Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

Táin Bó Fraích

Author: Unknown

File Description

Wolfgang Meid

Electronic edition compiled by Beatrix Färber

Funded by University College, Cork

2. Second draft.

Extent of text: 5650 words

Publication

CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork
College Road, Cork, Ireland—http:www.ucc.ie/celt

(2001) (2010)

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G301006

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.


[RESTRICTED]

Hardcopy copyright lies with the School of Celtic Studies (Dublin Institute for Advanced Studies).

Sources

    Manuscript sources
  1. Dublin, Trinity College, MS H 2. 18 (cat. 1339) (Book of Leinster alias Leabhar na Núachongbála), p 248a–252b.
  2. Dublin, Trinity College, MS H 2. 16 (cat. 1318) (Yellow Book of Lecan), col. 649–658 (facs. p 55b–60a).
  3. Edinburgh, National Library of Scotland, MS no. XL, p 37b–45b.
  4. London, British Library, Egerton 1782, f v–87v.
  5. Dublin, Trinity College, MS H 3.18 (cat. 1337), p 604 (glossed extracts).
    Editions
  1. Kuno Meyer, Mitteilungen aus irischen Handschriften, in: Zeitschrift für celtische Philologie 4 (1902) 31–47 [Eg. 1782].
  2. Allan O. Anderson, Táin bó Fráich, in: Revue Celtique 24 (1903) 127–54 (143–54) [Ed. XL].
  3. Mary E. Byrne and Myles Dillon, Táin Bó Fraich. Dublin 1933 [LL and YBL].
  4. Mary E. Byrne and Myles Dillon, in: Études Celtiques 3 (1938) 20–21 [H 3.18].
  5. Wolfgang Meid, Táin Bó Fraích. Dublin 1974 [LL with variants].
  6. Wolfgang Meid, Die Romanze von Froech und Findabair. Táin Bó Froích. Altirischer Text, mit Einleitung, deutscher Übersetzung, ausführlichem philologisch-linguistischen Kommentar und Glossar kritisch herausgegeben von Wolfgang Meid, Innsbruck, 1970 (based on all MSS; with German translation).
  7. Wolfgang Meid, The Yellow Book of Lecan Version of Táin Bó Fraích, in: Zeitschrift für celtische Philologie 36 (1978) 83–95.
  8. Christian-J. Guyonvarc'h, Táin Bó Fráech, ed. with extensive notes and translation, in: Ogam 16 (1964) 485–488; 17 (1965) 205–208, 429–432; 18 (1966) 173–176, 413–416, 525–528.
    Translations
  1. Rudolf Thurneysen, Fraechs Werbung um Finnabair, in: Sagen aus dem alten Irland, Berlin, 1901, 115–125; (German).
  2. Wolfgang Meid, Die Romanze von Froech und Findabair, Innsbruck, 1970; (German).
  3. A. Anderson, Táin bó Fráich, Revue Celtique 24, 127–154; (English).
  4. A. H. Leahy, Tain Bo Fraich, in: Historic Romances of Ireland, London 1905–1906, volume II, 7–67; (English).
  5. M. E. Byrne and Myles Dillon, Táin Bó Fraích, Études Celtiques 2, 1–27; (English).
  6. James Carney, The driving of the cattle of Froech, in: Studies in Irish literature and history, Dublin, 1955, 1–24; (English).
  7. Jeffrey Gantz, The cattle raid of Fróech, in: Early Irish Myths and Sagas, London, 1981; 113–126; (English).
  8. Georges Dottin, La courise de Findabair, in: L'épopée irlandaise, Paris, 1926, 86–101; (French).
  9. M. Ó Máirtin, Táin Bha Fhraoigh, An tUltach Iml. 53, Uimh. 4, 7–8; (Modern Irish).
  10. Maartje Draak and F. de Jong, Fraech, in: Van helden, elfen en dichters. De oudste verhalen uit Ierland. Amsterdam, 1979, 72–84; (Dutch).
  11. Sergey Shkunayev, Pokhishcheniye stad Froekha, in: T. A. Mikhaylova and S. V. Shkunayev, Pokhishcheniye byka iz Kualnge, Moscow 1985, 84–101; (Russian).
  12. Christian-J. Guyonvarc'h, Táin Bó Fráech, ed. with extensive notes and translation, Ogam 16 (1964) 485–488; 17 (1965) 205–208, 429–432; 18(1966) 173–176, 413–416, 525–528; (Breton).
    Secondary literature
  1. Kuno Meyer, Tochmarc Treblainne, Zeitschrift für celtische Philologie 13 (1921) 166–175.
  2. Rudolf Thurneysen, Die irische Helden- und Königsage bis zum siebzehnten Jahrhundert, Teil I, (Halle/Saale 1921) 285ff [Manuscript transmission and versions].
  3. Neill Ross, Osnadh carad i gCluain Fraoich, ed. with translation, in: Heroic Poetry from the Book of the Dean of Lismore, Edinburgh 1936, 198ff.
  4. Angus Matheson, A propopsed emendation in Táin Bó Fraích, in: Éigse 5 1945/47 (1948) (pt. 3, 1946), 157.
  5. James Carney, Carn Fraoich, soitheach na saorchlann (ed. with diplomatic text from Book of Uí Maine, normalized Early Modern Irish text, introduction and translation), Celtica 2, pt. 1 (1950) 154–194.
  6. James Carney, A sentence in Táin bó Fraích, in: Celtica 1, 1950, 300–301.
  7. Vernam Hull, 'ben taithigi na báu', in: Zeitschrift für celtische Philologie 24 (1954) (H.1/2, 1953) 122–123.
  8. James Carney, Studies in Irish Literature and History, Dublin 1955.
  9. James Carney, The ecclesiastical background to Irish saga, in: ARCTICA. Essays presented to Ake Campbell, ed. by A. Furumark et al., Uppsala 1956, 221–227.
  10. Sgeul mu Fhraoch, recorded by the School of Scottish Studies, Edinburgh, and edited on LP gramophone record (School of Scottish Studies Discs A 001/2, Gaelic and Scots Folk Tales), written down and translated by J. MacInnes, University of Edinburgh 1960.
  11. Kenneth H. Jackson, The sources for the Life of St. Kentigern, in: Studies in the Early British Church, ed. Nora Chadwick, Cambridge 1958, 273–357.
  12. Wolfgang Meid, Die handschriftliche Überlieferung der Táin Bó Froich, Zeitschrift für celtische Philologie 30 (1967) 21–41.
  13. David N. Dumville, The World of the Síd and the Attitude of the Narrator in Táin Bó Fraích, Studia Celtica Japonica 7 (April 1995) 21–25.
  14. Donald E. Meek, Táin Bó Fraích and Other 'Fraech' Texts: A Study in Thematic Relationships. Part I, Cambridge Medieval Celtic Studies 7 (1984) 1–37.
  15. Donald E. Meek, Táin Bó Fraích and Other 'Fraech' Texts: A Study in Thematic Relationships. Part II, Cambridge Medieval Celtic Studies 8 (1984) 65–85.
    The edition used in the digital edition
  1. Táin Bó Fraích. Wolfgang Meid (ed), Revised edition [One volume. xxx + 67 pp. vii–xxviii Introduction, xxix–xxx Preface to the Revised Edition, x Editor's corrigenda, 1–16 Text, 17–44 Notes, 45–72 Vocabulary, 73–74 Index of Proper Names.] Dublin Institute for Advanced StudiesDublin (1974) . Mediaeval and Modern Irish Series. , No. 22

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

All editorial introduction, translation, notes and indexes have been omitted.

Editorial Declaration

Correction

Text has been checked, proof–read and parsed using NSGMLS.

Normalization

The electronic text represents the edited text.

Quotation

Direct speech is marked q.

Hyphenation

Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break or line-break, the page-break and line-break are marked after the completion of the hyphenated word.

Segmentation

div0=the saga; div1=the section; paragraphs, page-breaks and line-breaks of the printed edition are marked.

Interpretation

Names of persons (given names), places and groups are tagged. Page breaks are marked pb n="", line-breaks are marked lb n="".

Canonical References

This text uses the DIV1 element to represent the section.

Profile Description

Created: By (an) unknown Irish monastic author(s). Date range: 600–900.

Use of language

Language: [GA] The text is in Old Irish.
Language: [LA] Two words are in Latin.

Revision History


Corpus of Electronic Texts Edition: G301006

Táin Bó Fraích: Author: Unknown


p.1

TáiN Bó Fraích


2] Fróech mac Idaith do Chonnachtaib, mac side do
3] Bé Find a sídib. Derbsiur side do Boind. Is hé láech
4] is áildem ro buí do feraib Hérenn & Alban, acht níba
5] suthain. Dobert a máthair dí báe déc dó assint síd, it é
6] finda óiderga. Boí trebad maith oca co cend ocht mblíadnae
7] cen tabairt mná chuca. Coíca mac ríg rop é lín a
8] theglaich, comaís comchutrumma fris uile eter chruth &
9] écosc.


10] Carthai Findabair, ingen Ailella & Medba, ara
11] irscélaib. Adfíadar dósom oca thaig. Ropu lán Hériu
12] & Albu dia allud & dia scélaib. Íar suidiu docorastar fair
13] dul do accallaim na hingine. Immaroraid fria muntir
14] anísin. ‘Tíagar úait didiu co siair do máthar, co tucthar
15] ní do étuch ingantach & de ascedaib síde duit úadi.’


16] Luid íarum co siair a máthar .i. co Bóind, co mbuí
17] i m-Maig Breg, & dobert coícait mbratt ngorm, & ba cosmail
18] cech áe fri druimne ndoíle & cethéora oa dubglassa
19] for cech brutt, & mílech derggóir la cech mbratt, & lénti
20] bángela co túagmílaib óir impu, & coíca scíath n-argdide
21] co n-imlib óir impu, & caindel rígthigi i lláim cech
22] áe, & coíca semmand findruine ar cech n-áe. Coíca
23] toracht di ór forloiscthi im cech n-áe. Eirmitiuda


p.2


24] di charrmocul fóib anís, & is di lecaib lógmaraib a
25] n-airíarn. No lastais in aidche amal betís ruithni
26] gréni. & coíca claideb n-órduirn leo, & gabor bocglass
27] fó suidi cech fir & beilge óir friu. Máelland arggait co
28] clucíniu óir fo brágit cech eich. Coíca acrann corcra
29] co snáthib argait estib, co síblaib óir & argait & co
30] cendmílaib. Coíca echlasc findruine co mbaccán órda for
31] cinn cech áe. & secht mílchoin i slabradaib argait, &
32] ubull n-óir eter cech n-áe. Bróca crédumai impu. Noco
33] rabi dath nád beth intib. Mórfesser cornaire leo co cornaib
34] órdaib & argdidib, co n-étaigib ildathachaib, co mongaib
35] órdaib sídbudib, co lennaib étrachtaib. Bátir tri drúith
36] remib co mindaib argdidib fo díor. Scéith co fethul
37] chondúala la cech n-áe, co círbachlaib, co n-esnadaib
38] crédumai íarna tóebaib. Triar cruittire co n-écosc ríg
39] im cech n-áe.


40] Documlát ass do Chrúachnaib cossind écusc sin
41] leu. Dosndéccai in derccaid din dún in tan dodechatar
42] i m-Mag Crúachan. ‘Dírimm atchíusa’, ol sé, ‘don dún
43] inna lín. Ó gabais Ailill & Medb flaith, nícos tánic riam
44] & nícos ticfa dírimm bas choímiu ná bess áiniu. Is cumma
45] lemm bed i taulchubu fína no beth mo chend lasin ngáeth
46] dotháet tairsiu. Abras & ábairt dogní int ócláech fil and,
47] nochon accasa riam a chutrumma. Focheird a bunsaig
48] rout n-aurchora úad. Síu cotrí ri talmain, nos gaibet na
49] secht mílchoin cona secht slabradaib argait.’


50] La sodain dothíagat int slúaig a dún Chrúachan dia
51] ndécsin. Immusmúchat in doíni issin dún co n-apthatar


p.3


52] sé fir déc oco ndécsin. Tairlengait i ndorus in dúine.
53] Scoirit a n-eochu & léicit a mílchona. Dosennat na secht
54] n-aige do Ráith Chrúachan, & secht sinnchu & secht
55] míla maige & secht turcu alta, conda rubatar ind óic
56] issind aurlaind in dúine. Íar sain focherdat in mílchoin
57] bedg i m-Bréi. Gabait secht ndoborchona. Dosbertatar
58] dochum na ardda i ndorus inna prímrátha.


59] Deissiter i ssuidiu. Dotíagar ónd ríg dia n-acallaim.
60] Imchomarcar cía bu chan dóib. Noda sloindet íarum
61] íarna slontib fíraib. ‘Fróech mac Idaith inso’, ol séat.
62] Ráite in rechtaire frisin ríg & in rígnai. ‘Fo chen dóib’, ol
63] Ailill & Medb. ‘Is óclách án fil and’, ol Ailill. ‘Táet issin
64] less.’ Dolléicther dóib cethramthu in taige.


65] Ed a écosc in taige: sechtordd and, secht n-imdai ó
66] thein co fraig isin taig imme cúaird. Airinech di chrédumu
67] for cech imdai; aurscartad derggibair fo mrechtruncain
68] uile. Trí stéill chrédumai i n-aulaith cecha imda, secht
69] stíalla umai ón damdabaich co cléithe issin tig. De gíus
70] dogníth a tech. Ba tuga slinned boí fair dianechtair.
71] Bátar sé senistri déc issin tig, & comlae humae ar cech
72] n-aí. Cuing umai darsa forlés. Cethéora ochtga humai
73] for imdai Ailella & Medba immdernide de chrédumu uili
74] is sí i certmedón in taige. Dá aurainech arggait impe fo
75] díor. Flesc argait isind airinniuch rosaiged midlissiu in
76] taige. Timchellad a tech imme cúaird ón dorus dialailiu,
77] Arrócbat a ngaisceda issin taig sin & sedait, & ferthair
78] fáilte riu.


79] ‘Fo chen dúib’, ol Ailill & Medb. ‘Iss ed doróachtamar’,
80] ol Fróech. ‘Níba turas ar aig thaig ón’, ol Medb.
81] Imbrid Medb & Ailill fidchell íar sin. Gaibid Fróech


p.4


82] íarum imbirt fidchille ri fer dia muntir. Ba caín ind
83] fidchell. Clár findruine and co cethéoraib auaib & uilneib
84] óir. Caindel de líc lógmair oc fursunnud dóib. Ór &
85] arggat ind fuirend boí forsin chlár. ‘Aurgnaid biad donaib
86] ócaib’, ol Ailill. ‘Ní hed is accobor limm’, ol Medb, ‘acht
87] dul do imbirt na fidchille thall fri Fróech.’ ‘Eirgg dó; is
88] maith lim-sa’, ol Ailill. Imberat in fidchill íarum & Fróech.


89] Boí a muinter colléic oc fuiniu na fíadmíl. ‘Sennat
90] do chruittiri dún’, ol Ailill ri Fráech. ‘Sennat ém’, ol
91] Fráech. Crottbolg di chrocnib doborchon impu cona
92] n-imdénam di phartaing foa n-imdénam di ór & argut.
93] Bíann n-erbbad impu a mmedón; ba gilidir snechta. Sella
94] dubglassa inna medón aide. Bruit lín gilidir fúan ngéssa
95] imna téta. Crota di ór & arccut & findruine co ndelbaib
96] nathrach & én & mílchon di ór & arccut. Amal no glúaistis
97] na téta sin, imreithitis na delba sin íarum inna firu imme
98] cúaird. Sennait dóib íarum conid apthatar dá fer déc dia
99] muntir la coí & toirsi.


100] Ba caín & ba bind a triar sa, & batar caíni Úaithni
101] insein. Is hé in a triar irdaircc: tri derbráthir, .i. Goltraiges &
102] Gentraiges & Súantraiges. Boind a ssídib a mmáthair a triur.
103] Is din chéol sephainn Úaithne cruitt in Dagdai ainmnigter
104] a triur. In tan bóe in ben oc lámnad, ba gol mairgg
105] lee la gúri na n-idan i tossuch. Ba gen & fáilte arabeiti ar


p.5


106] medón ar imtholtain in dá mac. Ba súan álgine arabeitte
107] in mac dédenach ar thrumme inna brithe, conid de ro
108] ainmniged trian in chíuil. Dofíuissig íarum assint súan in
109] Boind. ‘Aurfoímsiu’, ol sí, ‘do thrí maccu, a Úaithni lánbrotha,
110] fo bíth file súantraide & gentride & goltride ar
111] búaib sceo mnáib dosoifet la Meidb & Ailill. Atbélat fir
112] la clúaiss ngléssa dóib.’


113] Anait dint senmaim íar sain issind rígthaig. ‘Is
114] ségond dofánic’, ol Fergus. ‘Fodlid dún’, ol Fróech fria
115] muntir, ‘a mbiad. Tucaid isa tech.’ Docing Lóthur for
116] lár in taige. Fodáile dóib a mbiad. Fora dernaind no
117] rannad cech n-ágae cona chlaidiub, & ní aidleth toinn ná
118] féoil. Ó gabais rannairecht, ní archíuir bíad foa láim riam.
119] Bátar tri láa & teora aidche oc imbirt na fidchille la
120] immed na lliac lógmar i tegluch Froích. Íar sin adgládar
121] Fróech Meidb. ‘Is maith ro ngabus fritt’, ol sé. ‘Ní biur
122] do thochaill dind fitchill ná raib meth n-einich deit and.’
123] ‘Ó túsa issin dún sa iss ed laithe inso as síam limm’, ol
124] Medb, ‘Deithbir ón’, ol Fráech. ‘Atáat tri láa & teora
125] aidchi and.’


126] La sodain atraig Medb. Ba mmebul lée buith
127] donaib ócaib cen bíad. Luid co Ailill. Ráidti friss.
128] ‘Mórgním dorigénsam’, ol sí, ‘ind óic annechtair donnáncatar
129] do bith cen bíad.’ ‘Diliu dait imbeirt fidchille’, ol
130] Ailill. ‘Ní derban in fodail dia muntirseom sethnu in
131] taige. Atát tri láa & teora aidchi and’, ol sisi, ‘acht nád
132] n-airigmer in n-aidchi la bánsuilsi inna líac lógmar issin
133] tig.’ ‘Apraid riu’, ol Ailill, ‘anat dina cuínib co fodailter


p.6


134] dóib.’ Fodáilter dóib íarum, & ba maith ro mboth friu,
135] & ansait tri láa & teora aidchi and íar sin forsind fledugud.
136] Is íarum conaccrad Fráech issa tech n-immacallamae, &
137] imchóímras dó cid dodnucai. ‘Is maith’, ol sé, ‘limm
138] célide libsi.’ ‘Ní holc ém lassa teglach for ngnás’, ol
139] Ailill. ‘Is ferr for tórmach oldás for ndígbáil.’ ‘Anfimni
140] didiu’, ol Fráech, ‘nach sechtmain.’ Anait íar sin co cend
141] cóicthigis issin dún, & toffund dóib cech óen lá dochum in
142] dúine. Dosaigtis Connachta dia ndécsin.


143] Ba imned la Fráech cen acallaim na ingine, sech
144] ba hé less nod mbert. Laithe n-and atraig deud aidche do
145] inlut dond abaind. Is hé tan dolluidsi ón & a hinailt do
146] indlut. Gaibidsom a lláimsi. ‘An rim acallaim’, ol sé. ‘Is
147] tú doróachtamar.’ ‘Is fo chen limsa ém’, ol ind ingen, ‘má
148] chotíssind. Ní chumgaimm ní duit.’ ‘Ceist, in n-éláfa
149] limm?’ ol sé. ‘Ní élub ém’, ol sí, ‘ór issam ingen ríg &
150] rígna. Ní fil dot daidbrisiu náchimm étasa óm muntir,
151] & bid hé mo thogasa dano dul chucutsu. Is tú ro charus, &
152] beirsiu lat ind ordnaisc se’, ol ind ingen, ‘& bíd etrond do
153] chomarthu. Dosrat m'athair damsa’, ol sí, ‘dia taiscid, &
154] asbér is cor roda lláus immudu.’ Téit dano cechtar de a
155] leth íar sain.


156] ‘Attágursa’, ol Ailill, ‘élud inna hingine ucut la
157] Fróech.’ ‘Ce dobertha dó nípu madae, & dotáised ar


p.7


158] ndochum cona chethrai do chobair dún ocon táin.’ Do-tháet
159] Fróech cuccu issa tech n-immacaldmae. ‘In cocur fil
160] lib?’ ol Fráech. ‘Dotallfasu and’, ol Ailill. ‘In tibéraid
161] damsa for n-ingin?’ ol Fráech. Immanaiccet int slúaig.
162] ‘Dobérthar’, ol Ailill, ‘dia tuca tinnscra amal asbérthar.’
163] ‘Rot bia’, ol Fráech. ‘Trí fichit ech ndubglass damsa’, ol
164] Ailill, ‘cona mbeilgib óir friu, & dí laulgaich deec ó mmeltar
165] ól n-aiss ó cech áe, & láeg find óiderg la cech n-áe, &
166] tuidecht duit limm cot lín uile & cot áes chíuil do thabairt
167] inna mbó a Cúailngiu; & dobérthar mo ingensa duit acht
168] co tís.’ ‘Dothongusa tar mo scíath & tar mo chlaideb &
169] darm threlam, ní thibrind i tindscra cid Meidbi insin.’
170] Doching úadaib asa taig íarum.


171] Immosnacaillet íarum Ailill & Medb. ‘Farbbiba
172] sochaide n-immund de rígaib Hérenn dia rucasom in
173] n-ingin. Aní is maith, fúaiprem inna degaid & marbam
174] fo chétóir resíu forruma bine fornn.’ ‘Is líach ón’, ol
175] Medb, ‘& is meth n-einich dúnn.’ ‘Niba meth n-einig
176] dúnn’, ol Ailill, ‘tucht arandálfarsa.’


177] Dotháet Ailill & Medb issa rrígthech. ‘Tíagam ass’,
178] ol Ailill, ‘co n-accamar na mmílchona oc toffund co
179] mmedón laí & combat scítha.’ Tíagait ass uili íarum dond
180] abainn dia fothrucud. ‘Adfíadar dam’, ol Ailill, ‘at maith
181] i n-uisciu. Tair issind linni sea co n-accamar do snám.’
182] ‘Cindas na lindi se?’ ol sé. ‘Ní fetamar nach ndodaing
183] inti’, ol Ailill, ‘& is comtig fothrucud inti.’ Gataid a
184] étach de íarum & téit inti, & fácbaid a chriss túas. Oslaigid


p.8


185] Ailill íarum a bossán dia éis, & boí ind ordnasc and.
186] Atagéuin Ailill íarum. ‘Tairchi, a Medb!’, ol Ailill. Dotháet
187] Medb íarum. ‘In n-aithchéin sin?’ ol Ailill. ‘Aithgén’,
188] ol sí. Fosceird Ailill issin n-abaind sís. Ro airigestar
189] Fráech anísin. Co n-accai ní, dolleblaing int écne ara
190] chend & gabsus inna béulu. Foceird bedg cucai, & gaibid
191] a óilech & dotháet dochum tíri, & dombeir i mmagin
192] díamair i mbrúch na haband. Dotháet do thuidecht
193] assind usci íarum.


194] ‘Na tair!’ ol Ailill, ‘co tuca chroíb dam din chaírthend
195] tall fil i mbruuch na haband. It áildi limm a cháera.’
196] Téitsium ass íarum, & brissis gésca din chrund & dambeir
197] ria aiss tarsin n-uisci. Ba hed íarum athesc Findabrach,
198] nach álaind atchíd, ba háildiu lee Fróech do acsin tar
199] dublind, in corp do rogili & in folt do roáilli, ind aiged do
200] chumtachtai, int súil do roglassi, iss hé móethóclach cen
201] locht cen anim, co n-agaid focháel forlethain, is é díriuch
202] dianim, in chráeb cosna cáeraib dergaib eter in mbrágit &
203] in n-agid ngil. Iss ed atbered Findabair, nocon facca ní
204] rosáissed leth nó trían do chruth.


205] Íar sain docuirethar na cráeba dóib assind usciu.
206] ‘It ségdai & it áildi na cáera. Tuc tórmach dún díb!’
207] Téit ass atherruch co mbuí i mmedón ind usci. Gaibthi in
208] béist assind uisci. ‘Domiced claideb úaib!’ ol sé. & ní
209] rabai forsin tír fer no lamad a thabairt dó ar omun Ailella
210] & Medba. Íar sin gataid Findabair a hétach dí, & focheird
211] bedg issin n-uisce cossin chlaidiub. Dolléici a hathair


p.9


212] sleig cóicrind dí anúas rout n-aurchora co lluid treda
213] triliss, & condo ragaib Fróech inna láim in slig. Fosceird-side
214] issa tír súas in slig, & a mmíl inna tháeb. Léciud ón
215] co forgabáil, cenéle n-imberta gaiscid, co lluid tarsin tlacht
216] corcra & tresin léine baí im Ailill. La ssin cotéirget ind
217] óic la Ailill. Dotháet Findabair assind uisciu & fácbaid in
218] claideb i lláim Fráech, & comben a chend den míl co
219] mbaí fora thóeb, & dobert a mmíl leiss dochum tíre. Is de
220] atá Dublind Fráech i m-Bréib i tírib Connacht.


221] Téit Ailill & Medb ina ndún íarum. ‘Mórgním
222] doringénsam’, ol Medb. ‘Issinn aithrech’, ol Ailill, ‘a
223] ndoringénsam risin fer. Ind ingen immurgu’, ol sé,
224] ‘atbélat a bbéoilside i mbárach d'adaig, & níba cin mbreithe
225] in chlaidib mbeithir dí. Déntar fothrucud lib dond fir
226] sa .i. enbruithe n-úrsaille & cárna samaisci do indarggain
227] fo thál & béuil, & a thabairt issin fothrucud.’ Dogníth
228] uile anísin amal asbertsom.


229] A chornairi íarum remisium dochum in dúine.
230] Sennait di conid abbad tricha fer di saincháemaib Ailella
231] ar sírechtai. Dothaét íarum isin dún & téit issin fothrucud.
232] Conéraig in banchuire imbi ocon dabaig día mblith
233] & dia folcud a chind. Dobreth ass íarum & dogníth dérguth.
234] Co cúalatar ní, a ngolgaire for Crúachnaib, co n-accas na
235] trí coícait ban co n-inaraib corcraib, co cennbarraib
236] úanidib, co mílechaib arggait fora ndóitib. Tíagair chuccu


p.10


237] do fis scél dús cid ro chaínset. ‘Fráech mac Idaith’, ol in
238] ben, ‘macdreittel ríg síde n-Hérenn.’ La sin rochluinethar
239] Fráech a ngolgaire. ‘Domthócbaid ass’, ol sé ria muntir.
240] ‘Gol mo mátharsa inso & bantrochta Bóinni.’ Tócabair
241] immach la sodain & berair cucu. Dothíagat na mná
242] immi & berdait úadib i ssíd Crúachan. Co n-accatar ní
243] in tráth nóna arna bárach, dothaét & coíca ban imme, iss
244] é úagslán cen on cen anim. Comáesa comdelba comáilli
245] comchaíni comchórai comchrotha co n-écosc ban síde
246] impu, coná baí aithgne neich sech alaile díb. Bec nád
247] múchtha doíne impu. Scarsat i ndorus ind liss. Atnagat
248] a ngol oc dul úad co corastar na daíni bátar isind liss tar
249] cend. Is de atá golgaire ban síde la áes cíuil Hérenn.


250] Téitseom íarum issin dún. Ataregat int slúaig
251] huili ara chend, & ferait fáilti friss amal bad a domun aile
252] thíssad. Atraig Ailill & Medb & dogníat aithrigi ndó dond
253] écht doringénsat fris, & dogníat chóri. Gaibthir fledugud
254] leu d'adaig. Congair Fráech gilla dia muntir. ‘Airg ass’,
255] ol sé, ‘cosin magin i ndeochadsa issin uisce. Éicne forácbusa
256] and, donuc do Findabair, & irbbad fessin fair, &
257] fonaither int écne lee co mmaith, & atá ind ordnasc i
258] mmedón ind éicni. Is dóig lim condessar chuca innocht.’


259] Gabthus mesca & aruspeittet céola & airfiti. Asbert
260] Ailill íarum: ‘Tucaid mo séotu damsa huili!’, ol sé. Dobretha


p.11


261] dó íarum co mbátar ara bélaib.‘Amra! Amra!’ ol cách.
262] ‘Gairid damsa Findabair!’, ol sé. Dotháet Findabair cucai,
263] & coíca ingen impe. ‘A ingen’, ol Ailill, ‘ind ordnasc
264] doratusa duitsiu inuraid, in mair latt? Tuc dam conda
265] accatar ind óic. Rot biasu íarum.’ ‘Ní fetar’, ol sí, ‘cíd
266] dernad de.’ ‘Fintasu ém!’ ol Ailill. ‘Is éicen a cungid nó
267] th'anim do dul as do churp.’ ‘Nicon fíu’, ol ind óic, ‘atá
268] mór di maith and chena.’ ‘Ní fail ní dom sétaibse nád
269] téi dar cend na hingine’, ol Fráech, ‘dáig ruc in claideb
270] dam do giull dom anmain.’ ‘Ní fuil lat do sétaib ní nodott
271] ain mani aisce úadi ind ordnaisc’, ol Ailill. ‘Nicom thása
272] cumang dia tabairt’, ol ind ingen. ‘An ro chara, dagné
273] dímsa.’ ‘Tungu día tonges mo thúath, atbélat do béoil
274] meni aisce úait’, ol Ailill.‘Is aire condegar chucut, úair is
275] decmaing, ar rofetarsa co tísat na doíni atbathatar ó
276] thossuch domuin, ní thic assin magin in rolád.’ ‘Nícon
277] ticfa fri moín nó adlaic thrá’, ol ind ingen, ‘in sét connegar
278] and. Tíagsa conda tucsa, úair is tricc condegar.’ ‘Ní
279] regasu’, ol Ailill. ‘Taét nech úait immurgu dia tabairt.’
280] Foídis ind ingen a inailt dia tabairt. ‘Tongusa do día
281] thonges mo thúath, dia faigbither nícon béosa fot chumachtasu
282] ba síre, diandum roib forsa rol mo greis.’ ‘Nícon
283] gébsa dítsu ón, cid cossin n-echaire théisi, má fogabthar
284] ind ordnasc’, ol Ailill.


285] Dobert íarum ind inailt in méis issa rígthech, & int


p.12


286] éicne fonaithe fuirre, is é fuillechta fo mil. Dogníth lassin
287] ingin co maith, & boí ind ordnasc óir forsind éicni anúas.
288] Dosféccai Ailill & Medb. ‘Dalei co ndercar’, ar Fráech, &
289] doéccai a bossán. ‘Indar lemm is la teist forácbus mo
290] chriss, ol Fráech. ‘For fír do flatha’, ol Fráech, apair cid
291] dernais dind ordnaisc.’ ‘Ní chéltar orut ón’, ol Ailill.
292] ‘Lemsa ind ordnasc ro baí it bossán, & rofetar is Findabair
293] dorat duit. Is airi ro lása issin duiblinni. For fír th'ainich
294] & t'anma, a Fróeich, asndíth cía cruth arrálad a tabairt
295] ass.’ ‘Ní céltar fortsu’, ol Fráech. ‘A cétlá fosfúarsa ind
296] ordnaisc i ndorus ind liss. Rofetar ropu sét cáeim. Is
297] airi dosroisechtsa co lléir im bossán. Rotchúalasa a lláa
298] dochoad dond uisciu, ind ingen roda láa immach oco
299] íarmóracht. Asbiurtsa frie: ‘Cía lóg rom bia latt ara
300] fagbáil?’ Asbertsi frimsa dombérad seirc mblíadnae
301] damsa. Ecmaing nís ragbusa immum. Fosrácbus im
302] thaig dim éis. Ní comairnecmarni co comairnecmar oc
303] tabairt in chlaidib issind abaind im láimse. Íar sin
304] atchondarcsa in tan ron oslaicsiu in mbossán & ro lláis
305] ind ordnaisc issin uisce. Atchonnarc in n-éicne dorróebblaing
306] ara chind conid gab inna béolu. Ro ngabusa in
307] n-éicni íarum. Cotnócbus issin port. Darolus i lláim na
308] hingine. Is hé int éicne sin íarum fil forsin méis.’


309] Gaibthir admolad & adamrugud na scél sa is tegluch.
310] ‘Ni foíchursa mo menmain for óclach n-aile i
311] n-Hérinn itiadsiu’, ol Findabair. ‘Arotnaisc dó’, ol Ailill &
312] Medb, ‘& tair chucunni cot búaib do tháin na mbó a
313] Cúailngiu. & in tan doregasu cot búaib anair doridisi


p.13


314] fibaidsi in n-aidchi sin d'adaig & Finndabair.’ ‘Dagénsa
315] anísin’, ol Fráech. Biit and íarum co arna bárach. Gabais
316] Fráech immi cona muntir. Celebraid íarum do Ailill &
317] Meidb.


318] Documlát dá críchaib íarum. Ecmoing ro gata a
319] báe calléic. Tánic a máthair chuce. ‘Ní béoda do fechtas’,
320] ar sí, ‘dochóas. Fofirfe mór n-imnid duit. Ro gatta do baí
321] & do thri meicc & do ben conda fail oc Sléib Aelpa. Ataat
322] téora báe díb i n-Albain túascirt la Cruthnechu.’ ‘Ceist, cid
323] dogénsa?’ ol sé ria máthair. ‘Dogéna nephthecht dia
324] cungid. Ní thaibrea th'anmain forru’, ol sí. ‘Rot biat
325] baí lemsa chena’, ol sí. ‘Nimthá són’, ol sé. ‘Dochoid
326] form einech & form anmain airec co Ailill & co Meidb com
327] búaib do tháin na mbáu a Cúalngiu.’ ‘Ní rochébthar’,
328] ol a máthair, ‘a condaigi.’ Téiti úad íarum la sodain.


329] Dochumlaísom ass íarum tríb nónbaraib, & fidchúach
330] & cú lomna leu, co lluid hi crích n-Hulad co
331] comairnaic ri Conall Cernach oc Bennaib Bairchi. Rádid a
332] cheist friside. ‘Níbu sirsan duit’, ol séside, ‘aní ardottá.
333] Ardottá mór n-imnid’, ol sé, ‘cid and no beth do menma.’
334] ‘Dommáirse’, ol Fráech ri Conall, ‘co ndichis lemm nach
335] ré ó conarnecmar.’ ‘Ragatsa ém’, ol Conall Cernach.


336] Documlát ass a triur tar muir, tar Saxain túascirt,
337] tar Muir Hicht co túascert Langbard, co rráncatar Sléibte


p.14


338] Aelpae
. Co n-accatar fraccnatain oc ingairiu chaírech ara
339] cind. ‘Tíagam ar ndís’, ol Conall, ‘a Froích, co n-acaldam
340] in mnaí thall, & anat ar n-óic sund.’ Lotar íarum dia
341] acaldaim. Asbertsi: ‘Can dúib?’ ‘Di feraib Hérenn’, ol
342] Conall. ‘Nípu sirsan do feraib Hérenn ém tíchtain in
343] tíri se. Do feraib Hérenn ém mo máthairse.’ ‘Domfair ar
344] chondailbi. Aisnid ní dún diar n-imthechtaib. Cinnas
345] in tíre doráncamar?’ ‘Tír ndúaig n-úathmar co n-ócaib
346] ansib. Segait for cech leth do thabairt bó & ban & brat’,
347] ol sí.‘Cid as núidem tucsat?’ ol Fráech. ‘Baí Fráech maicc
348] Idaith
a íarthur Hérenn, & a ben & a thri maicc. Unse a
349] ben lasin ríg, ondat a baí issin tír ar far mbélaib.’ ‘Donfairni
350] do chobair’, ol Conall. ‘Is bec mo chumang acht
351] éolas nammá.’ ‘Iss é Fráech inso’, ol Conall, ‘& it é a baí
352] tuctha.’ ‘In tarisi libsi in ben?’ ol sí. ‘Cid tairissi lind in
353] tan dolluid, bés ní tarissi íar tíachtain.’ ‘Ben taithigi na
354] mbáu, airgid a dochum. Eprid frie for toisc. Di feraib
355] Hérenn a cenél, di Ultaib int sainriuth.’


356] Tíagait co suidi. Ardagaibet & nos slaindet dí,
357] & ferais fáilti friu. ‘Cichib foruíreth?’ ol sí. ‘Fonroíreth
358] imned’, ol Conall. ‘Lenn na baí & in ben fil issind liss.’
359] ‘Níbu sirsan dúib ém’, ol sí, ‘dul fo dírimm inna mná.
360] Andsu dúib cech rét’, ol sí, ‘ind naithir fail oc imdegail
361] ind liss.’ ‘Nim thísi amin’, ol Fráech. ‘Ní tairissi limm.


p.15


362] At tairisisiu lim. Rofetamar nín méra úaire is di Ultaib
363] duit.’ ‘Can di Ultaib dúib?’ ol sí. ‘Huinse Conall Cernach
364] sund, láech as dech la Ultu’, ol Fráech. Focheirdsi dí
365] láim im brágit Conaill Chernaig. ‘Reiss ind orgain hi
366] fecht sa’, ol sí, ‘úaire donánicside, úair is do suide dorairngered
367] orgain in dúini sea. Tíagsa ass’, ol sisi. ‘Ni béo fri
368] mblegon na mbó. Fáicéb in less n-óibéla. Is mé nod
369] n-íada. Asbér is déol ro dinetar ind loíg. Tíastaisi issin
370] dún acht comtalat. Iss andsu dúib ind naithir fail ocon
371] dún. Dolléicetar iltúatha dí.’ ‘Regmai amin’, ol Conall.


372] Fúabbrait in less. Focheirdd ind nathir bedg i
373] criss Conaill Chernaig, & orgait in dún fo chétóir. Tessairgit
374] íarum in mnai & na trí maccu, & doberat a n-as
375] dech sét in dúine, & léicid Conall in nathir assa chriss, &
376] ní dergéni nechtar de olc fria chéile.


377] & dothíagat i crích Cruithentúathe co tucsat téora
378] bú dia mbúaib assaide. Co tullatar do Dún Ollaich maic
379] Bríuin
friu aníar co mbátar i n-Aird Húa nEchach. Is
380] and atbath gilla Conaill, oc timmáin na mbó .i. Bicne mac
381] Láegaire
. Is de atá Inber mBicne oc Bennchur. Co tucsat a
382] mbú taris illei. Iss and ro lásat a n-adarca díb, conid de
383] atá Tracht m-Bennchoir.


384] Luid Fráech ass íarum dia chrích, & a ben & a
385] maicc & a baí laiss, co luid la Ailill & Meidb do tháin na
386] mbó a Cúanlngiu.