Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

Desiderius: Sgáthán an Chrábhaidh

Author: Flaithrí Ó Maolchonaire

File Description

Electronic edition compiled by Benjamin HazardProofed by Marcus Bale, Mícheál Ó Geallabháin

Funded by University College, Cork and
The Higher Education Authority via the CELT Project.

2. Second draft, revised and corrected.

Extent of text: 64100 words

Publication

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G208020

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.

Hardcopy copyright lies with the School of Celtic Studies (Dublin Institute for Advanced Studies).

Sources

Primary Manuscript sources
1. London, British Library, Additional MS 37,630 (Books I-III); see Robin Flower and S. H. O'Grady (eds.), Catalogue of Irish manuscripts in the British Library (formerly the British Museum) (London, 1926) volume 2, pp. 566-8.
2. Maynooth, Murphy MSS 28 (3 D 12); 93 (4 A 18); see Pádraig Ó Fiannachta (ed.), Lamhscríbhinní Gaeilge Cholaiste Phádraig, Má Nuad (Maynooth, 1947-1974), vols. 2 & 3, pp. 65-6, 93.
3. Dublin, National Library of Ireland MS G. 91 (pp. 85-100, fragment up to l. 396); see Nessa Ní Shéaghdha (ed.), Catalogue of Irish manuscripts in the National Library of Ireland (Dublin, 1967).
4. Dublin, Royal Irish Academy MSS 23 L 19 (1006); F i 3 (264) (pp. 1-109, Books I-III); F iii 3 (283) (pp. 1-157); F iii 4 (728); F ii 4 (284) (pp. 1-189); see Kathleen Mulchrone et al. (eds.), Catalogue of Irish manuscripts in the Royal Irish Academy (Dublin, 1958), pp. 285-6, 762-3, 798-800.
5. Galway, National University of Ireland, Douglas Hyde Gaelic Manuscript 10, n. 697-698, p. 475-476.
6. Oxford, Bodleian Library, MS 11127 e.53 (122); Crynes 350, Mar. 539 [8], 344 pp.; (80) (Books I-III); see Tony Sweeney (ed.), Ireland and the printed word: a descriptive catalogue, 1475-1700 (Dublin, 1997).
7. Cambridge, University Library, Hibernia MSS, 8.61.5; 8.61.6 (172 leaves); see Catalogue of the Bradshaw Collection of Irish Books in the University Library, Cambridge (Cambridge, 1916), volume 2, p. 940.

Selected editions and translations

1. This allegorical devotional text was originally written in Catalan as Spill de la vida religiosa (Barcelona, 1515), and was soon translated into Castilian, 'Espejo de Religiosos' (Sevilla, 1533). There are 12 known Castillian editions. It became very popular in a wide variety of European languages with additional translations and adaptations in Danish, Dutch, English, German, Irish, Italian, Latin, Polish and Portuguese. The Catalan scholar August Bover i Font has also found references to a French edition.

2. Laurentius Surius, Compendium Verae Salutis (Cologne, 1553).
3. Arnoldus van der Meer, Desyderius: Sive expedita ad divinum amorem via (Louvain, 1554).
4. Flaithrí Ó Maolchonaire, Desiderius: Sgáthán an Chrábhaidh (Louvain, 1616).
5. Laurence Howell, Desiderius, or the Original Pilgrim (London, 1717).
6. Melquíades Andrés Martín (ed.), El Deseoso: una mística de la orden de San Jerónimo, traducción de Spill de la vida religiosa (Fundación Universitaria Espaņola) (Madrid, 2004).

Secondary Literature
1. R. Clark, Strangers and sojourners at Port Royal: being an account of the connections between the British Isles and the Jansenists of France and Holland (Cambridge, 1932).
2. C. Heaney, The theology of Florence Conry OFM (Drogheda, 1935).
3. T. Ó Cléirigh, Aodh Mac Aingil agus scoil Nua-Ghaedhilge i Lobháin (Dublin, 1935).
4. R. A. Breathnach, [review of Desiderius, ed. O'Rahilly], Éigse 4 (1943–44), 72–77.
5. A. Faulkner, [review of Desiderius, ed. O'Rahilly], Éigse 4 (1943–44), 228–229.
6. B. Jennings, "Florence Conry, archbishop of Tuam: his death and the transfer of his remains", Journal of the Galway Archaeological and Historical Society (1949), 83–92.
7. B. Ó Cuív, "Flaithrí Ó Maolchonaire's catechism of Christian doctrine", Celtica 1 (1950), 161–206.
8. L. Ceyssens, "Florence Conry, Hugh de Burgo, Luke Wadding, and Jansenism", in Father Luke Wadding: commemorative volume, edited by the Franciscan Fathers Dún Mhuire Killiney (Dublin, 1957), 295–404.
9. H. F. Kearney, "Ecclesiastical politics and the counter-reformation in Ireland: 1618–1648", Journal of Ecclesiastical History 11 (1960), 202–212.
10. F. X. Martin, "Ireland, the renaissance and counter-reformation", Topic 13 (1967), 10–16.
11. H. Hammerstein, "Aspects of the continental education of Irish students in the reign of Elizabeth I", Historical Studies 8 (1971), 137–153.
12. J. J. Silke, "Irish scholarship and the renaissance, 1580–1675", Studies in the Renaissance 21 (1973), 169–205.
13. R. L. Kagan, Students and society in early modern Spain (Baltimore, 1974).
14. P. Conlan, St Anthony's College of the Irish Franciscans, Louvain (Dublin, 1978).
15. A. Bover i Font, 'Notes sobre les traduccions no castellanes de 'Spill de la vida religiosa', in Miscellánia Pere Bohigas 1, Estudis de la lengua i literatura catalanes III (Montserrat, 1981).
16. P. Corish, The catholic community in the seventeenth and eighteenth centuries (Dublin, 1981).
17. N. P. Canny, "The formation of the Irish mind: religion, politics, and Gaelic Irish literature, 1580–1750", Past and Present (1982), 91–116.
18. T. Ó Dúshláine, An Eoraip agus litríocht na Gaeilge, 1600–1650: gnéithe den bharócachas Eorpach i litríocht na Gaeilge (Dublin, 1987).
19. S. Ua Súilleabháin, "Údar Sgáthán an Chrábhaidh", The Maynooth Review (1989), 42–50.
20. S. Ua Súilleabháin, "Sgáthán an chrábhaidh: foinsí an aistriúcháin", Éigse 24 (1990), 26–36.
21. B. Cunningham, "The culture and ideology of Irish Franciscan Historians at Louvain", in Ciaran Brady (ed.), Ideology and the Historians (Dublin, 1991), 11–30.
22. B. Fitzgerald, Seventeenth-century Ireland: the war of religions (Dublin, 1995).
23. M. MacCraith, The Gaelic reaction to the reformation", in Steven G. Ellis and Sarah Barber (eds.), Conquest and Union: fashioning a British state, 1485–1725 (London, 1995) 139–61.
24. J. Casway, "Gaelic Maccabeanism: the politics of reconciliation", in Jane H. Ohlmeyer (ed.), Political thought in seventeenth-century Ireland: kingdom or colony (Cambridge, 2000), 179–81.
25. Ó. Recio Morales, "Florence Conry's memorandum for a military assault on Ulster, 1627", Archivium Hibernicum 56 (2002), 65–72.
26. T. O'Connor, " 'Perfidious machiavellian friar': Florence Conry's campaign for a Catholic Restoration in Ireland, 1592–1616", Seanchas Ard Mhacha 19 (2002), 91–105.
27. Benjamin Hazard, Faith and Patronage: the political career of Flaithrí Ó Maolchonaire c.1560–1629 (Dublin: Irish Academic Press 2009).

The edition used in the digital edition
1. Desiderius: Sgáthán an Chrábhaidh. Flaithrí Ó Maolchonaire First edition [[li + 363 pp. v–vi Prefatory Note, vii–xlvi Introduction, xlvii–li Contents, 1–232 Text, 233–44 Textual Notes and Corrections, 245–74 Grammatical Notes, 275–363 Glossary]. ] Institute for Advanced StudiesDublin (1941) (reprinted 1955) (reprinted 1975) . Mediaeval and Modern Irish Series. , No. 12

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

The text contains pages 1–232. O'Rahilly's edition was compiled using three copies of Ó Maolchonaire's text. The editor revised the use of paragraphs, capital letters and punctuation, and introduced quotation marks, hyphens and apostrophes. All editorial introduction, translation, notes and glossary have been omitted. Text supplied by the editor is marked sup resp="TOR". Text supplied from the reviews by R. A. Breatnach and Anselm Faulkner is marked sup resp="RB" and sup resp="AF". In the HTML edition, the supplied text is shown in italics, next to the relevant words.

Editorial Declaration

Correction

Text has been checked, proof-read three times.

Normalization

The electronic text represents the edited text. However, it must be noted that due to the medium used, variations in lineation may occur.

Quotation

Direct speech is marked q.

Hyphenation

Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break or line-break, the page-break and line-break are marked after the completion of the hyphenated word.

Segmentation

div0=the tract; div1=the part (rann); div2=the chapter (caibidil). Preface and foreword are contained in unnumbered divs outsidediv0.

Interpretation

Names of persons (given names), and places are not tagged. Terms for cultural and social roles are not tagged.

Canonical References

This text uses the DIV2 element to represent the Caibidil.

Profile Description

Created: by Flaithrí Ó Maolchonaire. (1616)

Use of language

Language: [GA] The text is in Irish of the early modern period.

Language: [LA] Some formulae and short passages are in Latin.

Revision History

• (2010-03-15)

  Beatrix Färber (ed.)

• Addition to bibliography and new wordcount made; file validated.
• (2008-10-03)

  Beatrix Färber (ed.)

• Header modified, keywords added.
• (2008-07-18)

  Beatrix Färber (ed.)

• Value of div0 "type" attribute modified, content of 'langUsage' revised.
• (2005-08-25)

  Julianne Nyhan (ed.)

• Normalised language codes and edited langUsage for XML conversion
• (2005-08-04T15:46:03+0100)

  Peter Flynn (ed.)

• Converted to XML
• (2004-07-08)

  Benjamin Hazard (ed.)

• Header and markup modified; additions made to bibliography, file updated.
• (2003-10-24)

  Beatrix Färber (ed.)

• HTML file created.
• (2003-09)

  Mícheál Ó Geallabháin (ed.)

• Third proofing.
• (2003-09)

  Benjamin Hazard (ed.)

• Additions to Bibliography and header; corrections and additions by Breatnach and Faulkner incorporated; file re-parsed.
• (2003-08)

  Marcus Balé (ed.)

• Second Proofing.
• (2003-08)

  Benjamin Hazard (ed.)

• Bibliography compiled.
• (2003-07-24)

  Beatrix Färber (ed.)

• Strucutral markup inserted; file parsed.
• (2003-07-03)

  Benjamin Hazard (ed.)

• First proofing of file.
• (2003-07-01)

  Benjamin Hazard (ed.)

• Header constructed, structural mark-up (page-breaks, line-breaks) inserted.
• (2003-07)

  Benjamin Hazard (data capture)

• File captured by scanning.

Corpus of Electronic Texts Edition: G208020

Desiderius: Sgáthán an Chrábhaidh: Author: Flaithrí Ó Maolchonaire

p.1

Brolach nó Reumhrádh on tí do tharraing an obair-se go Gaoidhilg.

Do thaitin an leabhrán-so comhmór & sin leis gach ccrích do chum a ráinig gur cuireadh a Spáinnis,
5] a nEadáillis, a Bhfraincis, a nAlmáinnis, & a Laidin é. Agas ní hiongnadh sin, uair gé mór do sgríobhsad úghdair eili ar na subháilchibh, ag leanmhain luirg an sgrioptúir naemhtha, féadfaidhe nár sgríobhadar fós éinní coimbeag ris féin do sháireóchadh an
10] leabhrán-so, go háiridhe a sultmhaire na sligheadh fuair.

Foillsighidh go huaigneach aithghearr ní headh a mháin an modh ar a bhfaghthar na subháilche ó Dhia, acht fós an modh ar a ndearbhthar na dubháilche;
15] & tráchtuigh gach éinní comhshaoidheamhail & comhshuairc is sin go ttairngeand uile úigh & inntinn an léaghthóra air féin, gé go mbeidís mórán gnoaidheadh oile ar a aire.

Do mheasamairne, & do mheasadar daoine eile
20] (agá bhfuil ro-aire ar chuidiughadh léna ccáirdibh & léna ccomharsanaibh dul ón oilithri-si dá ndúthaidh fhíre, go flaitheamhnas), go madh tarbhach a chor a Ngaoidheilg do thabhairt shoillsi don chuid dár ndúthaigh {MS page iii} nách tuigeand theangtha eile, ar na
25] neithibh naomhtha theagaisgeas. Agas gé nách fuil acfainn ná iomadumhlacht san Ngaoidheilg aguinn,

p.2

p.3

Brolach no Reamhrádh na hoibri-se
50] on Ughdar

As cúis náire & iomaithfir gan duine do thabhairt altuighthe buidhe don tí ó bhfaghonn troimthiodhlaicthe. A Iosa ionmhuin iodhainmhilis, atáid na leabhuir lán don eólus do badh cóir dhúind do bheith
55] aguinn ort, ór atáid do ghnáth ag foillsiughadh & ag fógra do mhórdhachta naomhtha & do dhiadhachta ina bhfulle féin, an tAthair, & an Spiorad Naomh comhaondha, diongmhála do mholadh ó chroidhe os chionn an uile chréatúir ón dhuine do chruthuighis.
60] Os a cheann so atá do shoisgél naomhtha sgríobhtha lé fuil do dhaonnachta ro-uaisle do doirteadh ar ar soinne dár bhfuasgladh ó anchumhachtuibh an diabhuil (agá rabhomar inar modhuibh a mbroid & a modhsuine), & do chum ar ttarruingthe do chum
65] eóluis do mhaitheasa doichríochnuighthe & th'árd-uaisle, & do chum ar ngluasochta do chum do ghrádha & th'umhalóide.

Atá, a Thighearna, ar an modh ccéadna an domhan uile lán do sheanmóntuighibh, do lucht stoc
70] & bheann mbua{MS page vi} bholl, .i. do chrétúire ag fógra do dhearsgnuidheachta & do shubháilcheadh dhúinn, & dár ngríosadh do chum grádha, ónora & rebherens do thabhairt duit mar Thighearna & Chruthuightheóir na cruinne, & do chum go ttugmaois buidheachus
75] duit mar Shlánuightheóir & mar Athair ró-ghrádhach ar son ar dháilis do thiodhluicthibh & d'aisgeadhuibh dúinn, nách éidir linn do chútiughadh go bráth, gé go n-iodhbramaois ar mbeathaidh a sáicrifís & a n-offráil shíordhúidhe dhuit.

p.4

80] Dá éise so uile, a Thighearna, gé gur thasbéanuis an urduil sin d'airghibh th'annsachta dhúinn, trér dhlighis dínn ar ccroidheadha do bheith ar chomhlasadh dod ghrádh, ag seirbhís do ghnáth dhuit, ní hamhluidh sin do nímíd, acht bheith lán do dhearmod
85] & do dhíochuimhne ar do mhaith, lán do tharcuisne ar do thoirbheartuibh, iomfholamh ón ionmhuine & ón ghrádh do budh cóir dúinn do thabhairt duit, & lán do chiaigh & do chomhdhorchocht eóluis do dhiadhochta, nách mór go bhfaghthar aoinneach rod
90] smuain ná rod sir. Agas ní headh amháin achd atá an {MS page vii} saoghal uile iar nad sheachna & iar dteitheamh ód chaidreabh chaoinmhilis, ag breith do roghuin bheith a réghión an pheacuidh seach bheith a n-aitreibh chíuin cheandsuighthe do Spioruide. Ar
95] an n-ádhbhar so, a áirdThighearna, do chum go mbeithea iarnad th'aithne agus iarnad ghrádhughodh & iar nad h'onórughadh ód chréatúiribh, do chuir do shearbhóntuigh mídhiongmhála roimhe, maille re foghor agas lé beannachtuin do mhórdhachta, ó ttig
100] an uile mhaith, an leabhrán beag-so do thionnsgnadh & do chríochnughadh, do ghríosadh do fpobail, & go sonnradhach na ndaoineadh riaghaltha, agas na mbocht do thoghais mar oighreadha ar fhlaitheamhnas, do chum subháilche agas naomhthachta, ag
105] léigean, gan fhéchain dó so, an mhéid a déar do chum breitheamhnais agas ceartaighthi ar naomhmáthar an Eaglas. Gidheadh, a Thighearna, mar atá tréar bpeacadhaibh san drochaimsir-si, croidheadha na ndaoineadh lán d'fhuaraigheacht agas
110] d'aimhleisge fá neithibh spioradálta do bheanfadh réna slánoghadh d'éisdeacht, do conncas damh an obair {MS page viii} mbig-si do chor amach a modh uirsgéil do chum blasa do chor at an mbiadh-sa lé ccuirfidhe

p.5

p.6

{MS page 1}
125] Do Sheóladh nó do Thabhairt Asteach na hoibri-si

Do bhí díthreabhtbach diadha ag foghnamh do Dhia aimsear imchian i n-aroile fásach, a bhfad ó aitreibh dhaoineadh; & ag smuaineadh laithe n-aon
130] dó ar a ttabhair an tEasbal ² d'adhmholadh d'adhmoladh ar ghrádh Ndé, .i. gur ab lais choimhlíontar an dligheadh agas iomlánaighthear an reacht, agos gurab é as críoch dona haitheantoibh, agas gurab de ghoirthear cuibhreach na foirbhtheachto cheanglas sind comhdhaingean
135] is sin do Dhia go ndénann inn d'éinspioruid, ³ táinig fonn ádhbhalmhór chuige dul d'iarroigh an ghrádha-soin Dé & a eóluis san ccéim as uaisle & as foirbhthe inar héidir léar n-anbfhainne dhaonno a fhagháil san bheathoidh urchradhoigh-si.

140] Or dá labhrom ar ghrádh Ndé go huilidhe, atá i ttrí céimeandaibh, gé go bfhuil cuid díobh so as uaisle & as foirbhthi iná chéili, .i. an chuid as fearr cheanglas {MS page 2} ar spioraid do Dhia. Is leis an ccéidchéim don ghrádh-so cheanguilthear ar ttoil do Dhia. Or
145] cuiridh an céim-si d'fhiachoibh oruinn aitheanto Dé & na Heaglaisi agos gach ní oile dá mbí d'fhiachoibh oruinn do choimhlíonadh, & ar ttoil do bheith coimhghreamoighthe & sin do Dhia nách áil linn ar mhodh ar bioth éinní do dhénamh do chuirfeadh
150] d'fhiachoibh orainn na haitheanta do shárughadh. & atá an céim-si 'na riachtanos ar an uile Chríosdaighe, & as lór é do chum a shlánaighthe, & ní héidir an lucht ó tteasdaigheand do cheangal do Dhia, ór beid dealaighthe uaidhe do shíor, mar a deir Matho
155] Soiphisgél, ⁴ ag labhairt a n-ainm agos lé briathroibh

p.7

170] Ar an ádhbhur-so gibé ar bioth Críosdaighe agá bhfoil go comhnaightheach éinchéim do na grásuibh lé nglantar agas lé naomhthar ar n-anom, atá gan fpeacadh, & atá mar sin san chéidchéim-si do ghrádh Dé. Ceanguilthear lé grádh Ndé san daro céim ní
175] hí amháin ar ttoil do Dhia, acht ar smuaintighthe ar miana & ar bhfuinn, ionnas nách bí aire aguinn ar ghnoaighibh an tsaoghuil, ná cúram ar bioth 'na ttimchiol, acht go ttairrngeamaoid sinn féin uatha in gach ionad agas gach aimsir as éidir linn. A sé
180] so an dara céim do ghrádh Dé, & an céim as uaisle & as foirbhthe as éidir dhuinn d' fhagháil san bheathaidh dhuthain-se. Gidheadh, ní hé céim as foirbhthe don ghrádh go huilighe é, acht an treas céim, .i. an grádh {MS page 4} bhías aguinn ar Dhía a bhflaitheamhnas, an
185] uair do chífeam é go follas aghaidh ar aghaidh, & bhiam do shíor ag buain ar sóláis as a dhiádhacht & as a dhaonnacht; & asé an céim-se don ghrádh do ní eidir ar n-anam & Dia an uaimcheangal as uaisle & as foirbhthe don uile cheangal as éidir dhó do

p.8

Fuilngidh an céidchéim do ghrádh Dé neamhaire
195] do bheith aguinn air aimsir fhada, agus fuilngidh fós ina fhochair mórán do pheacudhaibh sologhtha, gé nách áil leis anamhuin a n-éanbhall ré peacodh marbhtha. Fuilngidh an dara céim réd égin neamhaire & dearmuid do bheith aguinn ar Dhia, ar feadh
200] mbeagáin aimsire, agus gé go bfhuilngeand réd éigin do pheacaidhaibh éttroma sologhtha, ní fhuilngeann choídhche ina fhochair peacaidh throma shologhtha, & ní hé so amháin, acht ni fhuilngeand do na peacadhaibh sologhtha bheith {MS page 5} a bfhad ina fhochair, ór
205] caithidh & sgriosaidh iad lé fiuchadh ngrádha. Agas as mór do dhaoinibh diagha & do lucht chrábhaidh do chuaidh d'iarraigh an chéimi-si don ghrádh a n-ionadaibh uaigneacha do chum uaine do bheith aca do chum Dé do mholadh & do ghuidhe do
210] ghnáth; & as chuige so fuaradar & do thionnsgnadar na naoimh, mailli sdíuradh an Spioraid Naoimh, na huird naomhtha chuireas cúram an tshaoghail díobh, do chum a n-aire uile do thabhairt do Dhia. & fá díobh so an díthreabhthach naomhtha-so, ar a raibhi
215] fonn an daro céime-si do ghrádh Dé, as éidir d'fhagháil san bheathaigh-si, d'fhagháil; & as uime sin do chuir roimhi triáll as a shealla & dul fán bfhásach, dá fhéachain an tteigeómhadh éinneach ris do theigéosgadh so dhó, do réir an fhuinn do
220] bhí air, do bhí comhmór & sin gurab uadh ainmnighthear an díthreabhthach DESIDERIUS, .i. fonnmhar do chum grádha Dé agas a fhoirbhtheachta d'fhagháil.

p.9

Tionnsgantar an Cédrand do Sgáthán an Chrábhaidh

Caibidil 1.

Don Aodhaire agus dá dheise

Gluaisios Desideruis as a shealla ina raibhe ag aitreabhadh aimsear fhada, & do thionnsgain triall fán bfhásach, & tárla a cceann ttreimhsi é ar aodhaire
230] do bhí ag ionghaire a thréda. Gabhas lúthgháire mhór Desiderius ag faicsin an aodhaire, mur do bhí a bhfad roimhe sin gan énduine d'fhaicsin, & beannaighios dó ag rádh, ‘Deo gratias, a dhearbráthair.’ Freagrais an t-aodhaire dhó ag rádh, ‘Gomadh Dia
235] do bheatha.’

Gabhas Desider. ag machtnughadh & ag minfhéachain ar fheabhas na hoirchille baói ag an áodhaire ar a oifig féin do dhénamh, ór do bhí cleath nó lorg 'na láimh, & do bhí tiagh ar a mhuin; bádar
240] bróga maide ar a chosuibh; do bhí ionar uime do {MS page 7} shoichiodh gó a shálaibh; baoí adharc bheag ar a tháobh clé ceangailthe dá chrios, & adharc oile do budh mó iná sin ara thaobh deas; bádar dá ghadhar 'na ghoire; & ní himchián uáidhe, do bhí an bhoth
245] 'na ccodladh, iar n-a tiughthimchealladh do droighnibh & do dhreasaibh. Tug an t-áodhaire dhá aire mar do bhí Des. ag silleadh & ag sírfhéchuin air, & adubhairt: ‘Créd adhbhar th'iongantais, a athair, nó an bhfacadhais aódhaire romhamsa riámh?’

250] ‘Do chonnarc,’ ar Des.; ‘gidheadh ní fhaca deisi aodhaire riamh mar do dheisi-si, & guidhím thú, a dhearbhráthair, nár ab leasg lat gach ní fhíafróchad díot d'innisin damh.’

p.10

‘As deóin leam,’ ar an t-aodhaire, ‘gach ceisd
255] sa fios fuil agam d'fhúasgaladh do réir mh'eólais.’ ‘Abair riom, a dhearbhráthair,’ ar Desiderius, ‘créd fá n-iomchrae an lorg sin?’ Aodhaire: ‘As iongnadh leam sin do bheith 'na aincheas ort, & inneall abadh ort. Bídh an lorg-sa
260] agam dochum mo chongmhála am sheasamh d'eagla go leagfuidhe mé an úair bhím ag rioth a ndíaigh mo chaórach, & fós do chum mo thréda do thiomáin ór {MS page 8} an úair anas aón chaóra aca a ndiáigh na coda oile, buáilim leis an mbata so í, & cuirim d'fhíachuibh
265] uirthe dul a ccoimhideacht na ccaorach oile.’ Desid.: ‘Abair riom, a dhearbhráthair, créd atá agat san téigh-sin ar do mhuin.’ Aodh.: ‘Bídh agam innte ó thús teine-chreasa cloch & spongc dochum teineadh do bhuain & d'fhadógh
270] dhamh fén an uair bhíos fuacht oram, & fós do chum mo choda féin & choda mo chomhaodhaireadh do bhruith. Bídh agam innte arán & inníun, soitheach ola & soitheach saluinn, & do bheirim cuid díobh so go minic dom chaorchoibh, & go háiridhe cuid don
275] tsalunn.’ Des.: ‘Créd fá mbíd na bróga maide sin agat?’ Aodhaire: ‘Do chum mo chos do chongmháil te a n-aimsir oighridh & shneachto, ór dá mbeidís bróga bláithleathair orom do brisfidhe iad ar an
280] mball, agas do bheidís mo chosa ag sleamhnoghodh uam ag siobhol na sligheadh.’ Des.: ‘Créd dá bhfoghnonn an t-ionar sin ort?’ Aodh: ‘Ag so an ball as dísle dhamh dom chuloidh, ór dá mbeinn gan an t-ionar-so do theithfeadh
285] mo thréd uaim, & ní thiobhrodh aithne {MS page 9} orom.’ Desi.: ‘Créd an t-ádhbhar dá ndéntur an t-ionar-suin?’

p.11

Aodh. {MS page 10} ‘Do chroicnibh caorach.’ Des.: ‘Agus nach búdh éidir a dhénamh do
290] chroicnibh faolchon nó ainmhinteadh n-allta eile?’ Aodh.: ‘Ní búdh éidir, ór do mhothóchdaois na caoirigh baladh an mhic-thíre ar an mball, & do ghébhadh an oiread sin do ghreann & d'uathbhás iad nách anfadaois agam; gidheadh, mar do chíd a
295] ccroicne féin iomam, grádhuighid mé go mór & leanaid.’ Des.: ‘Abair uait, a dhearbhráthair, créad bhíos agat san adhairc bhig sin.’ Aodh.: ‘Úinnimeint áirithi lé leighisim mo
300] chaorcha ó chlaimhe.’ Des.: ‘Créd bhíos agad san adhairc mhóir-sin oile?’, Aodh.: ‘Bídh agam innti so gné chailci lé ccuirim comhardha ar mo chaorchaibh do chum a
305] n-aithne an uair do rachdaois a measg chaorach ccomhaightheach.’ Des.: ‘& créd fá bhfuilid na gadhair-si ad chomhghar?’ Aodh.: ‘Do chum na mac ttíre do chur a
310] tteitheamh uaim san oidhche léna n-amhasdraigh, ionnas go ma héidir leam féin & lém chaorchaibh cíunas do dhénamh.’ Des.: ‘Créad fá ttabhair tú th'úidh dot fheidhm & dot oifig {MS page 10} uili coimhfhriochnamhoch & sin?’
315] Aodh.: ‘Ar an n-ádhbhar gurab óglách mé do thighearna an thréada-so ar a bfhuil grádh ro-mhór agam, & gur gheall tuarasdal maith dhamh, gé gurab mó do ním a ndénaim ar son mo ghrádha air iná ar son a thuarasdail.’

p.12

Caibidil 2.

320] Don Thoil Mhaith, & mar as sí as slighe do chum Grádha Dé d'fhagháil.

As mór an fonn fuáir Des. i gcomhrádh & a ccéill an aodhaire, agas mar a dubhaíirt gurab mó do bhí
325] ag foghnamh dá thighearna ar son a ghrádha iná ar son a thuarasduil; agas a dubhairt ris: ‘Innis damh, a dhearbhráthair, ós gnáth leat bheith ag siobhal na bhfásach-sa, an mbiadh énfhocul do sgéluibh dhúine uas{MS page 11} uil agot atá ar n-a ionnarbadh
330] óna aítreibh féin, agas iar n-a thréigean óna bhasáillibh, bhíos ag imtheacht na 'na aonar dá fhéachuin cia do ghéabhadh lais nó do léigfeadh asteach é.’

‘Cionnas ainmnighthear é?’ ar an t-aodhairi. Des.: ‘Grádh Dé a ainm, & as d'fhuil ro-uasuil
335] é.’ ‘Dar mo chubhois (ar an t-aodhaire), as aithnidh dhamhsa go maith an duine uasol sin; & dá madh eól duitsi tréad do choimhéd mar as eól damhso, & dul leó ar inghioltradh, do bhéruinn tú abhal a
340] bfhuil, ór as ionmhuin leis na haodhaireadha, mar as éidir a thuigsin as an ngrádh do bhí aige ar Abraham, Isaac, & ar Iacob, bádar 'na n-aodhairibh & do thogh Dia mar aithreacha do phobal Israhél, & mar as follas fós ar Mhaoíse dá-ndearnadh uachtarán
345] ar an bpobal ccéadna, & ar Shaul & ar Dháibhí do óirn mar ríogha ós a ccionn. Dar leamsa,’ ar an t-aodhaire, ‘as oileamhain pháláis atá ortsa, ór a

p.13

‘Agas créd an tshlighe ghlacfá;s mé?’ ar Des. ‘As éigion duit,’ ar eisean, ‘dul san ndíthreibh
355] ar h'aghaidh, agas teigémhaidh mainistir mhaighdean riagholtha dhuit, agas do bhéraid sgéla dearbtha an duine uasuil sin duit; & as cosmhuil gan amharas go bhfuighe mar sin é, ór ní gnáth leis é féin d'fholach ar dhuine dá n-iarronn é mar as dual.’

360] As mór do thaitin lé Des. méd na meisnighe & an dóthchais tug an t-aodhaire dhó fá Ghrádh Ndé d'fhagháil, & adobhairt: ‘Guidhim thú, a dhearbhráthair, & múin éolas na sligheadh dhamh, ór as eagail leam dul amugha.’

365] ‘Ní héidir dhamh mo thréd do thréigion,’ar an t-aodhaire, ‘ór as éigean damh condas do thabhairt ar a son dom thighearna. Gidheadh, ar son mo ghrádho don duine uasol-suin & duitsi féin, do bhéaro mé éolaighe dhuit mhúinfeas an sligeidh dhuit gus
370] an {MS page 13} mainistir & bhias ad choimhideacht go soiche abhal a bfhuil Grádh Dé. Beir lat an gadhar-so & treóróchoidh thú.’

‘Créad as ainm dhó?’ ar Des. ‘Asé a ainm,’ ar an t-aodh., ‘Toil Mhaith.’

p.14

Caibidil 3.

375] Do shuidhiughadh, do dhorus, & do dhoirseoir Thighe na Humhlachta.

Gluaisios Des. iar cceleabhradh don aodh., & rug an gadhar lais, .i. an Toil Mhaith, 'na choimhideacht,
380] ó bfhuair mórán sóláis san sligheidh. & iar mbeith dhó ag siobhal an fhásaigh aimsear imchian, do chonnairc madh míonáloinn, iar n-a thimchiollughadh do shléibhtibh ruagho ro-loma & do chnocaibh clochthacho ceanngharbha. Fá hiongnadh lé Des.
385] a chomhthoirth{MS page 14} each sin do thalamh d'fhaicsin san ionadh aggarbh aimhréidh sin, gé go raibhe lúthgháiri mhór air tré aitreibh ar bioth d'fhaicsin d'éis ar shiobhuil d'fhásach; & iar ndul a ngar don mhainistir dhó do chonnairc a dorus dúnta &

p.15

405] Do bhí Des. a bhfad ag fuireach dá fhéuchuin an bhfaicfeadh an doras dá osgladh, & mar nách facaidh an doirséoir ag teacht, do thionnsgain an doras do bhualadh go teand lé baschrann nó lé fairchín iaroinn do bhí as an ndoras do chum a
410] bhuailte, dá ngoirthí Fulong Fada. Ní fada go bfhacoidh Des. seanóir aosdha onórach ag teacht d'osgladh an dorais, do ba doirseóir don mhainistir-sin & do choimhédadh í uile, dár ainm Eagla Dé. Do bhí Des. lán d'urgháirdeas inntinni ag faicsin
415] an doirseóra, & iar mbeannughadh dhó, a dubhairt ris: ‘A athair ionmhuin, atú-sa ag iarraidh dhuine uasuil dar ab ainm Grádh Dé, & a dobhradh riom gur ghabh trés an bhfásach-sa & go ttáinig gus an mainistir-si. Do badh mian leam a fhios d'fhagháil
420] uaibhsi an ndearna comhnaidhe ann so.’

p.16

Fá binn leis an ndoirseóir a ndobhairt Des., ór do badh dearbhráthair do Ghrádh Dé é féin, agas adubhairt: ‘Innis damh, a mhic, créad fá n-iarrae an {MS page 17} duine uasol sin, nó créad iad do ghnoaighthe
425] ris?’

‘A athair,’ ar Des., ‘atám dhá iarroidh ar an n-adhbhor go bfhuil mórán uaim air, & go bfhuil sochar mór dhamh 'na fhagháil; ór as mian leam bheith am óglách aige & seirbhís do dhénamh dhó,
430] do bhríogh nach facadhas (gé mór do réighiónaibh do shiobhlaigheas) rígh ná tighearna 'na bhfuáras bhfhuáras fonn, gidh mór do iarr oram anamhain aca. Do hinnisiodh dhamh gurab tighearna roi-fhial ro-shaidhbhir Grádh Dé, agas go ttugann mórán
435] maitheasa & saidhbhris dona daoinibh do ní seirbhís dó.’ ‘As fíor,’ ar an doirscóir, ‘gu raibhe an duine uasal-soin san mhainistir-si; gidheadh, ní dhéarna comhnuidhe innte. An-sa ann so fós, agas goirfead-sa
440] ar mhaighdin chugad ó bhfuighe bhfhuighe tú ní sa mhó dhá sgéalaibh.’

p.17

Caibidil 4.

445] Mar as gnáth leis an nglóir Ndiomhaoin bheith a cceilg ar na deaghoibreachaibh.

Do b'fhada lé Des. an aimsear ag fuireach ris an maighdin, gé nach fada go bfhacaidh ag teacht do chum an dorois banógh umhal aghnáireach, do bheannoigh dhó go grádhach.

450] ‘Deo gratias, a dheirbhshiúr,’ ar Des., ‘cionnas ainmnighthear thú?’ ‘Asé mh'ainm.’ ar isi, ‘Neamhshuim a nEinní.’ ‘Agas créad as ainm don mhainistir-si?’ ar Des.
455] ‘Teagh na Humhla a hainm,’ ar an mhaighdean; ‘& a sé adhbhar fa ngoirthear sin di, do bhríogh gurab í an Umhla as banab dhúin, an coimhthionól do mhaighdionaibh riaghaltha atámaoid innte.’
460] ‘Agas cia hí an mhaighdion-so amuigh san doras?’ ar Des. ‘Ag sin an Ghlóir {MS page 19} Dhíomhaoin,’ ar isi, ‘& bídh do ghnáth san dhoras ⁶ dá fhéchuin cia an uair

p.18

Des.: ‘Créad é an t-adhbhar nach {MS page 20} léigthí dhí dul asteach? Ór as cosmhail réna cruth & réna culaith gurab bean mhacánta í.’ ‘As urasa a aithne nach fuil eólas agat uirthe,’
470] ar an mhaighdion, ‘ór ní fhuil mhnaoi as measa iná í, & a bhfuil do bhárr innill uirthe os comhair ccáich, atá a uiriod sin d'ulc & do mhailís a bhfholach innte.’ Des.: ‘Créad an t-olc do ní dhaoibh?’
475] ‘An mhéid as éidir lé,’ ar an mhaighdion; ‘& as dual di bheith olc, ór dob olc an t-athair do bhí aice, dá ngoirthí A Grádh Féin, & fá measa a máthair, dá ngoirthí A Móirmheas Féin; & ní fhuil ar bioth eascairde aguinne as mó iná an t-athair-si & an
480] inghean, & as mó atá a n-aghaidh an duine uasail as pátrún dúin, dúinn dá ngoirthear Grádh Dé, léna gnáth glóir a ndéineann do thabhairt do Dhia ó ttig an uile mhaith, as ar ab urasa a thuigsin méd na contrárdhachta atá idir Ghrádh Dé & an Ghloír
485] Dhíomhaoin, & idir Mhoírmheas Uirre Féin & misi, darab ainm Neamhshuim a nÉnní.{MS page 21} Ar an adhbhar so as éigion dúin bheith ar ar ccoimhéd uirthe mar dho bheimís ar ar naimhdibh, & ní fhidir tusa créd é méd an dochair do ní an

p.19

Fá hiongnadh lé Des. ar innis an mhaighdean dó, & a dobhairt: ‘As maith do níthí gan a léigean asteach, ó do ní an uiread-soin d'urchóid d'urchóid daoibh, & ní fuláir dhaoibh bheith ro aireach.’
515] ‘A déarthá sin,’ ar an mhaighdean, ‘dá mbeath fios a huilc uile agat.’

p.20

Caibidil 5.

Do shligheidh na Humhlachta.

‘Innis damh,’ ar Des., ‘a bhanógh bhennaighthe,
520] cia dho threóraigh do chum an thighe naomhtha-so thú?’ ‘Dias do mhnáibh riaghaltha tug dochum an thighe-si mé,’ ar isi. ‘A sé fa hainm don chéd mhnaoi Tarcaisnioghadh an tShaoghail, agas do ba
525] maith an bhean riaghaltha í. A sé fá hainm don dara mnaoi A Tarcaisnioghadh Féin, & gér naomh {MS page 23} tha an chéd bhean, do bhí an dara bean-sa ní as naomhtha iná í. Do ghuidhiodar an dias ban naomhtha-so an mbanabaidh fam ghlacadh san n-órd, & d'fhoillsighiodar
530] di mh'inntinn & mh'fhonn; & muna bheith duine uasal tarla dhúinn san slighidh, & tánig linn gus an mainistir, do chuir impidhe ar an mbanabaidh, ní géabhthaoi mé ar énchor, ór as a n-onóir an dhuine uasail-sin fuaras an n-aibíd.’
535] ‘Cionnas ainmnighthear an duine uasol-sin?’ ar Des. ‘Grádh Dé a ainm,’ ar isi. Ba binn le Des. mar do chualaidh iomrádh Ghrádha Dé ag an maighdin, & go raibhe meas mór air san
540] tigh sin, & a dubhairt: ‘Innis damh, a dheirbhshiúr, cia dár clann an dias ban riaghaltha sin tug do chum an tighi-si thú, nó cia an cineadh dá rabhadar?’ ‘As maith an t-eólas atá agamsa,’ ar an mhaigh-dion, ‘ar an ccineadh dá rabhadar, ór do budh

p.21

p.22

p.23

p.24

Caibidil 6.

Do bhallaidhibh Thighe Na Humhla, &
640] dá huasailghenealach.

Iar ndul asteach do Dhes. a cclabhstra na mainistreach, do bhí ag féchain na mballuigheadh ar gach ttaobh dhe, & dob iongnadh lais a bhfeabhas, gé go
645] rabhadar simplidhe, ór ní rabhsad breaghdha ná pinnteáltha ná árd, acht íscal, daingean, tarbhach; & ní gainemh ná aol ná úir bhog do bhí mar fhundaiment aca, acht iad ar n-a ndéanamh gu daingean ar charruig dhíleann.

650] A dubhairt an inghean ré Des.: ‘Ná han ag feitheamh na mballuigheadh ní as sia, acht déanam do shléachtuin don eaglais.’ ‘Deanam, a dheirbhshiúr,’ ar {MS page 29} Des.; & iar ndéanamh úrnaighthi dhóibh san eaglais do chuadar gu sealla an bhanabadh.
655] Fáiltigheas an bhanab ag faicsin Des., mar do chonnairc aibíd dhuine riaghalta air, & tug ionad suidhe dhó 'na fochair féin, & adubhairt ris: ‘A mhic, créd fá ttángais chugainn, & sinn bocht simplidhe, iár n-ar ttarcaisnioghadh ón tshaoghal?’
660] ‘A mhathair, mháthair’ ar se, ‘a tú ag lorgaireacht dhuine uasail dá ngoirthear Grádh Dé, & a dúbhradh riom nách fédabh a fhagháil mima rabhar am chomhnuidhe tamall san mainistir-si. Ar an n-ádhbhar-soin, más toil libhsi é, do b'fhearr leam go
665] ttugadh sibh cead damh bheith seal fá bhur smacht.’ ‘As maith leam,’ ar an bhanab, ‘an fonn maith atá agud; gidheadh, smuain go maith ar tús

p.25

‘Innéosad-sa sin duit,’ ar an bhanab. ‘Madh áil leat bheith gu buan astigh-si, & seasmhach ad dheighinntinn, & gan na mná riaghaltha so dod chur amach, bíodh an inghean-so agamsa tug asteach tú, dárab ainm Neamhshuim a nEinní, 'na banmhaighistir
680] agad, & bí muinteardha ria, ór ás uime thugamairne mar oifige dhi bheith ós cionn tighe na n-aoidheadh 'na banaoidhigh, & fós ós cionn ar noibhísdeadh 'na banmhaighistir, do bhrígh gu tteaguisgeann dúinn
685] sinn féin do tharcaisnioghadh & gan cás ná suim do bheith againn a n-éinní dá n-abairthear nó dá ndéantar 'nar n-aghaidh; & as chuige mhúinios sí so dhúinn, do chum ar n-umhluighthe, & an lucht leis nách áil bheith fána sinacht, ní héidir leó anmhain gu buan
690] san mhainistir.’

‘Ás buidheach mé dhíot, a mháthair,’ ar Des., ‘trés an mbanmhaighistir-sin tugois damh, & guidhim thú a nois & innis th'ainm & do bhéaso & do chineadh féin damh, & cionnos do rinneadh ban{MS page 31} ab ós na
695] mnáibh riaghaltha so & ós an mainistir dhíot. Adubhradh riom nach fuláir dhamh, do chum bheith am bráthair mhaith d'órd an thighe-si, eólas maith do bheith agam ar na mnáibh riaghaltha uile & ar a mbésoibh, ionnas go madh móide ghráidheóchas mé
700] iad fios a mbés do bheith agom, & go ma héidir leam a sgéla d'innisin do dhaoinibh eile.’

‘A sé mh'ainm-si,’ ar an bhanab, ‘an Umhla.

p.26

‘Cionnas as éidir a chreidiomh,’ ar Des., ‘gu ttiubhradh Dia aire d'oibreachuibh talmhuidhe do
720] dhéanamh, & nach fuil ar an mbioth tighearna as uaisle & as dearsgnaighthe iná é?’ ‘As éidir,’ ar isi, ‘ór as maith an maighistir saothair é, & adeirthear gu bhfaghann fonn mór a n-oibreachaibh talmhaidhe.’
725] ‘Créd an t-adhbhar,’ ar Des., ‘& nách fuil riachtanas aige ré hénní?’ ‘Do bhríogh go bfhuil comhmaith & sin,’ ar isi, ‘nach áil leis bheith éan-tamall díomhaoin, acht ag sírdhéanamh neith théid a sochar do na daoinibh,
730] & as áil leis sochar gach uile neith dá ndéanann do bheith ag cách eile, & ní iarronn dó féin ar son a ndéineann acht onóir, & glóir, & cách dá mholadh, mar as cól dó oibreacho uaisle do dhéanamh do mhiotol comhanuasal ris an ttalamh.’
735] ‘As iongnadh leam,’ ar Des., ‘fonn a mholtha do bheith ar Dhia, ór, dar leam, as baoghal dó mar sin {MS page 33} tuitim a nglóir dhiomhaoin.’

p.27

‘Ní heagail dó sin,’ ar an Úmhla, ‘uair atá comhmaith & comhfhoirbhthe & sin nach faghann
740] peacadh ná locht ar bioth ionad ann; & ní díomhaoin an ghlóir do beirthcar dhó, ór as cóir dhó a fagháil, do bhrígh gurab é féin a mháin thuilleas í, & nach fuil dá mhéd moladh nó onóir dá ttugthar dhó nach dligheann ní sa mhó. & as uime sin as áil leis a
745] mholadh & a onórughadh, & ní fhuil ar a shon sin glóirdhíomhaoíneach, acht ceart, ar an n-ádhbhar gurab áil leis a chóir féin do thabhairt dá gach aon, & an ní as dleachtaineach dhó & mar as dó féin a mháin as dual onóir agus moladh, do bhríogh gurab
750] é amháin atá maith, ní háil leis gan a bhfagháil. & ar an n-ádhbhar-so, an uair bhios fonn ar dhuini a mholadh nó glóir d'fhagháil dó féin do chum a anma féin amháin do shoillsioghadh, as de so ghoirthear glóir dhíomhaoín, & gaduidh an uair-sin
755] an ghlóir, agus as éidir gaduidhe do ghairm dhe do bhrígh gurab mían leis an chuid chomh{MS page 34} uidheach do shealbhughadh gan fhios dá tighearna féin & a n-aghaidh a thola, & do ní mar sin aithris ar an ndiabhal, mar a deir S. Aibhisdin; ⁷ & gé nách áil
760] lé Dia gan ghlóir & moladh d'fhagháil uainne, ní ar a shon féin iarras oruinn a mholadh acht ar mhaithibh ris na daoinibh & trés an sochar thig dhóibh as bheith ag tabhairt moltha & glóire dhó. As éidir leis an nduine ar a shon so, a ccásuibh áirigbthe, fonn do
765] bheith aige 'na ghlóir féin & a ccách eile dhá mholadh, .i. an tan do chí ga ttiucfa barr glóire & moltha do Dhia as so, nó do chífiodh gumadh siocair a mholadh lé daoinibh eile do tharruing do chum maithiosa spioradálta & seirbhísi Dé. Gidheadh cheana, as do
770] na daoinibh bhíos foirbhthe a ccrábhadh & fréamhuighthe a ngrádh Dé, as neambaoghlaighe so;

p.28

p.29

Caibidil 7.

Leanaidh an Umhla don chomhradh
780] chéadna, & teagaisgidh mar nách cóir do dhuine fonn do bheith aige a n-uachtaránachd.

‘Guidhim thú, a mháthair,’ ar Des., ‘ó dho
785] innisis damh do sheanchas, indis damh anosa cionnas do roighneadh banab dhíot ar an mainistir-si, ór do chím gurab mór an onóir ina bfhuile, & do badh maith leam fios na sligheadh do bheith agom lé bhfuarais an onóir-si, do chum go madh éidir leam
790] féin ar an modh ccéadna díthcheall do dhéanamh ar bheith am uachtarán ar mhainistir éigin.’ Cíis an Umhla ar cclos na mbriathor-so.

‘Guidhim thú, a mháthair,’ ar Des., ‘innis damh ádhbhar do ghuil.’
795] ‘Asé fáth fá a bhfuilim ag caoi,’ ar isi, ‘mar {MS page 36} do chím nach fuil do riaghalthacht agatsa acht an aibíd, & nach fuile ad mhanach ó chroidhe acht ó ainm, ór as mór do mealladh thú sna, briathraibh sin a dobhartois.’
800] ‘Cionnas do mealladh mhé?’ ar eision. ‘Ar an n-ádhbhar,’ ar an úmhla, ‘gu bhfuilid do smuaintighthe & do mhiana ro chontrárdha dhamhsa & dom Thighearna mhilis Iosa, nár thaisbéin riamh ó bhréithir ná ó ghníomh fonn do bheith aige
805] a n-uachtaránacht san saoghol, & nách táinig d'iarroidh foghainthe dhó fein, acht d'fhoglmamh do chách; ⁸ & gibé sheachnas an sligheidh-si atá a nguáis a shlánaighthe. Mo thruaighe sinne, an lucht agá

p.30

Iar cclos an chomhráidh-si do Dhes., do mheas {MS page 38} gu raibhe an bhanógh so ro shubháilcheach, do ísligh & do tharcaisnigh í féin comhmór is sin ar son Ngrádha
840] Dé & mar dho thuig gu raibhe 'na hóigh, do aithin nach ar phósadh collaighthe do labhair, acht ar phósadh spioradáltha; & iar ttuigsin an ádhbhair

p.31

‘Inneósad sin duit’ ar isi. ‘Gibé ísligheas é féin, airdeóchthar é, muna do chum a árduighthe ó dhaoinibh do ní é féin d'íslioghadh, ór ní humhla a leithéid sin d'íslioghadh acht uabhar. & mar
855] atá an umhla & an t-uabhar contrárdha dhá chéíle, ní hédir lé hénobair amháin bheith 'na humhla & 'na huabhar a n-éineacht, ór ní fhuil san umhlacht ó chroidhe acht neach dá mheas gurab ísle & gurab measa mhídhiongmhála é féin iná {MS page 39} cách eile, & ní
860] fhuil san uabhar acht an uair mheasas neach gurab mó & gurab diongmhála é lein iná neach eile; & mar táid comhchontrárdha & sin dá chéile, ní héidir leó bheith a n-éanchroidhe a n-éineacht. & as chuige a dobhart an umhlacht ó chroidhe, ór féadaigh an
865] díomas ionad d'fhagháil a bhfochair na humhla foirimeallaighe nó corpardha do nímid, mar as urasa a thuigsin an tan thaisbénas neach comhardha úmhla do dhuine le cromadh ccinn, nó lé coimhéirghe roimhe, nó lé hurruim éigin; ór más do chum measa
870] úmhlachta nó naomhthachta do bheith ag cách orainn do nímid na hoibreacha-sa, ní fhuil ionnta acht díomas, ar an n-ádhbhar gurab ón chrích do chum a ndéanthar iad ghlacas na hoibreacha ainm-nioghadh.’

p.32

Caibidil 8.

875] Cionnas do lean an Umhla an comh-rádh céadna, & don Chomhrac Do Ní Sí a n-aghaidh na ndubhailcheadh.

880] ‘Do bhí,’ ar an úmhla, ‘an fear pósda-so ro ionnraic roi-dhíleas damh riamh, & as mór an tarbha a ndeachaigh dhamh a chongnamh {MS page 40} a n-aghaidh mhaighdion eile & bhanabadh mainistreach atá a ccogadh riom. Asé ainm na mainistreach sin an
885] Díomas; & asé ainm na banabadh Uabhar na Beathadh, & tig gach énlá do choinntinn riom, & do bhuain na súl asam dá bhfédadh. & tig a ccuideachta an bhanabadh sin maighdion eile as banphrócadóir don mhainistir, dá ngoirthear Saint na Súl, & bainbhiocáire
890] na mainistreach, dá ngoirther Antoil na Colna. & tig droichbhean eile a ccuideachta an triúir-si, as máthair dhóibh & ler hoileadh iad, .i. an Mhainneachtnaighe, & tig an bhean so ar uairibh truagh lag, & as urasa a claoi an uair-si, mar bhíos
895] meirbh ar bheagán neirt; gidheadh, ithidh an oiread sin do bhiadh uair eile, gu ttig roi-reamhar, ro-láidir, lán uathbhás, ionnas gur céim cruaidh guasachtach dul do chomhrac ria. Tig fós a bfhochair na mná-so arnaid ógmhaighdine míochráibhthighe drochmhúinte,
900] dárab ainm an Mhailís, & tig lé sin a trí hingheana, dá {MS page 41} ngoirthear Fearg, Formad, & Leisgi; & tig dias d'ógmhnáibh eile leis an mnaoi ndéigheanaigh-si ar a ttabhairthear an tAmhoras, & an Breitheamhnas Mearrdhánta.
905] Ag so agat, a mhic,’ ar an Umhla, ‘mná na mainistreach eile atá a gcoiuntinn & a ccomhmórtos

p.33

p.34

p.35

Caibidil 9.

950] Leanaigh don chomhrádh chéadna, agus teaguisgidh cionnus chlaoítear Antoil na Colna.

Fá mór do thaitin lé Des. díslidheacht & ionmhuine
955] na Humhla do Ghrádh Dé, & adubhairt: ‘Do b'fhearr leam, a mháthair, gu múinthea dhamh an modh áirithe ar a ccuire amach & ar a cclaoídhe na drochmhná sin atá a ccogadh riot.’ ‘Do budh maith leam,’ ar an Umhla, ‘a mhic,
960] do bheith múinte gu maith ria ndul as an tigh-si dheit. Gidheadh, mar nách fuil eólas iomlán agam ar do mhéin, ní mhínighim na neithe-si dhuit gu fairsing, ór ní hé gach aon do gheibh blas {MS page 44} milis ar an mil tré éxamhlacht na ccoimpléasg.’
965] ‘Atám agad annso,’ ar Des., ‘& do bheirim mégós féin uile ad lámhaibh, & úmhluighim dod bhreitheamhnas do chum go múintheá dhamh cionnas do ghéabhainn Grádh Dé.’ ‘Os amhlaidh sin atá,’ ar an Umhla, ‘múinfead
970] mo shecréideadha & mo ghnáthoibreacha agus mo bheathaidh dhuit. Do bheir an fear pósda-sa a dubhart riot, dár comhainm A Mheas gurab Ainmhidhe Brúideamhail Mé, congnamh mór dhamh do chum bheith am bainthighearna ar an ndomhan,
975] dá tharcaisnioghadh, & ar mo chorp féin, 'gá smachtughadh lé troisgthibh, lé sgiúrsadhaibh & lé duadhaibh corpardha eile, & ar an ndeamhan, lé gníomhaibh úmhlachta; & do ní fós, maille ré congnamh Ndé, bainthighearna dhíom ar mhuinntir mo thighe uile
980] & oram féin fá dheireadh, ór an uair do chíd muinntear mo thighe criadh fein gu ndéinim mo dhíthcheall ar

p.36

p.37

p.38

p.39

p.40

p.41

p.42

p.43

Caibidil 10.

Leanaidh an comhrádh céadna , &
1195] teagaisgidh mar chlaoieas sí Saint na Súl & Uabhar Na Beathadh.

‘Agas as éigean,’ ar an Umhla, ‘do chum na maighdine ar ar labhramar gu roiche so do chlaoi
1200] go huilidhe, maighdean eile as bean chumainn di do chlaoi, .i. banphrócodóir mhainistreach an Diómais, dá ngoirthear Saint na Súl, ór as mór an cuidioghadh do bheir don chéadmhaighdin & congmhaigh neimhdhíomhaoineach gu gnáthach í. Gidheadh, an uair
1205] fá ttig an dara maighdion so asteach, claoiim-si í mar chlaonm an ccéadmhaighdin, & a deirim ria: 'Féch gu bhfuilim am bheathadhach bhrúideamhail nách sanntuighionn na neithe nách bí 'na fhiaghnuisi. & nách iarrann fós do na neithibh-sin féin acht an
1210] mhéid as riachtanas do chum a chongmhála suas, & fós gurab cuma leis a mbeith maith nó saith, ór ní iarrann biadha blasdha, & as cuma leis an {MS page 56} udhaim chuirthear air do bheith sean nó nuaidhe, & ní iarrann a mhainnséar do bheith breaghdha, ór ní beag leis a
1215] fhagháil tirim. As amhlaidh sin damhsa, ór, ó do rinne mé beathadhach brúideamhail díom féin ar son Ngrádha Dé, ní iarrabh mhuirn dom churp acht an mhuirn as dual do bheathadhach bhrúideamhail d'fhagháil, & lú shainteóch mar sin acht amháin na
1220] eithe as riachtanas damh dochum teachta a ttír,’ & as cuma leam cionnas bheid sin féin.' Tuilleadh eile, as gnáth don tí agá mbí beathadhach brúideamhail, an uair do chí gu mbí airdcheannach

p.44

p.45

p.46

p.47

p.48

p.49

Caibidil 11.

Múinigh an Umhla an modh ar a
1365] cclaoithear an chuid eile do dubháilchibh.

‘An uair chlaoiim,’ ar an Umhla, ‘na maighdeana-sa
1370] as mó neart & cumhachta a ttigh an Díomais, claoiim go hurasa an mnaoi as máthair & as buime dhóibh, dá ngoirthear an Mhaindeachdnaighe. Tig an bhean-sa a mile poll asteach ar an mainistir. Tig chugainn fán am fá {MS page 64} mbímíd ag éirghe chum
1375] tráth; tig chugainn a rís an tan thiaghmuid do dhénamh oibre, & a deirim-si ria an uair-se: 'Féch nách do chum bídh & díghe do chaitheamh, ná do chum caduil & bheith díomhaoineach, bhíos ainmhidhi brúideamhuil ag duine, acht do chum oibre do bhuáin
1380] as do ló & d'oidhche, & muna cheannsuighthear lé saothar é, as baoghal dá thighearna go mbuailfe phreaba air féin; & dá raibh an t-ainmhidhe leasg nó mall, as gnáth dhá thighearna brod do dhénamh do chum a thiomána, & do chum mothuighthe do
1385] chur inn. As amhluidh sin do rinne Grádh Dé brod dhamhsa do chur mhothuighthe innom, dár ab ainm an Eagla. Tuilleadh eile, ní fhuil ionnam acht banmhodh atá a mbroid agas a ndaoirsi, & as dual mar sin obair
1390] do bhuain asam; & an measann tú gurab le codladh & le comhnuidhe, nó ar bheith ag ól & ag aoibhneas, do geibhthear flaithios Dé? As deimhin nách eadh. & nách san sligheidh-si do ghabh ar cceann, .i. Críosd, go flaithios Ndé & más mar sin atá, & {MS page 65} gurab a
1395] sligheidh shaothraigh anshocair, lán d'anró, do ghabh

p.50

p.51

p.52

p.53

p.54

p.55

p.56

p.57

p.58

p.59

Caibidil 12.

Cuirigh an Umhla síos an modh ar a cclaoieann an Mhailís gu huilidhe & a hinghean eile dár ab ainm an
1695] Leisge.

‘Tig an Mhailís arís & a treas inghean, .i. an Leisge, do chomhrac riom, & as ró olc an mhaighdean
1700] so; ór bídh ag sírdhéanamh a díthchill dhá chur d'fhiachaibh oram bheith cuirthe, tuirseach dona neithibh spioradáltha, & gu háiridhe do na neithibh diadha bhíos d'fhiachaibh oram ó dhligheadh Dé & na Heagluisi. A deirim-si ria: ‘Ní budh maith leatsa
1705] misi do dhéanamh úrnaighthe, alsma nó {MS page 80} crábhaidh, & do ghéan-sa ar an ádhbhar sin féin ní sa mhó dhíobh iná a ngnáthuighinn gu roiche so do chum tusa do chlaoi.’ A deir sisi an uair sin: ‘Nách faice gu bfhuile fuar, gan fhonn, gan dúthracht, gan
1710] deuósion, & gu bfhuile ag cur chathaighthe ar Dhia; ór ní bhí buidheach don tsheirbhís do níthéar dhó lé foiréigion & lé himneadh, acht lé fonn & sólás.’ Adeirim-si dhá freagra: ‘As buidhighe Dia ar mhodh áirithe don tsheirbhís do ním dhó a n-aghaigh
1715] mh'fhuinn & mh'aigionta, iná don tsheirbhís do nim an tan do bheir féin mórán milseachta & dúthrachta dhamh. Nách fuil a fhios agad gu ttairngionn Dia a mhilseacht uainn ar uairibh san n-úrnaighthe dár ndearbhadh, & an uair do chí gu ndéanmaoid ar
1720] ndithcheall, gu bfhilleann chugainn arís lé meidh dhúbailthe ghrás & shóláis? & an ní eile sin adeire, .i. gu bhfuilim-si ró fhuar, & gu ccuirim chathughadh

p.60

p.61

p.62

p.63

Caibidil 13.

Críochnuighidh an Umhla a comhrádh.

1820] Fá hiongnadh lé Des. méad naomhthachta na Humhla, & a bhfuilngeadh bfhuilngeadh do dhuadh & do dhocumhal ag comhrac réna naimhdibh dochum í féin do chongmháil a seirbhís Ngrádha Dé, & a dubhairt: ‘Dar mo chubhais, a mháthair, as anois aithnighim
1825] & chreidim an ní do-chuala mé gu meinic, .i. gu raibhe an uile fhíréntas, shubháilche, shlothcháin, shaidh-bhreas & shólás spioradálta san umhla; & guidhim thú, {MS page 86} innis énní amháin damh san ccúis-si atá 'na aincheas oram, .i. an aithnighe do ghnáth na
1830] drochmhná úd an tan thiaghaid a measg mhaighdean an thighe?’ ‘O mhic!’ ar an Umhla, ‘as mór an pungc-sin do fhiafraighis, & bíodh a, fhíos agat gur chuir mórdhacht Dé uilechumhachtaigh lóchrann a meadhón
1835] ar mainistreach, bhíos ar lasadh do ló agas d'oidhche ó ola thrócaire Dé, & así as buacais dó an sgriobtúir naomhtha, & as é ainm an lóchrainn an Coinsias Maith; & atá an lóchrann so ceangailthe a nuas as shreing sreing dá ngoirthear & Caomhna an Chroidhe, agas
1840] atá an tshrearig ceanguilthe as tairnge dar ab ainm Faire na Ccéadfadh. & an gcéin bheas an lóchrann so ar lasadh, ní bhí eagla oruinn rompa, ór do chímid ar an mball iad, gé gu mbeidís a measg bhan an tighe nó ina n-aibídibh, ór aithnimíd ar a siobhal iad, do
1845] bhríogh gu mbíd uile crotach, agas céim bacaidhe ionnta, nách légionn dóibh siobhal gu díreach. Gidheadh, a mhic, anuair mhúchtar an lóchr{MS page 87} ann tréar bpeacadhaibh-ne nó tréar mainneachtnaighe, ó tharraing an tairrngi, nó ó bhriseadh na sreinge, nó

p.64

p.65

Caibidil 14.

Tráchdthar ann so síos ar sheachd subháilchibh as ingheana don
1885] Umhla. D'Admháil ar nUirisle féin.

Fá mór sólás Des. ag éisdeachd lé fuighlibh an bhanabadh, & a dubhairt ria: ‘Guidhim thú, a
1890] mháthair, fá chead do thabhairt dámh dul dh'fhéchuin mhaighdion an tighe-si dochum eóluis do chur ortha.’ ‘Do bheirim chead duit,’ ar ise, ‘maille ré beannocht Dé & éirigh-se lais, a inghean darab ainm Neamhshuim a nEinni, & beir lat d'fhéachuin na
1895] sealluigheadh uile é.’

Gluaisis Des. iar sin go subhach suilbhir as sealla an bhanabadh maraon ré Neamhshuim a nEinní, do bá banaodhuigh & do bá banmhaighistir noibhísteadh san mhainistir, & rug lé é go sealla ccéidinghine
1900] na hUmhla, dá ngoirthear an Admháil. Fáiltigheas an inghean sin ré Des., & {MS page 90} ro chuir 'na shuidhe 'na fochair féin é.

‘Guidhim thú, a shiúr,’ ar Des., ‘innis damh cionnas do geineadh ón Umhla thú?’

1905] ‘Inneósad,’ ar isi. ‘Táinig an Umhla le congnamh a fir phósda, .i. A Mheas gurab Beathadhach Brúideamhuil Í Féin, a n-eólus & a n-aithne a beiginmhe féin, & as ann sin rom gabh-sa 'na bruinne, & rom gein, .i. Admháil Cia Mé Féin.’

1910] ‘Mínigh sin damh ní as fearr,’ ar Des., ‘ór ní maith thuigim é.’

‘As toil leam sin,’ ar ise. ‘Atáid a miosúiri & a dteóranna dísle féin ag na neithibh, ór atáid fada,

p.66

p.67

p.68

p.69

p.70

p.71

Caibidil 15.

Do dhara hinghin na Humhlachda, .i. Fonn mo Tharcaisnighthe.

Tug Des. taithneamh mór do chéidinghin na
2075] Humhlachta, & don neamhdhúil baoi aice a moladh dhíomhaoin, & iar cceileabhradh dhi téid leis an n-óigh sin fá heólach dhó go seallo idara hinghine na Humhla, dár ainm Fonn mo Tharcaisnighthe. Fáiltighís an mhaighdean-soin roimhe, & do chuir 'na shuidhe
2080] é.

‘Guidhim thú,’ ar Des., ‘Indis damh cionnas do geineadh ón Umhla thú?’ ‘Inneósad,’ ar isi. ‘Geinthear ón éadtruime atá san Umhla (as cúis & as tosach dá gluasacht ó
2085] ísle go hairde & ó bhochtacht go glóir) mian roi-ísiol & cách dá meas mar sin, & as don mhian-sa ghoirthear Fonn mo Tharcaisnighthe, as ai{MS page 99} nm dhamhsa as dara hinghean don Umhla.’ ‘Ní thuigim thú,’ ar Des., ‘ór cionnas bhúdh
2090] éidir leis an n-éadtruime a gluasacht do chum ísiol & do chum bheith árd, atá contrárdha dhá chéile, ór más í an éadtruime as cúis dá tógbháil suas do chum bheith onórach, cionnas as éidir don éadtruime chéadna bheith 'na cúis léna cur síos dá
2095] heasonórughadh? Guidhim thú,’ ar Des., ‘& mínigh so dhamh.’ ‘As toil leam sin,’ ar isi, ‘ór as aithnidh dhamh nách urasa an gheineamhain-si do thuigsin, mar atá sí roi-spioradálta. Ní fhuil a n-éadtruime na Humhla
2100] acht an fhoilmhe atá innte óna meas féin. Bídha an duine umhal folamh ón uile mheas maith air féin, ór mar bhíos an duine díomsach lomnán dá

p.72

p.73

Caibidil 16.

Do threas inghin na Humhla, da ngoirthear Aoibhinn Leam mo Tharcaisnioghadh

2140] Gabhais Des. a chead ag dara hinghin na Humhla, & téid gu sealla an treas inghean, darab ainm Aoibhinn Leam mo Tharcaisnioghadh. Fáiltighis an inghean sin roimhe, & tug ionad suidhe dhó 'na fochair féin.

2145] ‘Innis dhamh, a ógh,’ ar Des., ‘cionnas rod gein an Umhla, ór as éidir a smuaineadh gu madh ait lé duine tarcaisne dh'fhagháil suil do chich{MS page 102} siodh é féin ar n-a tharcaisnioghadh, gidheadh, an uair do chífiodh duine an masla nó an tarcaisne dá láthair,
2150] & é féin iar n-a mhaslughadh dá riribh, as iongnadh leam cionnas bhúdh éidir dhó lúthgháire dho bheith air tríd sin; & as uime so bhudh maith leam fios an neith nuaidhe-si d'fhagháil.’ ‘Inneosad-sa sin duit,’ ar an mhaighdean. ‘Do
2155] ghabh an Umhla 'na broinn, ag cur aithne & eóluis ar a fear pósda dhi, rún ro dhaingean gan cathughadh ná cur a n-aghaidh égcóra ná tharcuisne dá ndéanthaoi uirthe san saoghal-sa, & tig dhi as sin bheith doibh-risthe dochlaoithe, ionnas nách éidir lé hénní dár
2160] cruthaigheadh buaidh do bhreith uirthe. & ní hé sin amháin acht beirigh sisi bhuaidh ar gach n-énní dá ttairgionn a claoi, & geinthear ón bhuaidh sin mórán sóláis. & mar as ón tarcaisnioghadh, & ón bhuaidh sin bheireas ar an ttarcaisnioghadh, gheinthear
2165] a sólás, as uime sin as inghean don Umhla misi, ar a mbí an sólás cédna, & lerab aoibhinn mo tharcaisnioghadh.’

p.74

p.75

p.76

p.77

p.78

p.79

p.80

p.81

p.82

Caibidil 17.

Do cheathramhadh inghein na {MS page 116}
2440] Humhla, dárab ainm an Tshimplidheachd.

As mór an sólás fuair Des. a ccomhrádh na hingheine-se, & iar ngabháil a cheada ria, téid a
2445] ccuideachta na banaodhuighe go sealla cheathramhadh inghine na Humhla, dá ngoirthí an tSimplidheachd. Fáiltighis ré Ndes., & cuiris 'na shuidhi é, & do thionnsgnadar araon labhairt ar Dhia. Fiafraighis Des. dí cionnos do geineadh í ón Umhla.

2450] ‘Inneósad Innéosad sin duit,’ ar an teachd. ‘Gabhaidh an Umhla gu meinic óna fior phósda duibhiogán mór do smuaintighthibh simplighe cearta comhthroma, ag smuaineadh ar an ní as fíu na neithe, ar a bhfoirfeacht, & ar a neamhfhoirfeacht;
2455] & tig as so gu measann sí gurab cóir dhi féin bheith taobh thíos dá gach {MS page 117} énnduine, & gan bheith as cionn éinneich. & mar as taosga reathas an t-uisge do líonadh na n-ionad n-ísiol ndomhuin, iná do líonadh na n-ionad n-árd, as amhluidh sin thuitios
2460] uisgeadha spioradáltha na ngrás, ngrás & gu háiridhe háiridhe na heagna, gus na croidheadhuibh ísle doimhne tré mheas maith do bheith aca ar an n-uile ní. & as uime sin adeir Solamh gu n-áitigheann an eagna a bhfochair na Humhla, & a deir Pól gu ttugann an
2465] duine spioradáltha meas maith ar gach n-éinní & as ann san ísle-se, as an duibhiogán smuaintightheadh, gheinthear misi, mar bheirim aithne & meas simplidhe ar na neithibh.’ ‘Innis damh anois,’ ar Des. ‘do bhéasa.’
2470] ‘As béas damh,’ ar isi, ‘baramhuil réidh shimplidhe gan chumadóireacht, gan fhimíneacht, do

p.83

p.84

p.85

p.86

p.87

p.88

p.89

Caibidil 18.

Do chúigeadh inghin na Humhla,dá ngoirthear an Bhochdachd.

Ba roi-bhinn le Des. comhrádh na Simplidheachda,
2670] & iar cceileabhradh dhí, téid a ccuideachda na maighdine sin baoi ag déanámh eólais dó go sealla an chóigeadh hinghean don Umhla, dár ainm an Bhochdachd; & iar bfháiltioghadh réna chéili dhóibh, & iar suidhe, do thionnsgainseád labhairt ar Dhia.

2675] Adobhairt Des.: ‘Innis damh a inghean, cionnas do geineadh ón Umhla thú?’ ‘Inneósad,’ ar an Bhochdachd. ‘Measuigh ar máthair, an Umhla, do ghnáth go bhfuil féin folamh ón uile mhaith, & nách fuil foirfeacht ná iomláine ar
2680] bioth aice, mar do innis an chéidinghean duit, .i. an Admháil, & do ní ar an n-ádhbhar sin sac mór innte féin do chum saidhbhris maithiosa Dé do ghacadh inn, ór as do chum a thiodh{MS page 128} luicthe dá chréatúiribh do rinne Dia an uile shaidhbhrios, & as ait leis bheith
2685] dá thiodhlacadh dhóibh. & mar as aithnidh maith dár máthair na béasa-sa an Tighearna, ní ar na daoinibh díomsacha do ní aithris, agá mbí a bfhochrus lán do mheas orra féin, ionnas nách bí ionad aca ina ttuillfiodh maithios Dé, acht do ní a
2690] díthcheall ar í féin d'fholmhughadh ó mheas uirre féin, ag breathnughadh nách uaithe féin atá éinní dá bhfuil aice, mar do chualaidh tú ón chuid eile dom dheirbhsheathrachaibh. & iar mbeith folamh dhi mar sin do réir a breathnuighthi féin, guidhidh do
2695] ghnáth an Tighearna fána sac do líonadh, ag iarruidh

p.90

p.91

p.92

p.93

p.94

p.95

Caibidil 19.

Do sheiseadh inghin na Humhla, dá ngoirthear Umhla do na
2865] Huachdaránaibh.

Fá mór an sólás tug comhrádh na maighdine-si do Dhes., & iar ngabháil a cheado ria téid a ccuideachta
2870] na banaodhoighe go sealla n-inghine eile don Umhla dár {MS page 137} ainm Umhla dá Huachtaránoibh. Do rinne Des. rébheirens & lútáil lútáil ro-mhór dhi, ór do innis an bhanaodhuigh dhó gur roi-ionmhoin lé Grádh Dé í, & an úair do thairg póg do thabhairt dá láimh, nír
2875] aontoigh an onóir sin do ghlacadh, mar do bhí 'na hinghein ag an Humhla.

‘Indis damh,’ ar Des., ‘cionnas do geineadh ón Úmhla thú?’ ‘Do ghéan,’ ar isi. ‘As maith as aithnidh dár
2880] máthair, an Umhla, go ronnand Dia a ghrása ar a chréutúiribh ar mhórán do mhodhoibh éxamhla, go ttugand ní sa mhó do ghrásoibh do chuid díobft iná do chuid oile; do chuid díobh grása folaightheacho, & do chuid eile grasa follaso; do chuid díobh gráso
2885] na fíréantachta, & do chuid oile aisgeadho grás, do chum tarbha dhaoine oile. Agos fós as aithnidh dhi gurab cóir don uile chrétúir urruim, umhla & rébherens do thabhairt do Dhia & do na huachtaránoibh bhíos 'na ionad ar an talamh-sa; ór as ceart & as réusúnta
2890] don tí as lugha & as anuaisle urroim do thabhairt don tí as mó 's as uaisle. Tuigidh an Umhla as an dá ní-si adobhram{MS page 138}ar as aithnidh dhi, & gabhoidh óna fior phósda smuaineadh naomhtha, .i. go bhfuil grása follaso nó folaightheacho ag gach uile dhuine nách

p.96

p.97

p.98

p.99

Caibidil 20.

Do sheachdmhadh inghein Na Humhla, dárab ainm an Gheanmnuidheachd.

As mór an t-urgháirdiughadh inntinne thug
2995] seiseadh inghean na Humhla do Dhes., & iar cceiliobhradh dhi, téid a ccoimhideachd na banaodhuighe go sealla an seachtmhadh {MS page 143} hinghean don Umhla, dá ngoirthear an Gheanmnuidheacht. Fáil- tighis an mhaighdion sin ré Ndes., & do chuir 'na
3000] shuidhe é.

‘Guidhim thú, a mhaighdean,’ ar Des., ‘innis damh créd fá ngoire inghean na Humhla dhíot féin, ór go bhfios damh do budh córa dhuit inghean na Measurdhachda do ghairm dhíot, dárab díslidheacht
3005] srían do chur ris an ccoluinn dá congmháil ó ainmhianuibh, & mur sin ní haithnidh dhamh cionnas a taoi at inghin ag an Umhlachd, acht muna leisinghean (féadfaidhe) nó daltha dhi thú.’ ‘Tabhair dot aire,’ ar isi, ‘go bhfuil dá ghné
3010] don gheanranaidheacht ann ar a bhfuil a hainm. As é as feidhm & as oifige don chedghné, ar ccolann do chuibhreach & do smachtughadh, do chum nách cuirfeadh a fonn a neithibh truaillighthe salcha; & gé go bhfuil an ghné-sin don gheanmnaigheacht
3015] agamsa, ní lór leam sin gan an dara gné fós do bheith agam, lé ccuirim srian ris na mianoibh & ris na háilgheasoibh as gnáth don anom do bheith aige an uair do gheibh na neithe ina ccuireann dúil, & bhíos ag buain a shóláis aisdibh trés {MS page 144} na súilibh nó tréas
3020] an n-éisdeacht, trés an mblas nó trés an mboltanas, nó tréas an mothughadh, nó tréns an smuaineadh

p.100

p.101

Caibidil 21.

Do bhuachuil na Geanmnuidheachda .i. Cumhdach Na gCéadfadh, dá
3055] earrodh & dá innióll.

Fá roi-iongnadh lé Des. an modh ar a ttáinig buachuil na Geanmnuidheaehda do láthair, ór do
3060] bhí srian 'na bhéal, & glas mailli ris sin ar a bhéal már an {MS page 146} ccéanna, & ar pholláire chlí a shróna, & an polláíre deas osguilthe; do bhí cloch a leathchluais leis, & brat beag ar a shúil chlé baoi cros ar a dhruim, & a lámh chlé ceanguilthe dhi lé tairrngibh;
3065] do bhí a lámh dheas fo réir, & coinneallbhrudh coinnealbhrudh innte lán do choinnlibh ar lasadh; do bhí culaidh uaine air, & é 'na sheasomh ar ubhall luaidhe, a chos deas fó réir & a chos chlé ceanguilthe a ngeimheal; & do bhí cnumh sáidhthe 'na thaobh dheas a n-ionnamhail
3070] eirci sléibhe, do bhí ag cognamh a éaduigh gus an bhfeóil. & a dubhairt Des. ris: ‘Innis damh, a mhic, créad as ciall don lán iarnuigh sin ort?’

‘Asé adhbhur fá n-iomchruim an srian-sa,’ ar an buachuil, ‘dochum beathadhuigh atá agam
3075] thighearna do cheannsughadh & do mhíniughadh, ór dá léigthi fó réir aon uáir amháin é, gé go bhfuil beag, do dhéanadh mórán díoghbhála. & ní fhuil duine do fhéadfadh a fhasdódh ná srian do chur ris arís acht amháin an doirseóir, .i. Eagla Dé.’
3080] ‘Créd as ainm don droichbheathadhoch sin?’ ar Des. ‘An teanga,’ ar eision, ‘agá bfhuil bás & beatha ar a lá{MS page 147}imh, & ré a n-abuir Dáibhí Rí: ‘Guidhim thú, a Thighearna, cuir coimhéad ar mo bhél ’ ’

p.102

p.103

p.104

p.105

p.106

Caibidil 22.

Críochnuighthear an céadrann don leabhrán-sa.

Ba mór an lúthgháire do bhí ar Dhes. trér innis
3210] an Gheanmnuidheachd & an buachuil dó, & iar ngabháil a cheada riú, rug an bhanaodhuigh lé é, tar chlabhstra na mainistreach amach, & a dubhairt ris: ‘Do chonnairc tú anois mná riaghaltha na mainisdreach-sa uile.’

3215] ‘Do chonnarc,’ ar eision; ‘gidheadh, iarruim d'athchuinghe ort, innis damh an bfhuil éinní oirrdheirc ei{MS page 153}le san mainistir as fíu a fhaicsin?’ ‘As maith dhuit-se,’ ar ise, ‘a bhacadhuis dochum Grádha Dé d'fhagháil, má chuire a ngníomh
3220] iad; tar a cheann sin taisbéanfad duit crand breaghdha atá aguinn inar n-abhollghort.’ Gluaisis Des. d'fhéachuin an chroinn, & fá hiongnadh leis a áille. Do bhí dá shórt toraidh air. ‘Créad é an toradh-sa? ’ ar Des.
3225] ‘Asé as ainm don thoradh bhuidhe-si (ar isi) fhásos ar na géagoibh íochdaracha, Neamhdhóthchas Asom Féin, ór fásoigh míodhóthchas san nduini, 'na bhrígh, 'na chumas, & 'na luaighidheachtoibh féin tré eólas do bhreith dhó ar a ísle & ar a bheiginmhe
3230] féin, & ar a neimhthní & asé ainm an thoraigh dheargórtha úd fhásas ar na géagoibh uachtaracho, Dóthchas a Ndia, ór as ó áirde & ó mhaitheas Dé thig dhúinn cumas do bheith agoinn ar éinní mhaith do dhéanamh. & gnáthuighid na daoini thig don
3235] thigh-si cuid don thoradh-sa do bhreith leó & nó ni rachadh a ttoisg ann so a ttarbha dhóibh.’

p.107

p.108

3285] ‘Foighide a ainm,’ ar ise, ‘& atá do thaobh na láimhe clé, tré dtuigthior beatha ghníomhach lán do shaothar, agas atá 'na shligheidh aithghirr do chum Ghrádha Dé d'fhagháil, ór as tré annró, & tré phéin agus pheannuid, as oircheas dúinn dul go
3290] flaitheas Ndé.’ {MS page 157}

p.109

Caibidil 1.

Tionnsgantar An Dara Rand Do Sgáthán An Chrábhoidh.

Mar do ghluais Desiderius as Mainisttir Na Humhlaghta, & don
3295] fhoighide as cóir do dhuini do bheith aigi an uair bhíd na daoini saoghaltha ag fochuidmheadh air, & don tarbha bheanas as sin, & as gach annró oili dá n-éirgheand
3300] dó an tan bhíos fulong maith aige.

Do ghluais Des. go suilbhir sólásach ó thigh na Humhlachto iar n-a shásadh ar thorthoibh, & rug leis chuideachta maith do chum na sligheadh, .i. a mhadra
3305] dá ngoirthí an Thoil Mhaith, & an doirseóir ar thaobh dhe, .i. Eagla Dé, & an tShimplidheacht ar an ttaobh eile dhe; & rug leis do chum na sligheadh a mháladha líonta do thoradh dár ainm Dóthchas a Ndia, & do thionnsgain mar sin {MS page 158} triall a slighidh na Foighide.

3310] Do conncas do Dhes. go raibhe an tshlighe anshocair, aggarbh, aimhréidh, driseach, deilgneach, ór fá mór do chrádh, do shaothar, d'amhgar, d'easláintibh, & do ghnéibh éxamhla eile bhuaidhridh fá héigean dó d'fhulong, & gé go ndubhrodh ris go
3315] raibhe an tshlighe aithghearr, do mheas-san go raibhe ro-fhada; ór dob í toil Dé a beith garbh saothrach réna siobhal, do chum nách diongnadh an drong do shiobhóladh thríthe do chum nimhe cínnas ná comhnaidhi innti (ar son an tshóláis do ghébhdaois

p.110

p.111

p.112

p.113

Caibidil 2.

Do chealgoibh na n-eiriceadh, & mar nách cóir do na Catoilicibh a n-aonta do thabhairt do chum na cléire D'ionnarbadh uatha.

3415] Iar mbeith do Dhes. ag siobhal athoigh oile a slighidh na Foighidne, ag fulang iliomoid do dhuadhoibh dofhaisnéisi, an tráth do shaoil gur thoil lé trócairi an Tighearna crioch do chur ar a imshníomh,
3420] tárla cúis dóláis & dobróin dó fá haidhbhle inás ar imthigh air gó sin; ór tárfás dó go ttárla a measg mhóráin eiriceadh é, & gur thairgsead an uile chathughadh do chur air a ccúis a chreidmhe. Do fhógradar dhó do chedneithibh, fá phéin díoghaltois
3425] dofhulaing, gan caidreamh ná cumann do bheith aigi ré sagartoibh ná ré daoinibh riaghaltha, & fós gan a léigean a n-aoinionad fris, acht a ndíbirt uadh nó a ttoirbhirt dóibh féin. Gabhois an urdail sin d'uamhan & d'eagla Des. tréas a ndearnsad, do bhagar air gur
3430] thionnsgain {MS page 164} aontughadh do chum ar iarrsad.

Mar do chondairc an tShimplidheacht an claochlughadh do rinde Des. tré iomarcoidh eagla, gabhois agá neartoghadh, & a dobhairt: ‘A mhic,’ ar isi, ‘osgoil do shúile, & smuain ar an mbreitheamhnas
3435] ndéigheanach as a raghoid an cineadh daonna do chomhaitreabh a saoghal na saoghal ré teannáloibh lasrach síordhoighe, nó a nglóir & a n-aoibhneas shuthoin. Tuig gurab do réir ar ngníomhradh san saoghal-sa bhéaras Dia breath oirn an lá-soin, ag
3440] tabhoirt ghlóire do shíor do lucht na ndeghghníomh, do chomhoill a thoil ar an saoghal-sa, & phéine

p.114

p.115

p.116

p.117

p.118

p.119

p.120

p.121

p.122

Caibidil 3.

3690] Teaguisgthear and so nách eidir do na tuathadhuibh dul a mbreitheamhnas ar an ccléir, & nách éidir do na heiricidhibh easboig fhíre do bheith aca, & mórán punc eile.

3695] Iar ndul do Dhes. uidhe eile a sligheidh na Foighide, tárla a measg dhroinge eile dona heiricidhibh é, agá rabhadar mórán do shagartuibh & do bhráithribh a nglasuibh & a ngéibhionnuibh, & do fhógradar easbuig na {MS page 177} n-eiriciodh sin dó, fá phéin diomdha
3700] an Ríogh, dul a mbreitheamhnas ar na braighdibh riaghaltha sin. & do ghabh an oiread sin d'uamhan & d'eagla Des. gur chuir roimhe dul a mbreitheamhnas bháis ar an ccléir Catoilghe.

Do labhair an tShimplidheachd ris: ‘A mhic,’
3705] ar ise, ‘tabhair dot aire ó thús an éidir dhuit ó choinsias dol a mbreitheamhnas ar an ccléir.’ ‘Créad an fáth nách bhudh éidir?’ ar Des., ‘ór ní mian leam éccóir do dhéanamh orra, acht, dá ndearbhthur a mbeith ciontach, a ndamnughadh
3710] do réir dhlighidh.’ ‘Fiafruighim (ar an tShimpligheachd) an tuata nó an duine riaghalta thú?’ ‘As mian leam,’ ar Des., ‘bheith riaghalta an tan roichfead gu mainistir Grádha Dé; gidheadh,
3715] ní ránag fós dochum sdaide naomhtha na ndaoine ríaghaltha, gé gu bfhuilim ar a lorg, & do réir mo bharamhla féin as tuata mar sin mé.’

p.123

p.124

p.125

p.126

p.127

p.128

p.129

p.130

p.131

Caibidil 4.

Dearbhthar annso gu follas nách fuilid na Lúitéruigh ná na Cailbhínigh
3960] á nEaglais Chríosd, & neithe oile bheanas risan ccreidiomh.

3965] Do thionnsccuin Des. dol ar aghaidh a sligheidh na Foighide, iar sgaradh do na heiricidhibh sin ris, & ní fada do chuaidh {MS page 190} an tan thárla ar bhuidhnibh ádhbhalmhóra oile do na heiricidhibh é fá doilghe dhó inás a ttárla dhó gó sin. Do fhógradar dhó
3970] fá phéin phríosúin, agas a choda don tshaoghal do cháilleamhuin, dol go teampoll na n-eiriceadh. Do bhí Des. lán d'eagla & d'uathbhás, & do chuir roimhi comhairle na n-eiriceadh sin do leanmhuin. ‘A mhic,’ ar an tShimplidheachd, ‘as truagh
3975] an ní chuire romhad do dhéanamh, .i. dol go teampoll na n-eiriceadh, dod chur féin a n-oirearahuin dóibh & dá reacht, i as iomdha olc gránna a n-aghaidh Dé uilechumhachtaigh san pheaeadh soin, ór gé nách ó chroidhe ná ó inntinn do raghthá dá n-eaglais, acht
3980] ó eagla, ní lughuide do bhiadh do ghníomh dá chur a ccéill go foirimleach go mbeithea ag gabháil réna cclaoinchreideamh & dá admháil, & ag diúltadh chreidimh Chríostt atá d'fhiachuibh ar an n-uile Chríostuidhe d'admháil 'na leithéid sin d'am & do
3985] chás, & do bhiadh an chumadóracht sin do dhéantá mar sin os comhair cháich 'na pheacodh chreidimh fhallsa, ionnamhuil & do bhiadh íodhaladhradh fhoirimleach 'na peacodh íodhal{MS page 191}adhraidh, ór atá an uile chumadóracht 'na ngabh duine go foirimleach
3990] ré creidiomh comhuightheach, 'na pheacodh chreidimh fhallsa, mar dhearbhas S. Aibhisttín ⁴¹ go

p.132

p.133

p.134

p.135

p.136

p.137

p.138

p.139

p.140

p.141

p.142

p.143

p.144

p.145

p.146

p.147

p.148

p.149

p.150

p.151

p.152

Caibidil 5.

4640] Cuirthear síos an so siombal Chreidmhe, & tráchtar ar neithibh eile bheanas ris an ccreidiomh.

Iomthúsa Des., do thriall imtheacht 'na shlighidh
4645] iar cclaoi na n-eiriciodh sin dó, & tárla a ccionn treimhsi iar sin a measg dhroinge eile d'eiricibh é fá haighmhéile, aindéine, aingidhe, inás a bfhacuidh gó sin. Do ghabhsad ag diospóracht ris a n-aghaidh a chreidimh, & tugsad anuas an oiread sin do bhriáthruibh
4650] an sgrioptúir, ar ar chuirsiod an n-uile dhath dob édir léo do dhearbhadh a ndroichcreidimh féin & do dhamnughadh an chreidimh Chatoilghe, gá rádh nár chneasda céillidhe na neithe dorcha dothuigsi a deireadh {MS page 224} an crediomh muna fhaghthaoi dearbhadh
4655] súl ortha; ionnas gur thionnsguin Des., mar nách raibhe éolas san sgríoptúir aige, contabhairt do chur 'na chreidiomh.

‘A mháthair,’ ar Des., ‘ní rabha riamh a n-éigion budh mó iná an t-éigion 'na bfhuilim anois,
4660] ór mothuighim mórán do smuaintighthibh ag teacht chugam a n-aghaidh mo chreidimh, tréna bhfaicim bhfhaicim d'úghdardhás aca súd dá thabhairt leó as an sgríoptúir 'na aghoidh.’ ‘A mhic ghrádhoigh,’ ar an tShimplidheachd,
4665] smuain ar bhréithir bhaoghloigh bhagroigh an Tighearna san áit a n-aboir linn uile: ‘Cuimhnighidh ar mhnaoi Lót'; & ó do sheasois gó so, & ó do chuiris romhad bheith' ag foghnamh do Dhia, ná féach ar th'ais, mar do rinne bean Lót, dá ndearnadh
4670] an cairthe saloinn, & as fioghair don lucht fhilleas ar a n-ais do chum a seinbhéas ó shligheidh a

p.153

p.154

p.155

p.156

p.157

p.158

p.159

‘A mháthair,’ ar Des., ‘ós amhluidh sin atá,
4885] ní bhíu féin ag dréim feasda ré bheith foghlamtha gidheadh, múin mor chreidiomh dhamh.’ ‘Nách ar fhoghlomais,’ ar isi, ‘an Teagasg Críosttuidhe an tan do bhádhais óg, mar atá d'fhiachuibh ar an n-uili Chríosttuidhi?’
4890] ‘Do righnios,’ ar Des. ‘Do fhoghlamais Symbuil na nApsttal, & mar sin, creidiomh Eagluisi Chríostt,’ ar an tShimplidheachd. ‘As fíor sin,’ ar Desiderius, ‘ór as aithnidh
4895] dhamhsa nách déin an Eaglas creidiomh eile gu miaidhe, & nách fuil aice acht creidiomh na nApsttal; gidheadh atáid cumhachta aice an tan éirghios coinntinn idir í féin & na heiricidhe, nó contabhairt, a fhoillsiughadh gu nuaidhe gu bfhuil an ní si nó ní
4900] eile 'na chreidiomh, gé nách éidir lé éinní dh'fhoillsioghadh mar sin do bhíadh a n-aghaidh chreidimh na nApsttal, acht na neithe bhea{MS page 236}nas as creidiomh & as teagasg na nApsttal & bhíos ann ní as doirche ná mar fhoillsighthear léisi. Gonadh aire so budh

p.160

p.161

p.162

p.163

‘Ag so, a mhic,’ ar an tShimplidheachd, ‘riaghoil ro-mhaith chreidimh, & bípdh sí féin & Cré na nApsttol do mheabhair go ro-mhaith agot, agas congaimh go
5025] daingean iad, & ní bá heagoil duit {MS page 242} seachrán th'eascharad.’ ‘A mháthair ghrádhadh,’ ar Des., ‘as díol beandachta do bhéul, & as urasa a aithne gur ab é sin creideamh fíre Eaglaisi Críostt, & atá do ghlainmheabhair
5030] agom a nois, & biaidh go bás; & greanndoighim eiricidhe na talmhan fán siolla as lugha dhe do bhéin díom ó so suas, ós air atá mo shlánughadh agas an tshíordhuigheachd. & muna bheith mo chorp ro-lag anbhfann ó bhfuaras d'anró
5035] & do shaothar san slighidh-si, atá an urdail sin do shólás ar mo chroidhe go madh mian leam a bhfuil romham don tshlighidh-si do shiobhal am ruagoibh reabhroidh, an tan smuainim mar do shaor Dia, maille réad chongnamh-sa, mé a lámhoibh na

p.164

p.165

p.166

p.167

Caibidil 6.

Foillsighthear ní as líonmhaire
5115] ciondas tigthear do chum eólais Dé tréus na créutuiribh.

Dob iongnadh lé Des., gé nách raibhe faicsin
5120] ealadhanta ar an tShimplidheacht, a fheasuighe do labhradh, & a dubhairt lé a rís: ‘Créud fá bfhuile ag iarruidh oruinn cantaireacht dho dhéanamh?’

‘Do chum ar ccuir & ar ndoilghiosa do chur dínn,’ ar isi, ‘& fós do chum nách caillmís dóthchas
5125] teachta go tigh Dé, choimhédtar gu maith lé bheith ag smuaineadh ar na créutúiribh taisbéntar dhúinn a sgríoptúir liteardha Dhé, & fós 'na sgríobtúir chorpardha, .i. an saoghal a tá ar n-a dhéanamh ó Dhia, mar leabhar ina léaghthar na créutúire.’
5130] ‘Os mar sin atá,’ ar Des., ‘tionnsgnam ar {MS page 247} chantaireacht, ós gotha sinn; molam & beannuigheam ar Ttighearna.’ ‘As cóir sin,’ ar an tShimplidheachd, ‘& do ghéubham gotha éxamhla oile chuideóchas linn san
5135] slighidh-si; ór do ghéabham a ttosach na sligheadh gotha troma saothracha, & do ghéubham 'na lár gotha inmheadhónacha, & do ghéubham 'na deireadh gotha árda , do réir éxamhlacht na ccréutúireadh; & ós mian linn cantaireachd do dhéanamh do réir
5140] riaghla na cantaireachda-sa ní fulair dhúinn eólas na healadhna féin do bheith aguinn ó thús.’ ‘Cia mhúinfios sin dúinn?’ ar Des. ‘Múinfid na créutúire féin,’ ar an tShimplidheachd, ‘ór atá cuid díobh mhúinfios dúinn maith ar
5145] Ttighearna, cuid eile mhúinfios dúinn a eagna, cuid

p.168

p.169

p.171

Tionnsgnuidh an Treas Rand do Sgáthán an Chrábhuidh

Caibidil 1.

5215] Mar do hosgladh doras Mhainistreach na Désheirce do Dhes., & mar do labhair ris an ndóirseóir, .i. Grádh Dé, ar mhórán do neithibh.

Do thionnsgain Desid. doras mhainistreach na
5220] Désheirce do bhualadh go ciúin critheaglach, & ar mbeith a bhfhad dó agá bhualadh ní fhuair aonduine do oisgeóladh an doras dó ná do fhreigeóradh é.

A dubhairt an tShimplidheachd ris: ‘A athair, ná bíodh droichmheisneach ort. Buail gu láidir an
5225] doras leis an dá bhaschrann sin, dá ngoirthear Osna agas Deór, & ní héidir nách cluinfid thú, & gé gu mbeidís 'na ccodladh muisgeólae iad, & tiucfuid d'osgladh an dorais, ór {MS page 252} mun bhudh áil leó na daoine thig ann so do léigion asdeach, ní fhuighdís é
5230] ar énchor.’ Ba mór gairdeachas Des. trés an meisnigh thug an tShimpl. dó, & do bhuail an doras ní as láidire gu mór iná mar do rinne an chéaduair, ionnas gu bhfacuidh chuige dóirseóir na mainisttreach dá
5235] ngoirthí Grádh Dé, an té do bhí d'iarruidh, agas nír aithin é. A dubhairt an doirseóir: ‘A athair, créud iarrae ann so? Féadfuighe go bfhuil fearg oruibh tréna fhad do congmhadh sibh tar éis an dorais do
5240] bhualadh; ná bíodh fearg ort, ór as sé so as gnáthughadh dhúinne, do dhearbhadh foighidne na

p.171

p.172

p.173

5310] Caibidil 2.

Do Ghrádh na Comharsan.

As mór an fonn do bhí ar Dhes. an buachail d'fhaicsin chuige dochum go mbéaradh do labhairt ré Grádh Ndé é, & bá hé ainm an bhuachalla Grádh na Comharsan; & iar mbeith mar sin do Dhes., do
5315] chonnairc chuige an buachuil, & do ghabh lúthgháire comhmór & sin é agá fhaicsin gur chuir d'fhiachaibh air caoi, tré mhéud an tshóláis do mhothuigh ag faigsin an bhuachalla, & trés an ngrádh do bhí aige ar an thighearna.

5320] Do fhiafraigh an buachuil de: ‘Créud fá bhfuile bfhuile ag caoi, & nách guileann énduine dá mbí san tigh-si choidhche, ór ór bíd lán do shubhachas?’ ‘Ní tuirsi chuirios d'fhiachuibh oramsa gul (ar Des.) acht iomarcaigh luathghára.’
5325] ‘Cia iarrae san tigh-si;?’ ar an buachail. {MS page 257} ‘A mhic,’ ar Des., ‘atú ag iarroigh Ghráidh Dé.’ ‘As mise buachoil Ghráidh Dé,’ ar eision, ‘& más é mo thighearna iarrae, as éigean duit labhairt
5330] riom féin ó thós, & mh'aithne, & cumann do dhéanamh riom; ór tá an oiread sin do ghean ag mo thighearna oram nách áil leis labhairt ré héanduine ag nách biadh cion & aithne oramsa.’ ‘Do badh maith leam,’ ar Des., ‘eólas do
5335] bheith ar do bhéasoibh agom, & dhol a bpáirt & a muinnteardhas riot, ar son do thighearna.’ ‘Más áil leat,’ ar an buachoil, ‘meisi do bheith am charoid agat, ní foláir dhuit mo chéadtomhuilt do thabhairt damh ar maduin, do lioctabháil dá

p.174

Adobhairt an buachoil: ‘As í an Umhla, & a buachoil, dá ngoirthear Fond Naomhtha, do ní an chedlioctubháil díobh; ór cuiridh a buachoil d'fhiach{MS page 258}aibh uirre a mheas gur ab í féin as lugha
5350] asttigh, & cuiridh fós d'fhiachoibh dh'fhiachoibh uirre toradh do chaitheamh dá ngoirthear a A Tharcaisnioghadh Féin & muna chaithe an toradh sin ní fhaghann luibh áiridhe, dár ab ainm Deighmheas Duini Eili, dá ndéantar an chéudlioctubháil sin dhá ngoirthear
5355] Smuaineodh Umhal; & bíodh cumonn agot ris an mbuachoil-sin na Humhlachta, ór ní fhuil san tír-si poitiogáirigh ór fearr an chedlioctubháil sin do dhéanamh iná é, don luibh dár ab ainm Meas Maith ar Dhuine Oile. Do níthear an treas lioctubháil,
5360] dár ab ainm Comhrádh Umhal, do thrí gnéibh luibhionn, mar atá Umhacht, Ceannsacht, & Caoineas: don Umhlacht, ag labhairt go simplidhe sólásach; don Cheannsoigheacht, ag labhairt gan chuthach gan aindeithneas; don Chaoineas, .i. maille ré gnúis
5365] shoghrádhoigh; & ní foláir púghdar do chrathadh ar na luibheannoibh sin, dár ab ainm Beagán go Mall, ór tig díoghbháil as mórán comhráidh. & as do na luibhibh-si do níthear an dara lioctubháil {MS page 259} dá ngoirthear Comhrádh Umhal, tréna ttugthar onóir do
5370] dhuine eile. Do níthear an treas lioctubháil, dá ngoirthear Oibriughadh Umhal, do luibhibh eile, & a siad a n-anmanno Sólás, Grádh, agas Friochnamh, ór as áil lé Dia go ndiongnamaois ar n-oibreacha

p.175

p.176

Caibidil 3.

Do Ghrádh Dé: don chéidchéim & don dara céim Dhe, dá chéird, & dá
5395] oifig.

As mór an coimhéd do bhí ag Des. ar an ndoras dá fhéuchuin an bfhaicfiodh Grádh Dé ag teachd a mach & do smuain 'na chroidhe nách raibhe ann
5400] féin acht drochdhuine lán do pheacadhuibh, & nár fhiú é a chomhmór sin do dhuíne uasal & do thighearna do theacht do labhairt ris; & an tan fá raibhe san smuaineadh-sa gu ro-dhaingean, do chonnairc duine ag teacht a mach do fhiafruigh: ‘Créad iarrae ann
5405] so, a dhearbhráthair?’

‘A thighearna,’ ar Des., ‘a tú ag iarruidh dhuine uasuil ann so dá ngoirthear Grádh Dé.’ ‘A se sin mh'ainm-si,’ ar eision. Mar do chualuidh Des. gurab é Grádh Dé do
5410] bhí aige, do thuit {MS page 261} ar talamh, & do chuaidh a n-anbfhainne. Do ghlac Grádh Dé ar láimh é, & do chuir 'na sheasomh é. Do bhí Des. ag caoi comhthrom & sin, an tráth do thóguibh Grádh Dé don talamh é, nár éidir lé Grádh Dé féin, mar do bhí croidhe uasal
5415] aige, & é féin milis, gan caoi agá fhaicsin. As mór do thaitin lé Grádh Dé méud na tola; & an cheana do thaisbéin Des., mar nár éidir leis a fhaigsin gan gul do dhénamh lé hiomarcaidh lúth-ghára, & a dubhairt ris: ‘Ná cuir ní sa mhó do
5420] dhoilghios oram, ór ní héidir leam fear mo ghrádha d'fhulang ag caoi as mo chomhair. Innis damh cia a dubhairt leat go rabhadhasa san teagh-sa?’

p.177

p.178

p.179

p.180

p.181

Caibidil 4.

Tráchduigh ní as fairsinge ar Ghrádh Ndé san dara céim.

‘Cuirim romham, san dara céim-si don ghrádh,
5550] gach éinní do dhéanamh bhíos d'fhiachuibh oram ó mhóid nó óm oifig, ór, ó do cheanglas mé féin énuair amháin ó ghealladh. & ó mhóid (ní nách aithreach liom), atá an ní sin do bhí ar mo láimh {MS page 268} an chéduair do dhéanamh, nó do léigion díom, gan diomdha
5555] Dhé, d'fhiachuibh oram ó sin suas, comhdhaingion & bhíos an aithne. & ar an n-ádhbhar sin smuainim gu maith ar mo mhóid, & ar an n-oifig bhíos agam, & ar na neithibh as riachtanach dochum a coimhlíonta; riaghluidhim mé féin lé comhairleachuibh na ndaoine
5560] n-eagnuidhe, & lé heólus an sgríoptúir naomhtha. Or as aithnidh dhamh gurab mór do na daoinibh thuillios oirbhire Dé tré gan eólas do bheith aca ar na neithibh bheanas réna n-oifig; agas an uair bhíos eólas aca ar na neithibh as cóir dhóibh do dhéanamh,
5565] agas nách déanuid iad, as measa iad mar sin, ór ní tré ainbhfhios do níd peacodh, acht ó mhailís. & mar do chím gu mbí an ní do gheallas d'fhiachuibh orm, do ním díthcheall dochum a choimhlíontha mar as iomláine & mar as fearr as éidir leam; & do
5570] bhrígh gur gheallas dom Thighearna bheith fírinneach, ro-ionnruic a ccúis trír maighdion atá san tigh-si, dá ngoirthear Umhlacht, Bochtacht, & Geanmnuidheacht, tug dhamh mar {MS page 269} bhaintighearnuibh, ní bhí do sduidéur laoi ná oidhche agam acht dá fhéchuin

p.182

p.183

p.184

p.185

Caibidil 5.

Minighidh and so an dá ní oile do chuir roimhe.

‘O do mhúineas duit go soiche so an cední do
5670] chuireas romham lé ccothuighim mé féin agas an dias maighdean adobhart, .i. an Umhla & an Bhochtachd, foill{MS page 274}seóchad duit a nos an dá ní oile chuirim romham, .i. Ná Santoigh Einní, & Ná Smuain Einní. Gidheadh, ní fuláir dhuit a thuigsin ó thús gurab
5675] ón dara ní-si chuirim romham, .i. Ná Sanntoigh Einní, gheinthear & thig an cední chuirim romham, .i. Ná Hiarr Éinní. Ór as dearbh nách iarrond duine do bheith aige, ná do dhéanamh, acht an ní shanntoigheas do bheith aige, nó do dhéanamh; & an uair
5680] chuirthear an chúis ar ccúl, .i. an tshaint, tré neamhshaint do bheith ar dhuine, cuirthear ar ccúl an ní-sin thig eistte, .i. ní dh'iarroidh, & anoidh a chontrárdha, .i. gan ní dh'iarroigh; & as leis an daro ní-sin chuirim romham, .i. gan éinní do shanntughadh,
5685] bheathoighim an dara maighdean, dár ab ainm an Gheanmnoigheacht; & as amhloidh as cóir so do thuigsin, .i. gan éinní saoghaltha ná colnaidhi do shanntughadh. Gidheadh, mar atá frémh eile ag an luibh-si ó a bhfásann, .i. an Smuaineadh, ór ní
5690] shanntoigheand duine ní acht an ní smuaineas, cuirim romham an treas ní, .i. Ná Smuain Einní; & {MS page 275} as cóir so do thuigsin, gan éinní do smuaineadh go daingean ó thoil do bheanfadh ré coir, do chum sóláis do bhuain as, ná do chum a chora a ngníomh;
5695] ór ní fhuil ar ar ccumas gan drochsmuaintighthi

p.186

‘Taisbéin sin damhsa,’ ar Des. ‘Atá a ttaisgidh go ro-mhaith agom,’ ar Grádh
5720] Dé, ‘a ndá ionad, .i. am chroidhe & am shealla. As ro-uasal an séud-sa, & as mór an ní as fíu é, ór ní fhuil ionnmhas as fearr, & ní thuilleann am chroidhi nó go ccuirim as gach uili ní saoghaltha, & fós ní thuilleann am shealla nó go ccuirim as a mbíd ann
5725] neithibh iomarcacha gan gnoaidhe ríu, & ní háil leis do chongmháil damh am shealla acht énchéusadh amháin & beagán leabhar.’ Do fhiafraigh Des.: ‘Créud as ainm don tshéud bhuadha-sin?’

p.187

p.188

Caibidil 6.

5735] Don oifig chéadna an Ghrádha & don urnuighthe san chéim chéadna.

‘Iarthar san chéim-si an ghrádha a dubhart (.i. gach énní do dhéanamh aithnidheas an Tighearna
5740] dhíom & atá d'fhiachaibh oram) coinghioll áiridhe atá agom & oibrighim, & asé so é, .i. do ním mo dhíthcheall ar son an chéime & na hoifige 'nar chuir mo Thighearna mé, an uair thiaghuim do dhéanamh seirbhísi dhó, nó do labhairt ris, nó dh'iarruidh neith
5745] air, teacht 'na fhiaghnuisi leis an n-ísle & leis an ngloine chroidhe as mó as éidir leam; ór dá ghloine dá mbí mo chroidhe, as móide éistteas mé. Guidhim fós mo dhearbhráthair Egla Dé, & mo shiúr Rebherens, dochum teachta dom choimhideacht.’

5750] ‘Creud an ní do ní tú (ar Des.) dochum an Rebherens do bheith ad choimhideacht?’ ‘Do ním (ar Grádh Dé) a smuaineadh cia mé féin, & a smuaineadh cia hé mo Thighearna, ór smuainim a mhórdhacht {MS page 278} naomhtha, atá ro-dhiongmhála
5755] dá gach uile rebherens & eagla, & don uile ghlóir & onóir. Smuainim arís mar atá an uile spioruid bheann-uighthe dá bhfuil a bhflaitheamhnas ar crioth 'na fhiaghnuisi, & mar chromaid uile síos dá adhradh
5760] & dá mholadh; & an uair bhím ar meadhair & ar subhachas leis na smuaintighthibh-si, lán d'iongantas 'na mhórdhacht & 'na mhaith ro-uasail, smuainim arís mar do chí uile mo chroidhe & mo smuaintighthe & mh'inntinn, & mar aithnidheas mh'uile shecréid ní

p.189

A dubhairt Des.: Créad an freagra do bheir an Tighearna ort an tráth sin ‘Ní mór gu bhfeadar (ar Grádh Dé), acht gu ccuireann d'fhiachuibh oram, ó iomarcuidh sóláis,
5795] bheith ag gul. As cu{MS page 280}mhuin leam gu n-abair ar uairibh: ‘Ná bíodh cúram ort fána fhios sin d'fhagháil, ó nách tú féin do iarr an n-oifig 'na bhfuile, acht misi dod ghlacadh agas dod ghairm

p.190

‘Creud a deire ris?’ ar Des., ‘nó créad an chúis fá ttige 'na fhiaghnuisi do labhairt ris, & an
5805] Umhla, an Eagla, an Grádh, & an Rebherens ad choimhideacht?’ ‘Adeirim riot ó thús,’ ar Grádh Dé, ‘an ionmhaine atá d'fhiachoibh oram do thabhairt dó, & sin ar a shon féin, do bhrígh gurab eisean an mhaith
5810] as áirde & as uaisle dár ab éidir do smuaineadh, ó ttigmíd féin uile, & a bhfuil agoinn do mhaith, & a ndéanmoid do dhaghsmuaintighthibh & do dheaghoibreachoibh; & an uair smuainim ar mhaith dhoichríochnoighthe mo Thighearna, claonaim mo
5815] thoil dá órdughadh an mhaith-si do {MS page 281} bheith mar atá, & beanoim sólás & aoibhneas as so, & adeirim rém Thighearna gurab aoibhinn leam bheith ag smuaineadh ar a mhaith, & nách áil leam aoinní oile acht é. & fillim ar an bhfonn-so & ar an mian go
5820] minic, & mh'anam ag léimnigh lé lúthgháire an uair do chím mo Dhia lán don uile mhaith, & gan éinní 'na uireasbhoigh; & adeirim ris arís gur ab mó mo ghrádh dhó ó chroidhe iná don uile ní dár cruthoigheadh & dár éidir do chruthughadh, & go bhfuilim
5825] agá ghrádhughadh & agá iarroigh mar mo Dhia; mar mo Chruthaighthéoir, mar mo Thighearna, mar an maith as áirde & as uaisle ar an ndomhan, & go bhfuilim lán do shólás fána bheith mar tá, 'na Thighearna ar na huile neithibh, & fán uile chréutúir
5830] do dhéanamh a sheirbhíse. Adeirim ris arís: ‘A Thighearna, ní háil leam éinní, & ní ghrádhoighim acht tusa a mháin, & ní fhuil do ghlóir ná do chíunas

p.191

p.192

p.193

Caibidil 7.

5900] Tráchduigh ar oifig Ghrádha Dé san dara céim, & leanuidh do mhodh na hurnuighthi.

‘D'éis mo Thighearna dho mholadh dhamh mar
5905] so (ar Grádh Dé), ofráilim mé féin dó, & mh'anam, & mh'uile thoil; & ofráilim dhó fós ní áiridhe do chuireas romham do na neithibh as fearr dá bhfuil agam, & asé so an ní sin, .i. gan a dhiomdha ná a fhearg do thuilleamhuin ar son énneith ar an ndomhan-sa;
5910] & guidhim é fán ttoil-si do dhaingnioghadh & do choimhéud agam, ór ní fhéaduim-si gan a chongnamh-san so do chur romham ná do choimhéud. Iarruim 'na dhiaigh so maitheamhnas air inar chuireas d'fheirg air riamh; guidhim é gan {MS page 286} a fhulang dhamh ní
5915] eile do smuaineadh, do thuigsin, ná do ghrádhughadh, acht é féin, & ó do badh toil leis mo leithéid do ghlacadh mar óglách dhó féin, & mo chur a ccomhárd na hoifige ina bhfuilim, an Spiorad Naomh do thabhairt damh, oibrigheas an n-úmhlacht & an
5920] naomhthachd, do chum go nglanfadh mh'anom ó gach uile lochd as aithnidh dhó and diongmhála dhá dhiomdha, & go mbeith taithneamh aige ar mo sheirbhís ó sin suas, & nách díbreadh as a fhiaghnaisi mé, nó go bhfaghoinn bás & beatha ann féin. 'Na
5925] dhiaigh so guidhim é ar son na ndaoine as annsa leam, & as mó fiacha spioradálta nó temporálta oram, & ar son an tighe a mbím, & ar son an uile chréutúir réasúnta, fá ghrásoibh do thabhairt dóibh, lé n-aitheóndaois é, & lé ttiobhradaois grádh, onóir,

p.194

p.195

p.196

p.197

Caibidil 8.

Cuiridh síos an treas céim do Ghrádh Dé.

6020] ‘O do labhras riot (ar Grádh Dé) ar an ccéidchéim do ghrádh mo Thighearna, .i. gan a dhiomdha do thuilleamhoin, & ar an ndara céim, .i. a aitheanta & gach fiacha oile do choimhlíonadh, ní lór leam so;
6025] ór atá a chomhmór sin do ghrádh agom ar mo Thighearna go ccuirim fá ris an dá chéim-si an treas céim eile don ghrádh, .i. an uile ní eile do dhéanamh shaoilim nó mheasoim as ait lém Thighearna, tréna ttuillim a bhuidheachas.’

6030] ‘Créad na neithe tré dtuille a bhuidheachas ar Des.), & créad an ní as fonnmhuire leis do dhéanamh dhuit?’

‘Dá ní (ar Grádh Dé). An céd {MS page 292} ní, grádh do thabhairt don uile ní dá ttabhair mo Thighearna
6035] grádh, & fuath do thabhairt dá gach ní fhuathuigheas; & ar an n-ádhbhar-sin do choimhlíonadh an chédneith-sin, .i. do ghrádhughadh an neith ghrádhuighios, atá grádh ro-mhór agom d'éanMhac mo Thighearna, an ní as millsi, as bréghdha, as uaisle & as subháilcighe
6040] dá raibhe ar an mbioth riamh, & an Mac as umhla dá Athair, dá raibhe ná dá mbia. Atá uiread grádha ag an nAthair don Mhac-sa & atá aige dhó féin, ór ní raibhe mac ag athuir riamh comhchosmhuil réna athair féin & atá an Mac-so ris an Athuir neamhdha.
6045] Grádhuighim ar an modh ccéanda an Spiorad Naomh, tháinig ón Athair & ón Mhac, & a tá comhchumhachtach & comhuasol riú, & eidir a bfhuil, an uiriod-soin do ghrádh & d'ionannus gurab énní,

p.198

p.199

p.200

p.201

p.202

p.203

p.204

p.205

p.206

p.207

p.208

Caibidil 9.

Do na neithibh dá ttabhair Grádh Dé fuath, & mar chuirios críoch ar a
6385] oifig d'innisin.

‘An dara ní a dubhart riot 'na ttaithnim lém Thighearna, .i. fuath do thabhairt don ní dá ttabhair fuath, as amhluidh so thuigthior sin. Saoilim-si gu
6390] bfhuil dá námhuid ag mo Thighearna, .i. an saoghal & an cholann. Ar an n-ádhbhar sin do chuirios romham fuath do thabhairt dóibh so, & neimhchion óm chroidhe, & gan muinnteardhas ná síothcháin do dhéanamh riú choidhche; & do chum so do
6395] choimhlíonadh gu maith cuirim ní eile romham, .i. gan énní dom shólás féin d'iarruigh or{MS page 310}ra choidhche, ná labhairt ríu, ná bheith 'na ccomhluadar, muna fhógra an Tighearna a chontrárdha so dhamh, ór an uair-si as mó mo shuim a n-áithne mo Thighearna
6400] iná san ní chuirim féin romham. Agus dá bhríogh so, guidhim mh'uachtarán, .i. gairdian nó príóir na mainisttreach a mbím, gan mo chor choidhche, ar son mo shóláis féin do na cathrachuibh ná do na bailtibh, ór atá gráin agom
6405] ar dhul ionnta. Gidheadh, má chuirthear d'fhiáchuibh oram dul ionnta, as uime thiaghuim, do bhrígh go dtuigim go bhfógrann an Tighearna dhamh dul ionnta, an uair chuirid mh'uachtoráin d'fhiáchoibh orom triall. & cuimhnighim an uair-sin nách áil
6410] lém Thighearna, ag dul san sligheidh dhamh, nó an uair bhím sna bailtibh, olc ar bioth, feall nó tréatúireacht, do dhéanamh 'na aghaidh féin, & gurab maith leis mé dom tharruing féin as gnóuighthibh

p.209

p.210

p.211

p.212

Caibidil 10.

6500] Ciondas do rug Grádh Dé Desiderius a stteach.

As mór an t-iongnadh do bhí ar Dhes. fá a ndubhairt Grádh Dé ris, & adubhairt: ‘Innis damh, an uair do ní tú na neithi-si uile, an mbí eagla ort
6505] roimh éinní?’

‘Bídh,’ ar Grádh Dé, ‘ór ní foláir dhamh, gé go ndiongnaind a ndubhart, mé féin do choimhéad gan Glóir Dhíomhaoin ná Dóthchas Asom Féin do léigean astteach, ór dá n-osglainn an doras dóibh,
6510] do fhóigeóradh an Tighearna mo chur amach a ccéadóir; & as uime sin bhíos mo mháthair, an Umhlachd, léum thaobh do ghnáth.’ ‘Guidhim thú,’ ar Des., ‘fá mé féin do chur astteach.’
6515] ‘Dénam,’ ar Grádh Dé, ‘ór cuirfead tú fá ré compánach atá agom, agá bhfuil oifig as áirde iná mh'oifig-si, ór as lór a fhad do bhádhais am fhochair-se.’ ‘Ca hainm a tá ar an ccompánach sin agat,’
6520] ar Des., ‘do chum a bhfuile dom breith?’ ‘As é as {MS page 316} ainm dhó (ar Grádh Dé) Alghas Dé.’ Gluaisis Des. a ccuideachta Ghrádha Dé, d'iarroidh Alghusa Dé, & an uair thárla dhó é adubhairt Des. ris: ‘A thighearna, an tú Alghus Dé?’
6525] ‘As mé,’ ar eision, ‘& créud adeiri-si, nó an bhfuil éinní agat dá iarroigh?’ ‘Atú, a thighearna,’ ar Des., ‘ag iarroigh ortsa mo ghlacadh ad sheirbhís.’ As mór do thaitin lé Hálghas Ndé an toil mhaith
6530] do bhí ag Des., & adubhairt ris: ‘Madh áil leat bheith am fhochair-si, ní fuláir dhuit teacht ó thús, iar nad theagasg & iar nad mhúnadh go maith, óm

p.213

p.214

p.215

p.216

p.217

Caibidil 11.

Cionnus do ullmhuigh Álghas Dé proinn don toradh-sa do Dhes.

6670] A dubhairt Des.: ‘Déana grása oram fá chuid don toradh-so do thabhairt dhamh, .i. an mhéid as áil leat féin.’

‘Ní fuláir dhuit, (ar Alghas Dé) do bhéul & do
6675] dhéad, do lámha & do chosa, h'aghuidh & do shúile do nighe ó thús; ór ní an an toradh-sa acht a soitheach ghlan.’ ‘Ca háit a racha mé dom ionnladh? ’ ar Des. ‘Gluais leamsa (ar Alghas Dé), & múinfead fíorthobar
6680] dhuit, as a mbíd fiuchuidh uisge do ló d'oidhche, dár ab ainm an Crábhodh Naomhtha, & goirfead chugad banógha an tighe dod t'ionnlad.’ As mór an t-urghairdiughadh meanman do bhí ar Dhes. ag fuireach ris na maighdeanaibh, nó go
6685] bhfaca chuige fá dheireadh Alghas Dé & iadsan 'na choimhideacht, & a dubhuirt ris: ‘Nách bhfai{MS page 324}ce ann so na maighdeana nighfeas thú? As é as ainm do mhaighdin díobh, an Mhillseachd; do mhaighdin eili, an Réiteach; dhi so eile, an Bhúidhe; dhi so
6690] eile, an Trócaire; dhi so eile, Deighinntinn, dhi so eile, an Mhaith, dhi so eile, na Grása, & dhóibh so oile an Mhórdhacht, an Maitheamhnas, an Deighiomchar, an Ciúnas, an Smacht, an tShuilbhire, an Discréid, & dhi so eili, an Debhósion, & do bhéara
6695] an mhaighdean-sa spíosradha dhuit chuirfios cíocaras ort dochum an toraidh d'ithe lé fonn & lé blas, ór ní tugthar é achd do luchd acaruis. Goirthear do na maighdeanoibh-se eile, an tOrd Crábhoigh, an Buainsheasamh,

p.218

p.219

p.220

Caibidil 12.

Ciondas do fhoghlaim Desiderius canntaireacht.

6750] Ba mór do thaithin thaitin lé Des. modh teagoisg na canntoireachta, & an channtaireacht féin, tré bheith ro-aoibhinn di, & adobhairt Alghas Dé ris: ‘Féuch, an áil leat bheith ag imtheacht as so, & filleadh ar th'ais?’

6755] ‘A-Dhé, cá háit a rachoind?’ ar Des., ‘& go háiridhe d'éis a bhfuaras do shaothar & d'annró ag teacht ann so; & nách maith an t-ionad 'na bhfhuilim bhfuilim go slán, súgach, síothchánta, & cion ag cách oram? & ní háil leam athrughadh, ná dhul as so, ór gibé
6760] do gheibh é féin go maith san n-áit a mbí, ní cóir dhó athrughadh, mar adeir an seanfhocal. Ar an n-ádhbhar-soin, a thighearna, innisim dhuit nách áil leam imtheacht uaibh acht muna churthaoi féin uaibh mé, & an uair-sin féin go madh éigean daoibh
6765] mo chur a mach dom aimhdheóin.’ ‘Ní chuirfeam,’ ar Alghas Dé, ‘ór ní béas dúinn éanduine do chor uainn a n-aghoidh a tho{MS page 328}ile, & ní hé amháin, acht guidhmíd é, ag iarroidh air gan imtheacht; gidheadh, do chum go ttuigfidís
6770] nách foil riachtanas agoinn ríu, do bheirmíd cead dóibh imtheacht má thograid féin. & ó do anais ann so, ní cóir dhuit bheith díomhaoin; ór ní fuilngthear d'éanduine and a aimsear do chaitheamh go díomhaoineach.’
6775] ‘Indis damh mar sin,’ ar Des., ‘créud as cóir dhamh do dhéanamh?’ ‘Déana,’ ar Alghas Dé, ‘an ní iarrfaid ort.’

p.221

p.222

p.223

p.224

Caibidil 13.

Cionnas do chuir Álghas Dé Desiderius a seómra an Tighearna do labhairt ris, & do mhodh na
6865] hurnuidhthe.

‘Guidhim thú,’ ar Des., ‘énghrása amháin do dhéanamh oram, .i. mo bhreith do labhairt ris an Ttighearna, ór, ó do ghlacais mé dochum bheith am
6870] chomhnuidhe san tigh, as cosmh{MS page 333}ail damh dhol do thabhairt phóige do chois mo Thighearna, ionnas go mbiadh aithne aige oram.’

‘As toil leam sin,’ ar eision; ‘gluaiseam.’ Do bhí Des. ag imtheacht lán do chrioth & d'eagla,
6875] an uair do smuain go raibhe ag dol do labhairt ris an Rígh 'na sheómra, & go mbeith a bfhiadhnaisi a chomhárd sin do mhórdhacht, & do chuir roimhe filleadh ar a ais; gidheadh, mar do smuain a rís go raibhe 'na Rígh roi-mhilis, ro-uasal, ro-shoghrádhach,
6880] sochruidh, caoinbhriathrach ris an uile, do ghlac gné mheisnighe chuige, ag cur a uile dhóthchais a maith an Tighearna amháin. ‘An ann so,’ ar Alghus Dé, ‘ór rachad d'fhéchoin créad do ní an Tighearna, & inneósad dó mar a taoi-si ann so, ag iarroigh
6885] labhartha ris.’ Do bhí Des. ar crioth & lán d'eagla ag smuaineadh cionnas do laibheóradh ris an Ttighearna. ‘Do innsios,’ ar Alghus Dé, ‘don Tighearna gu bfhuile ann so; eirg astteach, & fuireóchad-sa lat
6890] ann so.’ Do thionnsgain Des. ag dol astteach an halla do shiobhal maille ré tromdhacht & ré ré{MS page 334}bheirens

p.225

p.226

p.227

Caibidil 14.

6950] Cionnas tug an Tighearna teagasg & riaghail do Dhes. do chum é féin do riaghlughadh & do thabhairt a ttír go subháilcheach diadha.

6955] ‘Eirg suas,’ ar an Tighearna, ‘& cuir th'eagla dhíot; ór madh áil leat maith do dhéanamh ó so suas, ní bhia cuimhne agamsa ar dhiomdha ná ar fheirg dár chuiris oram. Gidheadh, do chum go mbeithea ní as fearr, múinfead-sa ceathra briathra
6960] dhuit, & dá ccoimhéada iad go maith, & gan a léigean choidhche as do mheabhair, do dhénoid tarbha mhór dhuit. Ag so an dá chédbhréithir dhíobh, .i. meisi agos tusa; an dá bhréithir oile, searbhóntuigh & rí. Dá
6965] raibhe eólas agot ar na briathroibh-si do chur a ngnáthughadh, & ar oibriughadh do dhéunamh leó, béuraid thú do chum naomhthachda móiri & do chum gloine chroidhe, & coiseónaid thú ót uili antoil, ionnas go má héidir lat teacht ré muinntir an tighe
6970] go síothchánta, socair, grádhach.’

‘Guidhim {MS page 338} thú,’ ar Des., ‘a Thighearna, taisbéin damh an modh ar a ccuirfe mé na ceithre briathra sin a ngníomh.’ ‘Inneósad sin duit,’ ar an Tighearna. ‘As
6975] éidir lat gach uile obair dá ndéna tú, do chuma leis na briathraibh-si, & do chur a n-oireamhoin dóibh; ór atá mórán do chéill & do thuigsi iongantoigh iondta, & do badh cidir mórán do leabhroibh do chur amach orra, & teacht tríotha sin do chum
6980] foirbhtheachta, gan leabhair oile d'iarruigh. An

p.228

p.229

p.230

Caibidil 15.

Cionnas do chuir Desiderius a n-oibriughadh
7050] & a ngníomh na briathra thug an Tighearna dhó, & don tshochar do bhean aisdibh, & mar chuirthear críoch ar an Treas Rann, & ar an leabhar uile.

7055] Táinig Des. as seómra a Ríogh & a Thighearna a mach, iar bfhágbháil a chroidhe aige, & fuair Alghas Dé san doras ag fuireach ris.

‘Créad do rinnis asttigh an fad-soin?’ ar
7060] Alghas Dé. ‘An saoile gurab ait leis an Ttighearna mórán briathar? As mó do ghéabhas tú ar uairibh lé hénfhocal amháin iná lé céad focal.’

‘Dar leam-sa,’ ar Des., ‘as ro-ghairid do bhádhas 'na fharradh.’

7065] ‘Si{MS page 342}obhail & féach an teach uile anois,’ ar Alghas Dé, ‘ó a taoi gabhtha asttigh, & rachad-sa dom shealla.’

‘Slán leat,’ ar Des.

Do bhíodh Des. gach énlá ag smuaineadh & ag
7070] sduidéar ar na briathraibh tug an Tighearna dhó, & a deireadh go meinic ‘Misi & Tusa, searbhóntaigh & Rí.’ Gibé ar bioth modh ar a ccanadh iad, dá cceangal dá chéile, nó dá ccur thar a 'chéile, nó dá sgaoileadh ó chéile, do gheibheadh ciall ro-mhaith
7075] roi-dhuibheagánach ionnta, & do thigdís ré chéili go maith, .i. an uair do cheangladh an chedbhriathar, .i. misi, ris an treas bréthir, .i. searbhónlaidh, ‘as maith,’ ar eision, ‘chanoim mar so iad, ór ní fhuil

p.231

p.232

The text on this page appears in the form of a cross. Libellus iste cui Titulus Speculum vitae: uel Desiderius
7125] testimonio eorum qui Hybernicum Idioma nouerunt, pius est ac proelo dignus. GVILIELMVS FABRICIVS, Apostolicus & Archiduc. librorum Censor.