Corpus of Electronic Texts Edition
Bethada Náem nÉrenn (Author: Unknown)

Life 15

{folio 266a}

Indarba Mo Chuda a r-Raithin.

Mo Chutta mac Finaill do Ciarraigibh Luachra a ceiniul .i. do Uibh Ferbu an t-sainriudh. Tainicc sein i n-oílithre andes go Leith Cuinn, go ros-gaibhi r-Raithin. Bui maincine mor ime occ lubuir & acc ernaighte; deichneabar ar secht cedaibh do isin mancine, & no aiccilledh aingli gach tres fer dibh.

Ro ba cobair mor don mainchine, an t-oilithrech naomh don-anaicc tar muir .i. Cusantin mac Ferccusa ri Alban. Ro ren-side maitius an talman ar oilithre do asccnamh nimhe, co na tarat a mod manchine amhail cech manach fognamha do Dia. Conid h-e ro claidh & ro thorainn an cill, .i. Rathen, & ro lesaigh cepaid Consantin fri Rathen andes, & Magh Constantin for bru Brosnaighe Atha Maighne.

Ba mor immorro a proinn & a saith .i. proinn ced nos-ferud, co tabartai fuigell Mo Cuda do. Ro sen Mo Cuda a beol & ni caithedh acht coibeis fri gach manach iaram, & ni tesda dia nert, cia ro thesda dia saith. Ba mor torbu a umhaloitti dona mancaibh; nert cét ann. Ro guidh-sium dano Mo Cuda dia leccad dia tir fodeissin i n-Albain, d' fios sccel a cloinne & a cineoil. Ro chedaigh do techt. Tainicc-siumh doridisi. Ro taisccedh do-somh a cuid proinne airett ro baoi thair, & do-radadh for seithe ina fiadnaisi ina cumasccadh, iter brothcan, & ass, & arbhar, & do-rell for cruimhe cidh araill de. Ro gabh iaram a fuathroic, & ro timaircc cona dib lamhaibh cuicce, go ro gle dó a caithim uile. Tuccadh do dano fuigell an chleirigh, & do-romailt uile co fosadh & co h-alainn. Baoi an fertigis occa forcoimétt na facbadh ni dia proinn cen tomhailt.

‘Fon daire duit fodesta’, ar Mo Cuda arabarach, ‘& imir do bharainn fair’. ‘Cid dia tucais form tocht do laim amail do-cuad h-i


p.301

tosach arráir? Nim-tainic-sea riam d' ecomnart, a Mo Cuda, ni no samhlaind (fris); cech eccomnart riam rom-farraid’, for se, ‘ro laas dim fom cumhang. Gach maith rom-baoi rom-buanadus’. Luidh-siumh fon daire iar sin, & nos-reidhigind.

Fecht ele do-somh isin cludh, ag denamh a oibre. {folio 266b} Ro proinnsiott na clerigh, & ro dermaittedh eisium. Ro lonnaigedh-siumh di-suidhi, co n-do-cuirestair lan na sluaiste uada as in cladh don úir dar forles an proinntige, co n-da-rainic a cuid a mias-cuadh cech manaigh bói istigh. Teid Mo Cuda dia shaigid-siumh iar sin. Is ann ro battar na srotha allais tairis la dichracht an t-saothair. Do-bert Mo Cuda abhois fo a edan, & do-bert fo a edán feissin. ‘Maith, a chleirigh’, for Cusantin, ‘allus a maoile fein ícus cach’. ‘Uch, ro loitis’, ar Mo Cuda, ‘uair no icfudh cidh drucht do lighi, min epertea sin’.

Ro tionoilsett cleirigh Úa Neill fecht ann i m-Magh Lenai, & ro troisccsiot ann co f-foillsighthi doib dunorgain do-rónad is tir. Ros-foillsigedh doib-sium tre n-aroile oig .i. tria Cainnli ingen Diarmata. Rucc Mo Cuda leis na clerciu iar sín co Rathen, & ros-biath co h-iomlan andsin iatt .i. samadh Finden cona n-abaidh .i.Colmán mac h-ui Telluibh, & samadh Coluim Cille, & samadh Ciarain cona n-abbaid .i. Cronan Dercc mac h-ui Laicti. Ro gab tra tnuth & formatt na clerciu annsin fri Mo Cuda ar iomat na manach, & ar fephus na cathrach & ar shaidbriosa m-bid & a n-edaigh, & ar feabhus an clerigh fein, uair ba fer go rath n-De h-e.

Ro benadh clocc proinne oc Mo Cuda iar sin, & do-choidh ina proinntech. Batar na h-abbaidh aga radh ettarra fein: ‘Cidh dia t-ta an clocc proinne-si ittrasta’ for siatt, ‘ar ro caithsim-ne 'na r-raibhe do biudh isin m-baile; ar maidhmighi’, ar siat, ‘do-gni-sem so, no is ar ro-imat bidh occa’. Cuirither iaram techtaire uaidibh dia fios an m-boi biad occa. Luidh iaramh an techtaire .i. Manchin e, fos-aircindech Cluana Mic Nois. Luidh iaramh Manchin isin proinntech, & at-chí an fuirecc m-bidh bae occa. ‘Cidh so, a Mhancin?’, for Mo Cuda. ‘Mo sccian do-radadh uaim forsin meis’, or se. ‘Fir’, for Mo Chuda. ‘Cid fil ann tra’? ar se, ‘ar is do thaisceladh foirne do-deachad. Gurab gorta not-béra fein, & fer th' ionaidh do (gres)’.

Ro soi an fos-aircindech gusna cleircibh iar sin, & ro innis {folio 267a} gach ni at-connairc & at-chuala, & ros-gabh tnuth & formatt na cleirchi frissintí


p.302

Mo Chuda iar sin, & as-bertsattar fris: ‘Faccaibh an mendat at-taoi’, ar iett, ‘& leicc Leth Cuinn d' Finnen & do Colaim Cille, & do Ciaran mac an t-Saoir’. ‘Ni ragh-sa adiu’, for Mo Cuda, ‘go ro gaba ri no espoc mo laim as; ar ni maith do cleiriuch utmoille, acht muna dichuirther ar eiccin’.

Lotar na h-abbaidh iar sin cusin righ .i. co Blathmac mhac Aedha Slaine, & do-ronsat casaoitt Mo Chuda fris. Tainicc sein leo co Cluain Iraird, & as i comairle ro cinnsiot ann .i. Mo Chuda d' ionnarbadh. Conid sí sin in tres saobh-sanus Lethe Cuinn, & is h-i Cluain Eraird do-ronta a t-triur iad, dia n-ebhradh:

    1. 1] Teora saobha sanasa
      2] Clainni Cuind imraga-sa
      3] Cur Colum Cille tar sal,
      4] Timdibhi sáogail Ciarain,
    2. 5] Mo Chutta cona chlamhraidh
      6] D' innarbadh a Rathain ro-glain;
      7] Forbais doibh ar clannaib Cuinn
      8] Tarraid do siol Muoluim.
Conidh diommbuaidh comairle ro fagbadh for Cluain Eraird iaramh.

Lottar na cleirigh iaramh cusna riograidh léo .i. Blathmac & Diarmait, da mac Aedha Slaine, da righ Erenn, co m-battar ri dorus na cille. Giollae aouc ann Diarmait. ‘Eircc dun, a Cusatin’, ar Mo Cuda, ‘do guide na rig im dail m-bliadna do thabairt duinn, cen ar n-gluasacht adiu’. Tet iaramh Cusatin dia saichin-siumh, & a lorcc slaidhe ina laimh, & a culchi imme. ‘Coich seo’? for in oig. ‘Cusantin in t-oilitir-sin’, ar iatt. ‘Maith a ocu’, for se, ‘do guidhe h-itchi cuccaibh-si do-dheochadhus on cleriuch, co tarttai dail m-bliadna do cen fogluasacht, & damh-sa dano ar m' oilithre & ar mo geilsine don Coimde’. ‘Is ferr a thabairt’, ol Diarmait. ‘Do-berthar’, ol Blathmac.

Tiagait as iaram. Do-berad na cleirigh cetna iatt iar cinn bliadna, co m-batar ar dorus na cille. ‘Eircc dun, a Cusatin’, ar Mo Cutta, ‘do ghuidhe bliadna oile cen ar f-fogluasacht’. Teitt-siumh dano fon iondus cetna. ‘Is e an bachlach cetna’, for cach, ‘nis-bia failte don chur-sa’. ‘Is droch-impide, {folio 267b} a occa’, for Cusantin, ‘ar ro bamair-ne riam isin maitis attataoi-si, co ros-renam e ar in Coimde. Ro battar secht n-duine form comus-sa, & rig cech duine, & or &


p.303

arccat, graighi & alma bo cech duine, for mo cubus-sa sin uile, co n-dam fil i moghsaine sund ar serc n-De .i. an Coimde. Cia do-berta iaramh form-sa & foranti rom-faid, bes ro piadh focraicc’. ‘Fochen duit’, or da mac Aedha, ‘rod-fia failti & cairde m-bliadhna’. ‘Beridh-si bennachtain dono’, for eisium.

Teccait dia bliadhna doridhisi iter laoch & clerech, co m-battar a n-dorus na cille. ‘Eircc, a Cusantin’, for Mo Cuda, ‘cusna riogaibh, gur cuince cairde m-bliadhna duinn forra’. ‘At-agur min tucait’, for Cusantin. Luidh iaramh dia saichin. ‘In bachlach cedna diabhar saighid’, for siatt. ‘Nocon acaille iter, robar bia ferc leis’. Fecaitt na gille for daescaire fris, occa caopadh. Ni tucc-somh dia oidh inní-sin co toirsed na righu. ‘An tibrid-si cairde na bliadna do Mo Chuda’? or se. ‘Eircc uaind, a bhachlaigh’ for siatt, ‘nit-fia failte’. Lasin sreidh in gabail uadh, & geibidh bragaitt cechtar nae na da righ ina dib n-glacaibh. ‘An tibridh’, for se, ‘in itchi connaighim? & min tardadh, bid liath cechtar fathar do inchinn a cheile uaibh’. ‘Do-beram co deimhin’, ol siatt. Tugadh do-somh in cairde, & ni la bennachtain fuair.

Uch, marbh Cusantin íartain, & isin t-sechtmain ria n-eccaibh do, oc ceilebrad doiph ina n-ecclais, co n-acca Mo Cuda in Satan for cind Cusantin. ‘Cidh dot-fuc annsin’? for Mo Cuda. ‘Manach dam-so’, for se, ‘ar ata an doman fora cubus’. ‘Is doigh, as becc-sidhe’, for Mo Cuda. ‘Is cuitechad ann, gid becc’, for eisiumh. ‘Maith a cleirigh’, for Mo Cuda, ‘tabair do coibhsiona’. ‘Do-ber-sa immorro, a ticcerna’, for Cusantin, ‘nach fil don domun for mo cubus, acht imraidim nama comadh maith lem, in lec forsan geibh-si do pater, comadh-si no beth dar m' aghaid’. ‘Bidh-si immorro’, for Mo Cuda, {folio 268a} ‘eircc-si, a Shathain, isin coirthi cloichi fri cill andes, & ni derna ercoid ann, acht donti ticfa frisin ecclais’.

Tangattar meic Aodha Slaine iar sin co m-borrfadh & barainn, uaille & diumuis, & na cleirigh; & ba h-iarna n-deg-gresacht do ladrannaibh h-Ua Neill. Deithbir on dano, ar ni faigebhdais scor a n-ech la feraibh Midhe, min dicuirte Mo Cuda. Uch, ba h-ainimh mor


p.304

Consatin an tan-sin. ‘Eircc anunn a Diarmait’, or Blathmac, ‘ar is at rí’. ‘Ragat’, for Diarmait, ‘cenip fo lith lem.’ ‘Neach uaibh leis, a chleirchiu’, for Blathmac. ‘Do-gentar’, ol iatt.

Ro ladh crandchar eter samad Finnein & Ciarain, & Coluim Cille, d' fis cia h-epscop uadaibh no raghad la Diarmaid. Do-rala do muinntir Clnana Meic Nois, & ro lasat-sein for a fairchi, & do-rala do muinntir Cille Achid Drumfhata. Ro lasatt-sein iter a c-ceallaibh, & do-rala do muinntir Cluana Congusa h-i Cinel Ardgair. ‘Ragat-sa’, for a h-aircinnech-side, ‘do ghabhail a lamha’.

Tiagaitt tra anunn Diarmait & an cleirech, & socchaidhe mor archena maraon friu. Teid Diarmaid, co taratt a uillinn frisind ursainn na h-ecclaisi i m-boi Mo Chuda. ‘Tarr istech isin ecclais, a Diarmait’, for in cleirech. ‘As lor do-dechad’, or Diarmait. ‘In do gabail mo lamha-so do-deachad’? for Mo Cuda. ‘Is fris rom-cuired cetus’, ol Diarmait. ‘Madh dian deni-siu forru’, ol Mo Chuda, ‘am erlum-sa dano’, for se, ‘let-su’. ‘Ro fheimghios’, ol Diarmait, ‘nis-gebh do laim co brath, ar med do nóimhe & t' ordain, & is am aithrech cidh ar techt iter’. ‘Co n-dot raib-siu ordan & oirechus dono’, for Mo Cuda, ‘for nimh & talmain, & cumhachta & righi & flaithemhnus for Eirinn go brath, cein co tis frim comarba-sa. Nir soiter do gnuis frit naimdiu, ar (ro) soisiu remam-sa. Do-beratt tra ind oicc aithis fort iar n-dol amach .i. Diarmait Roanaidh do radh riut, & gurab i n-ordan doicc duit-siu sin, & dod shiol, & gurab uait an righe do gres’.

Ro soi Diarmait amach iar sin, & do-ratt Blathmac aithis fair: ‘As ruanaidh tice on cleiriuch’, ol se {folio 268b} .i. as rioghda. Ro be dono radh caich iaram fris .i. Diarmait Ruanaidh. ‘Eirgid fein’, for Blathmac frisna cleircibh, ‘& geibidh laim Mo Cuda, ar is fribh cosnus feronn’. ‘Ni ragam gan tusa linn’, for siat. ‘Ragat-sa libh’, for an righ. At-ragat a n-aoin-fecht uile, laochaibh cleircibh, co h-airm a m-boi Mo Cuda.

Do-choidh dano airchinnech Cluana Congusa dia saighidh, do gabhail a lamha, ar is dó rainic an cranncar. ‘An geba-sa mo laim-siu’? or Mo Cuda. ‘Gebat, ar ni bhia isin suidhe abádh fris’, or in cleirech. ‘Nit raib-siu dono nemh no talamh’, for Mo Cuda, ‘& corap fo ssop & cuitbiudh i n-dalaibh (&) i nd-oirechtaibh do gres t' airchinnech’. ‘Uch, maircc nod-geibh, & lasa n-gabur’, for secnap Cille Achid. ‘Bennacht fort’, or Mo Cuda, ‘bidh let ordan do cille’.


p.305

‘Berid as e’, ar fos-aircindech Cluana Meic Nois, ‘na fuirghidh an bachlach crand-briathrach isin c-cill’. ‘Nit raib-si nemh no talamh’, for Mo Cuda ‘& fuacht & gorta dot breith fein, & do breith fhir th' ionaidh do gres’. ‘Mor liach a n-do-gnid’, for secnap Durmaigi. ‘Bid tusa bus secnap & bus aircindech it chill do gres’, for Mo Cuda. ‘Tairrngidh anuas é’, for aircinneach Durmaighi. ‘Digradh do samhta fort tria bite, & for fhior t' ionaidh do gres, & gurab eiccin meur fair tria bhite inn aireacht dia munadh’. Ro saoi co muinntir Cluana h-Iraird, & ro esccaoin drem dibh, & ro bennach drem ele.

Luidh Blathmac feisin anunn iar sin, & Cronan Dercc comarba Ciarain. ‘Cidh dia t-tuidcidh?’, for Mo Chuda. ‘Do gabhail do lamha-sa’, or Blathmac. ‘Ni gebha’, for Mo Cuda. ‘Ni bia isin t-suidhe abbadh fris’, for se. ‘Gebatt-sa dono do lamha-sa asin suidhi righ i t-taoi, & getat nemh & talam fort, co na bia ri no ridhamhna uait, & is iatt bas daire don giolla do-choidh amach do chlann & do chiniul go brath’.

Ro soi go Cronan iar sin, & adubairt fris: ‘Ni daonda ataoi frim-sa’, or se, ‘ar inisle do gnim-si sin, & do aontadh fri samu(dh) Ciarain; ut sit in prouerbium apud eos: Mumnensis manum Mumnensis accepit .i. co ro moti raibh ap a Mumain occa. ’

{folio 269a} ‘Ni raib immorro (somaoin) 'na h-abdaine-sin tre bithi sír for Muimnech, acht aon nama do Mumha gebus í do innechadh for Leith Cuinn mo diocur-si. Connachta fo Araib, & h-Úi Neill gan righe rurech, acht a m-beith fo fhan echtrand fri re. Cluain dano cen lubair, cen riaghail, iar n-dith a sruithi, i m-bia comhcedludh discir nach druine trepait a h-iatha a bith cen rimad comgnimha fri forcetal, cen toi fri ortt, acht sruithi cen commaidh cresine, acht comhcetlud in espaic fria linn, cein co ti an daol bán firfes dia eis, & bidh maith ind ecclas fria re, bid olc í i n-aimsir in lucair deoda don Mumha firfes a comrama cen espa; co ra bai-siu fein fo aithis’. Statim oculus sinister Cronani excecatus vel extinctus est.

‘Dian-bas dot breith dono, & do ciníudha dot eis, & an lamh ro sinedh cuccam-sa’, or se, ‘gurap follus do chach a mí-aradha’. Quod postea completum est. ‘Cech ab dano gebhus itt ionadh gibe ernail


p.306

treblaitte gebhus e iar n-gabhail abdhaine, nir sccara fris co a bhas’. ‘Fer ghai deirc itt ionad-sa dano’, for Cronan, ‘& dian-bas do breith dreime dibh’. Ro fhaccaibh dano briathra aile beos do. ‘Bidh lim-sa an cathair-siu dono’, ar Cronan. ‘Ac’, for Mo Chuda, ‘acht bidh Rathen Mo Chuda, & Mo Chuda Rathain at-bertar ann’.

Gabaitt iaramh a laimh, & lottar timcell martra & relecc. ‘Uch, a tigerna’, ar manach dia mancaibh fri Mo Chuda, ‘ata galar im chois; ní fedaim techt lat’. ‘An dino’, ar Mo Cuda. ‘Nato’, for Colman mac h-úa Telduib, ap Cluana Iraird, ‘ni bia ind aoibhell-sin uait-siu accain-ne i m-medhon’. ‘Eircc’, for Mo Chuda, ‘& tabair do cois forsin cloich ucatt’. Ocus o do-ratt an manach a cois fuirre, ba slan fo cedoir; & as i sin Lec Mo Chuda i r-Rathen. Do-choidh dano an galar i c-cois Colmain la breithir Mo Chuda; & as-pert co m-beith go h-artraigtech do gres i c-Cluain Iraird an galar.

At-rachtattar na mairb asin talmain do neoch at-bath fria aimsir-sium {folio 269b} do techt lais. ‘Amin’, for Colman god manach, la gabail coisi Mo Cuda, ‘ro gellais-si duin-ne’, for se, ‘comadh ettrain no beith h' eserge; & apair dino in let ragmat, no an sunn anfamat’. ‘Anaid sunn’, ar Mo Cuda, ‘ar ni filit in da eiseirge isin t-soiscel, & ticub-sa dia laithe bratha cóm manchaibh uile co crois Cusantin i n-dorus na cille, curap immalle digsem do fuigell bratha’.

Luidh iaramh Mo Cuda ass, cusin mor-imirci-sin lais .i. xl ar ocht cedaibh a l-lion. Mor do fhertaibh & do miorbhuilibh do-roini co r-rainicc na Deisi; & do-ratt ri na n-Deísi .i. Maol Ochtraig mac Dinertaigh, a chorp & a anmain do, & do-ratt do gach aon no togfadh dona Deisibh do leccadh leis. Ro gab-somh iaramh i n-Dun Seinm for Nim. ‘Bith-biad-sa sunn’, for eisiumh, ‘co n-dechus do Nimh for nemh’. ‘Cid do-forni sin, a chleirigh’? or caillech ro bai ann fris, Caimell a h-ainm. ‘Nach lis-sin indso do-gniatt na manaigh’, for eisiumh. ‘Is les mor cetus’, ol in chaillech. ‘Bidh é a ainm dono’, for eissiumh ‘.i. Les Mor’. Conidh de sin ata Lioss Mor Mo Chutta.

Marb dóno Mo Cuda dia bliadhna iar sin. Do-choid dono Cronan i Mumain for a fairci .i. comarbha Ciarain; do-coidh assin go Les


p.307

Mor, d' iarraidh loghtha dia cinel a los na m-briathar ro fagaibh Mo Cuda forra. Mo Lua Lobar, as e ro bai ar a cind ann. Bui-siumh arnabharach oc cuingidh logta for Mo Lúa. ‘Dia t-ti Mo Chuda doridhisi h-i c-curp’, for se, ‘cuindigh logadh fair. Cein co t-ti, ni thibrem-ni logad dia eissi’.

Tainic Cronan andes reme iar sin do saigidh Cluana Meic Nois. Tainicc i l-luing for Sinuind. At-connairc an t-aen-ethar, & ethair iomdha aga tograim. Ro baiditt immorro, & ro marbaitt na roibhe isind ethar. Tainic aon do lucht an ethair for snamh cusin luing i r-raibhe Cronan, & ro gabh Cronan ar cend é. Do-ratt immorro aon do lucht na tograma beim do, co ro ben a cend de, & a laimh do Chronan araon. Luidh Cronan {folio 270a} iar sin co port, & do-coidh for tir, & at-bert fria muinntir: ‘Anaidh sunn’, ar se, ‘co ro codlar’. Battar fri re iar sin occa idnaighe dus in érsed. Marb tra Cronan annsin tre breithir Mo Cuda, amail do-rairngert do, & ro thairrngir aon dia chinel do ghabhail abdhaine a Cluain, & meth for an tuaith & for an ecclais fria reimes. Et hec omnia completa sunt, et complentur, et complebuntur.

  1. 1] Ro la an doman bacc ar bacc
    2] Da mac décc fil acc Blathmac;
    3] Aen mac décc la gach mac;
    4] Is annsa a ríom re a rath-nert.
  2. 5] Ro la athirruch athbac
    5] Dec meic cech ui do Blathmac;
    7] Aiteoch an Rí dos-rat nert,
    8] Na raibh ri no taithmet o Blathmac.
  3. 9] Treabaid Blathmac mile rod
    10] Cian ó ata in iomat ócc;
    11] Biaidh Blathmac iar sin i f-fán,
    12] Faicfidher a aenarán.
  4. 13] Blathmac cía no raitea fris,
    14] Fil nech bad treisi iris;
    15] Focicher don nirt i t-tá
    16] Fri h-en-oidce ocus en-lá. Et reliqua.

Mo Chutta cona coimhtionol .i. moirsheiser & secht fichit & secht c-cétt, & imaccallaimh re h-ainglibh cech tres fer dibh. Lá n-ann luidh


p.308

Mo Chuda gusin coimhtionol-sin ime ina prosesiam mor-timcel reilge na n-aingel i r-Rathain occ denamh an ernaighthe, et reliqua.

2122 {folio 270b}Mo Chutta cecinit
  • 1] Ind ecclas naemh nemdha,
    2] Is saer h-í, is crodh cundla;
    3] Tabraidh taobh re sruith-nert;
    4] Is cruitnecht, is craobh cumra.
  • 5] Da n-gabaid ind ecclais,
    6] Cur bá h-altrom naeidhen,
    7] Gurab tren bhar m-briathar
    8] Occ biathadh a h-aidhedh.
  • 9] Is siad (so) na h-aidhigh
    10] Is dír isin ecclais,
    11] Lucht lubra ocus leiginn;
    12] Bochtain, diblein diadha;
    13] Mo-genar do-genad
    14] Cobhair oca fegadh,
    15]
    [gap: extent: 1 line]

    16] Oc denamh a riara.
  • 17] Da n-gabhaitt in ecclas,
    18] Fograim, daibh a pudar,
    19] Abraidh náchas-gebaid,
    20] No denaid a lubair.
  • 21] Do lubhair a tempuil,
    22] Ceilebradh is crabhadh,
    23] A h-altoir maith maisech
    24] Co raibh si 'arna senad,
    25] Gurab caemh re fegadh
    26] Iar n-denam a caiseal.
  • 27] Da n-gabaid an ecclas,
    28] Foccraim, ni radh rúine,
    29] Daigh is lim as cumhan,
    30] Gurab eirghe curadh,
    31] Bidh ulad cech cúile

  • p.309

  • 32] A h-aithle na n-uladh,
    33] Foccraim, is rádh bunaidh,
    34] Da n-dernaidh bar saethar,
    35] Da moraidh bar lubhair,
    36] Saothraighet bar c-cosa,
    37] Imdaighter bar lossa,
    38] Toccbaidh súas bar m-bosa,
    39] Bid crosa os gach ulaigh.
    1. 40] A h-aithle cros cinnte,
      41] Da cinnid bar saethar,
      42] Ní abraim ribh anad;
      43] Bar n-dul amach re bliadain,
      44] Gur bat fai cet fiadaigh
      45] Oc iarraidh bhar manach.
    2. 46] Gach manach do-bera
      47] A edhbairt don ecclais,
      48] Do denamh a saethair,
      49] Do mhoradh a cille;
      50] Rob leis fein a díni
      51] Oc treabhadh a tire,
      52] Cu rachtea ar crine,
      53] A righe ar muigh nimhe.
    3. 54] Gach manach nac tiubrae
      55] A edbairt don ecclais,
      56] Do denamh a sáethair,
      57] Do móradh a lubar;
      58] A gort, ni rab gen as,
      59] Rob olc gach ní treabhus,
      60] Gurab demin bheires,
      61] Gurab de lenus pudhar.
    4. 62] Na rap pudar daibh-si;
      63] Troiscidh ar na mancaibh
      64] Diultfaid forind ecclais,
      65] Issedh dlegar duibh-si;
      66] Mad becc libh a m-beraitt,
      67] Eirgidh ocus treabhaidh,
      68] Denaid gurta gemhair,
      69] Lenaid as in ecclais,
      70] Ind ecclas naemh nemdha.

      Et reliqua.


    p.310

    {folio 271a}

    Mo Chudae Rathain cona coimhtionol .i. as e-so a lin .i. oirseiser & secht fichit, & secht ced; & imaccallaimh re h-ainglibh gacha treas fer dibh. Ina coroin doib a timcell reilcce Rathain ag denamh an ernaighti. Amhail bai Mo Chutta ann, co n-faca an deman ina medhon ettorra. Fiarfaighis Mo Cuda de: ‘Ca conair fuarais, a truaigh, co n-uicce-so’? Freccrais an diabal é, & isedh adubairt: ‘Formail an Connachtaigh’, ol se .i. mac leigind do cinel Aodha na h-Echtghe. ‘Maith a chlerigh’, ol Mo Cutta, ‘ca h-ait i raibi do menma an tan tainic an diabal tort, go fil inar medon ettrainn’? Luidhigh an mac eccailsi ic prostrait i fiadnaisi Mo Cuda, & ro indis an t-adhar do .i. ‘Ag tabairt catha ro battar mo braithre collaidhe, & ro foillsighedh damh-sa inní-sin, & as ettorra ro búi mo dutracht gen gur muig rempu, & ni h-annso, & do-gellaim-si duit-si & don Coimde cona faigbe diabal slige amach toram-sa, ge fuair amuigh’; & ba fir ón.

    ‘Maith, a cleirigh’, ol in diabal fri Mo Cudae, ‘cedaigh damh imtecht, uair ni lamhaim dul ind aér suas la h-analaibh na naemh & na h-irnaighthe, uair ni dom fuarus i n-ifrionn pian as truma & as diochra oldas anala na naemh, & na h-irnaighthe’. Ro chettaigh dano Mo Cuda don diabal imthecht la truaighe na n-aitesc rochan i f-fiadhnaisi na naemh. Ro imtigh immorro an diabhal iar sin ina fiadhnaisi, & nis fainic cuca doridhisi. Et reliqua.

    SCEL ELE AR MO CHUDA ANNSO.

    Mo Chuttae Rathain immorro do-rinne roind da coimhtionol & da aidhedhaibh adhaigh n-aen ann. Gach biadh immorro frisa m-benadh a lamha, no cuimledh {folio 271b} dona broccaibh no bittis uime gach lai. Adhaigh n-ann dono as-bert Mo Cuda: ‘As mór an righe-si i fuilim’, ol se, ‘.i. moirseiser & secht fichit & secht cet isin (coim)tionol-so i fuilim, & imaccallaim fri h-ainglib gach tres fer dibh, & abdhaine & cennus accam-sa forro-san, & conidh mesa misi oldas gach fer dibh-sin. Ocus ni slige nimhe dam-sa sin, & ni biu amlaidh ni bús sia, acht rachatt gusan luing ata ag imtecht a h-Eirinn, cu na rabhar da adhaigh i n-aen-ionad, acht acc aitricche ar fud an domain moir’.

    Rucc as an adhaigh-sin amhlaidh sin, & ro élo arnamarach go h-airm a m-boi Com(gh)oll, ag Tigh Teille. Amhail at-connairc cach dibh a chele .i. Mo Chuda & Com(gh)oll, bennachais cach dibh diaroile. ‘Suidh’, ol Com(gh)oll fris. ‘Ni h-ail lem’, ol Mo Cuda, ‘uair ata tinnenus form, uair ata an long oc imtecht’, ol se, ‘& as eigen damh rochtain innte’. ‘No to’, ol Com(gh)oll, ‘uair do-bhera Dia don luing


    p.311

    anadh anocht’. Suidis immorro Mo Cuda, & ros-benadh a brocca de, & amhail ro benad, as-bert Com(gh)oll: ‘Tair amach, a dhiabail’, ol se, ‘asin broig, & ni bherair lat in ettail fuarais ni as sia’. Lingid immorro an diabal as in m-broicc amach, amhail at-cuala sin, & asedh adubairt oc imtecht: ‘Ni sechbaidh deit do thégmail dia Com(g)oll no o, a Mo Cuda, uair ni leiccfind-si di adhaigh i n-aen-ionadh tú, ar in lethcumaigh do-ronais ar do bhrogaibh fein sech broccaibh an choimtionoil, uair no chumailtea do lamha doibh an tan no bithea ag roind na proinne no bidh occaibh, & ni fuarusa slighe ele cuccat acht an conair-sin namá’. Imthigis an diabal iartain, & as-bert Com(g)oll frisan naemh inntodh dia tigh, & tathaighe a trath do dhenamh. Ocus as-bert:
      1. 1] ‘Maith do chleireach beith abus no i f-foss
        2] Ocus tathaighe na trath;
        3] Do-berat demhna cuidmide
        4] ‘Spirut utmaille for cach’.
    Anais Mo Cuda abhus gan imtecht do cumachtaibh De & Com(gh)oill. Finis.

    23

    p.312