173] bfaicer Máol Cabha cléirech, mo derbráthair, óir as é
174] breithemh aislingthe as ferr atá i n-Éirinn eision.’ Do-chúaidh
175] an rí céd cairpteach mar a raibhe Máol Cabha. IS
176] ann ro baoi Máol Cabha an tan sin a n-Druim an Iolair ós
177] cenn Bhéil Átha Senaigh mar a t-tig an abhann dárab
178] ainm an Éirne as Loch Éirne, & é 'na chomhnaidhe ann
179] & dísert beg aicce iar bfágbáil ríghe n-Érenn ar grádh an
180] Choimde & deichneabhar ban maille ris re h-ullmugadh
181] bídh & céd cléirech fri h-aifrennaib & fri tráthaibh.
182] Ráinicc an rí mar a raibhe Máol Cabha & ro fhíarfaigh
183] Máol Cabha sgéla de, & ro fher fáilte fris & ro anastair an
184] rí aige annsin secht laithe, & ro innis an rí a aisling dó
185] iar sin & adubairt ris breth do breith fuirre. Ro h-imdergadh
186] Máol Caba ó'dchúalaidh an aisling & adubairt: ‘Mac
187] ríogh & cuilén con,’ ar sé, ‘ionann aisling dóibh, a rí,’
188] ar sé, ‘& atád dá dhalta agad-sa .i. Conghal Cláon .i. Rí Uladh &
189] Cobhthach Cáom rí Connacht. Éireóchaid nech éiccin
190] aca at aghaidsi & do-bhéra eachtrandach & lucht dénma
191] uilc Alban & Bretan & Saxan it aghaidsi dochum n-Érenn
192] & do-bhérad seacht c-catha duit-si, a rí, & an sechtmadh
193] cath cuirfidher ann thuitfidh do dhalta-sa & as í sin breath

p.37


194] na h-aislinge, a rígh,’ ar sé; ‘& as amhlaidh mholaimsi
195] duit fledh do chruinniugadh & fir Érenn do thabairt dá
196] chaithemh & braigde gach cúigidh i n-Éirinn do gabháil &
197] an días daltadh atá agut do ghabáil go cenn m-blíadna
198] & a léigen amach a c-cenn blíadna & seóid & maoine do
199] thabairt dóibh.’ Nír chreid an rí gé go t-tiucfadaois fir
200] Érenn ina aghaid go t-tiucfadh a dhalta Congal ina aghaid
201] & nír gabh comairle Maoil Chabha.


202] Gacha ní chena do fíoradh fáistine Máol Cabha, óir
203] ro tionóiledh Bretnaigh, Albanaigh, & Saxanaigh le
204] Congal do thabairt catha don rígh amhail innister 'san
205] leabar darab ainm Cath Muighe Rath. Ro baoí mac don
206] Máol Cabha so adubhramar ag cuidiugadh le derbráthair
207] a athar .i. rí Érenn an cath do chur .i. Ceallach mhac
208] Máol Cabha 'sa shliocht ara bfuilit muinntir Gallchubhair,
209] & as é an tres gaisccedhach as ferr aderar do bheith 'san
210] chath é .i. ei-siumh & Congal Cláon rí Uladh & Conán
211] Rod mac Rí Bretan. Ocus do bí an Ceallach so féin & a
212] dherbráthair Conall Cáol trí blíadhna dég i ríghe n-Érenn,
213] & do bí an Máol Cabha cléirech dob' athair dóibh ceithre
214] blíadna i ríge n-Érenn do réir na réimenn ríograidhe & na
215] n-dúantadh senchais ina bfuil coiméd ríograidhe Éirenn &c.