Corpus of Electronic Texts Edition
Bethada Náem nÉrenn (Author: Unknown)

Life 12

Betha M' Oeog Fearrna.

{MS page 132}

Gabhuis rí coigeadh Connacht dar bhó comainm Sena, & Eithne a bhain-cheile. Nior ginedh gin mhic ná inghine úatha. Luighsit do trosgadh go Druim Lethan fria h-oighir do fhaghbail; go b-fhacaidh an ingen aislingthe .i. ré do dhul a m-bél an righ, & do-connairc an rí maran g-cedna realta do dhul a m-béol na rioghna; & así breath rugadh ar an aislingthe-sin .i. go n-geinfidhe gin bhuadha eturtha díamadh lan béoil na n-daoine; & amhail do sheol an realta na faighe dochum Iosa, go séolfadh an realta-sin an mac-sin dochum an Spiorada Naoim. Tarla gur bha torrach an inghen an aghaidh-sin.

Luigh an ingen-so la n-aon a g-carbad go t-tarla draoi dhi. ‘Fuaim carbaid fo rígh-so’, ol se. Do-chi an dráoi an inghen 'sa charbad ana h-aonur. ‘Fil mac miorbuilech ad broinn’, ol sé, ‘dia m-bá lan beoil na n-daoine a nim & a t-talamh’.

Níor bhó cían iar sin go rug an ingen an mac, & tughadh M'oeóg do ainm fair; & ro h-oiledh go h-anoirech a m-Breghmuigh é; & an áit forar tuismhedh an mac-sin, do an ráon solus{MS page 133} deallraightech o nemh fuirte fria ré chian.

Fecht ann cuingis Ainmirech .i. rígh Eirenn, geill for Connachta, & do-berar M' Oeog a n-giallaidheacht dó. Tig croidhe & inntinn an righ for ghnúis & deilbh an mhacaoim, oir dob fhollas dó rath an Spiorada Naoim for M'oeog. ‘Eirg dot tigh’, ol an rí, ‘no an sunn gan ghiallaidheacht’. ‘Rachad’, ar M'oeog, ‘día léige na geill oile liom’. Ocus do-beir an righ ced conaire dóibh maille re bennachtain; & triallaidh gach aon acu dia áit budheisin.

Feachtus do M' Oeóg araon fría h-aoghairibh dúin an righ, dia b-facadur ocht b-fhaolchoin do amus forsan t-tréd baoi og M' Oeóg, & doníad umla iona fhiaghnaisi, & ro fech for a t-troighe. ‘Is deoin damh-sa’, ol sé, ‘caora gacha con duib’; & beirid léo. Tiaghaid na h-aodhairedha do egnach for M' Oeogh don dún; & tig buime M' Oeog forsan b-faithche. Gabhais uaman M' Oeog aga faicsin, & guides Día uma fhortacht fuirthe; & no berar ocht g-caoirigh fó dhath & ionnas na g-caorach ugad, & tiaghaid for an t-tréd; & ní fes cá h-airm as a t-tangadur.{MS page 134} Curtar M' Óeogh fría leighenn na h-eglaisi naoimi.

Feachtas do M' Oeog ag iornaighthe for diamair an fhedha go b-fhacaidh damh allta, & coin 'na lenmhuin, go ro oiris an damh


p.184

oga. Cuiris M' Oeog benn a bruit tara bennaibh día dion for na conaibh; & 'ar t-toigheacht doibh ni fuairsid lorg ná amharc fair, no gur imtigh slan iar sin fon b-fiodh.

La n-aon do M' Oeog & do deisgiobal oile, dar bó h-ainm Lasairianas, og ernaighthe a m-bun da bhile, & trom-sherc a cheile léo. ‘A Iosa’, ol síad, ‘an déoin duit ar n-eidirdhealugadh, no ar n-oirisemh ag aroile do shior’? Tuiteas bile budheas, & bile budhthuaidh don dá bhile. ‘Ro foillsighedh ar n-iomsgaradh’, ol síad, ‘tre thuitim na m-biledh’. Gabais M' Oeogh budhes, & do-ghní cathair oirbhidnech a b-Ferrna; & gabhais Lassairianus budhthuaigh, & do-ghni cathair a n-Daim Inis.

Laithe n-aon do M'oeog ag siubhal for Sliabh Betha, go ro thuit an oighche fair; go ro guidh Día uma sheoladh forsan g-conair g-cóir. Nior bhó cían go b-fhacaidh dá aingel oga{MS page 135} glacadh for a lamhaibh, go rugsad don rig-les h-e. Ocus ro thogaibh cros oirbhidnech forsan t-tulaig-sin do fhoillsiughadh na miorbhuile-sin.

Laithe do M' Oeog fria taobh Locha h-Eirne, co b-facaidh ben ana dhail, & lamh-comairt mhór fuirthe. ‘Mo mac’, ol sí, ‘do baithedh for an loch-so, & días do lenbaim oile maraon fris; & ataim-si & Eochaid a athair .i. rí an tíre, ag cuartugud naom na tíre, do faghbhail a fhesa uatha, cía h-airm a b-fuighbhemais a chorp; & asedh is-bertsad frinn, a fhios do fhagbhail úait-si’. Luigh an ingen & M' Oeog documh an phuirt, & nir fhionnsat cía cúil don loch iona rabhsad na curpa. ‘A Iosa’, ar M'oeóg, ‘Duisg mac na mná-so damh, & na curpa oile filid maráon fris’. Ocus do eirigh an mac lásan m-breithir-sin a b-fiadhnaisi M'oeog & na h-ingine. Tigh Eochaidh a athair .i. rí an tire, for an t-tulaigh, & ro iodhbhair an mac do Día & do M' Oeog a m-bith-dilsi.

Luigh M' Oeog a m-Breathnaibh go h-airm a raibhi Daibhiod Chille Muine, an t-esbudh naomtha.

Fechtas do Dhaibhiod gona mhanchaibh for{MS page 136} cenn chonnaidh, & ní ro raithigh M' Oeog íad. Báoi leabur ana fhiadhnaisi, og cantain a shalm. Ba diairmi doinenn an láoi. Baoi nech lásar mhiosgais M' Oeog forsan t-tulaidh. ‘Eirg’, ol se, ‘& beir na óc-damu aimriata ughad, nachar iomchuirset eire ríam, lat a n-deghaidh na manach, & tug oire fortha lat’. Cuires nech le M'oeog, & tuadh lais, da fhularam a cenn do tesgadh do M'oeog. Eirghes M' Oeog, & fágbhus a leabhar fosgailte fon b-fherthain; & ro umlaighsit na daim dó, & tiaghaid for diamair an fhedha a g-conair ná ro fhuilngsit riam roime dul ann; & as soirbh an t-shlighe-sin da gach aon o sin a leith.

Ocus cuires an nech-sin adubramair a thuaigh úasa do bualadh


p.185

M' Oeog, & ro lensad a dhi laim an tuadh, & ni ro fed togbhail ná turnam fuirte. Do foillsighedh sin do Daibhiod, & téid go h-airm a rabhsad, & tiaghaid don chill, & sgaraid lamha moghaidh frisan t-tuaigh; & do-geibhid an leabur gan dith gan docur ar aon-litir de.

Laithe do M' Oeog ag dul ar cenn lenna dona manchaibh, go ro bhris{MS page 137} an soitheach, go n-dechaidh an lionn fo lar. Cuirig-sium sighin dia bhais úasa, go ros-íoc, & do-bheir an lionn dochum na manach.

Ocus do-berar mac an righ amlabhar ana dhail for aon-cois, & aon-laim & áon shuil; & ro imtigh slan dia tigh iar sin la grasaib Dé & M' Oeogh.

Feacht do M' Oeog go b-facaidh nech go b-facaidh nech ana dhail, & aon-chlár aighthe lais. Cuingis a furtacht for M' Oeog ar dheirc & troighe. ‘Sirim si ar Dia fortacht fort’, ol M' Oeog; & tainic aghaidh & dealb fair mar gach n-aon oile.

Cuinges M' Oeog for Daibhiot deonughadh toighechta a n-Eirinn doridhisi. Ocus iar t-toighecht dó a n-Éirinn; ‘Cuirigh 'ar g-culaibh me dorighisi’, ol sé, ‘go h-airm a b-fuil Daibit, go ro fhoillsighe damh cía bhus anmchara damh’; & ni ro fhaomsad lucht na luinge an t-iompodh. Beires M' Oeog ceim as an luing, & siubhlaighes o tuinn go tuinn, go t-tarla aingel De dó. ‘Ni rige a les anmchara’, ol sé, ‘acht Iosa; oir ní fuil coir fort’. Triallas M' Oeog tara ais docum na h-Eirenn doridhisi. Gabhus port a n-Iobh Cinnsealaigh, & doni eglas{MS page 138} toghaidhe ann.

Do badur dá bha & laogh lais. Tig an cú allaigh for faithce na cille. ‘In do chuinged do proinne for Dhia tige’? for M' Oeog; & do-beir an laogh dó. ‘Ni tiubhraid na ba luim gin laogh’, ol an t-aoghaire ‘Eirg si día n-díul’, ol M' Oeog, og togbhail a laime ós a chionn, ‘& do-beraid loim fort amail laogh’; & do-bheirdis.

Téid sluagh a n-Uaib Cinnsealaigh la n-aon, & an tír ar cuimirce M' Oeog ina tearmann. Cuires M' Oeog tí dia bachaill a t-timcheall an bhuair; & anais an sluagh gan dul a n-diaigh an eallaigh, acht aoin-fer namá dia maithibh, & fuair bás iar t-teacht tar an t-tí dó. Ocus ro iompó an sluagh dia g-crich fein agá fhaicsin sin; & ro fhan an buar ag M' Oeog.

Feachtus do rí Ó g-Cinnsealaigh for creich, go t-tarla M' Oeog dó, & do-rad almsa dó, & teid dia thigh. Ocus gabhais saoth & galar docraidh h-e, gur sgar a spiorad ris, dar lais féin. Do foillsighedh iofrann dó, go n-greis d' anmannaibh adhuathmura ann; go t-tug anam diobh tarrang día anail forsan righ, gunas rug go{MS page 139} n-uige a bhéol é, go b-facaidh an bocht ag cur na deirce do-rad dó a m-beol na piasda; & nior sguir do


p.186

tarrang an righ, gur chuir an bocht a bachall ar béol na piasda. Duisgis an righ, & ro innis gach ní ro chonnairc. ‘Tabhair M' Oeog cugad’, ol siad, ‘& fogebha fios gach neith uadha’. ‘Is córa aisder go h-oglach n-Dé’, ol an rí; & téid go h-airm a raibhe M' Oeog. ‘Ag súd an nech día t-tugas-sa an deirc’, ol an rí, ‘& ra fhuaslaig a craos na piasda mé’. Do-bheir an rí Ferrna a m-bith-dilsi dó, & do-rinne eglas oirbinnech ann, & mairigh bhéos.

Eagainid a h-aithtreabhtaigh fria M' Oeog an baile gan uisge. ‘Tochailter libh bun an bhile ughad’, ol M' Oeog, ‘& do-gebtói tobar ann’. Ro ghniad, & ro frith. Ocus gabhais an sruth for siledh a t-torainn ferainn báoi ag nech oile fría taobh an duin.

Ocus do-tigdis ingena an baile fria a t-taobh do ionnladh & d' fothradhadh gusan t-tobar do fhoillsigh M'oeóg. ‘Na h-ionnlaidh annso’, ar M' Oeog; ‘tobar comnaighthe na manach e, & ní mna is cnesda araon fríu’. ‘Do-denam’, ar{MS page 140} síad; ‘lin-ne a leth a n-diaigh ar b-ferainn’. Luigh ingean an righ lá n-áon don tobar día fothradhadh, gur ro len gainemh & grian an tobair di. Tig a h-athair go M' Oeog do cuingidh fortachta di, & no bheradh h-é fein a m-bith-dilsi dó. Doníad samluigh.

Feachtus día n-dechaidh M' Oeog don mainisdir do fhios mhanaigh bo bháoi a t-treabhlaid. ‘Filid na manaigh uile a t-treablaid’, ol an t-ab, ‘& dentar libh-si a b-fresdal an g-cein beithi sunn’. ‘As tualaing Dia a slanughadh’, ol M' Oeog; & do-ronadh amlaidh. Teora lá dhoibh oga b-freasdal; & cuingis an t-ab for M' Oeog a b-fhagbail isna gallraib cedna; & fágbus, gér bha doirbh lais.

Ocus luigh M' Oeog go Ferrna, dia b-fhacaidh seisrech go g-cecht & go n-iarann n-arathair a toigheacht a g-cianaibh cuige; & beiris lais h-í dia tabhairt a n-almsain do ingenaibh Aodha mic Cairbre, do bí ag cinned a m-betha do Dhia. Go t-tarla bocht dó forsan g-conair, & ro sir damh for M' Oeog. Ocus do-beir dó, & beiris na daim oile go h-airm a rabsad na{MS page 141} h-ingena. Ocus ni ro fhedsad treabhadh a n-iongnais an daim adubhramair. Do-chiadh dam ag toighecht as an muir chugtha, & cuirid an cuing fair; & ro treabhadh amhail gach n-damh; & do-thigedh a t-tús gach aon laithe, & do-teigedh isin muir gach n-aghaid. Teora mí dó forsan abairt-sin.

Feachtas do M' Oeog go b-facaidh teachta Daibhit Cille Muine go h-airm a raibhe. ‘Eirg’, ol síad, go Daibit. ‘Tangadur a tíu-laithe, & beir fair ria m-bas’. Luig M' Oeog a m-Breathnaim, & do-beir comna do Daibiot. ‘Do geallas’, ol M' Oeog, ‘beith a n-Eirinn dorighisi’. ‘Eirg si’, ol Daibhiot, ‘for an t-traigh, & gibé anmann egcennais do-gebhair ann, eirg fair, & beraidh go h-Eirinn tú; & cuirfed sa t' aos cumtha ad deghaidh’. Ocus sgaraid fria aroile go m-bron & do-ghailsi, oir ba derbh


p.187

léo a n-eidirdhealughadh tre bhithe. Teid M' Oeog forsan purt, & do-geibh ainmidhe egcennsa ann nachar aithin, & teid fair, & beres go Ferrna h-e.

Ocus doni trosgadh cethracha la & adhaigh ann, amhail do-rinne Iosa & Elías & Maoisi; & ni ro chuir fainne na trualledh fair.

Feachtus do M' Oeog for bru Atha Iomdhain, & bá sennda an tan-sin{MS page 142} h-é. Go ro fiarfaidh ar a a carbaid de: ‘Cia bus bus esbudh a b-Ferrna tar t' eise’? ‘In cedna fer gebhus an t-ath ugad’, ol sé. Do-chiad buidhen a g-cenn an atha go lamhach & baosradh léo; & ba cleirigh iad-som. Ocus tig nech baoth diobh aomthus an atha, & tig forsan t-tulaigh a raibhi M' Oeog. ‘A n-aontoigh riut-sa as ail damh-sa beith’, ol sé. ‘Cia h' ainm-si’? ol M' Oeog. ‘Mo Ling’, ol sé. Do ansad araon a b-fochair a cheile go bás M' Oeog; & do goiredh easbudh a b-Ferrna do Mu Ling.

Do-clos do M' Oeog iar sin go raibhe brathair dó a n-geill ag righ O Conaill Gabhra. Luigh go dun an righ, & ro connmagh h-é teora lá & aghaidh a m-beol an dunaidh gan biadh gan digh. Ocus ro diultadh an giall do tabairt dó, & fúair inghen an righ bás an adhaidh-sin. Beiris an rioghan a h-inghen lé go h-airm a raibhi M' Oeog. ‘Duisg so damh-sa’, ol sí, ‘oir is tú ro básaigh’. Tainig cridhe M' Oeog fuirte, & doní edarguidhe for Día, & do eirigh an ingen; & ni tainic cridhe an righ for M' Oeog, & teid aleith eascaine do dhenamh fair. ‘Na h-escain an righ’, ol an ríghan, ‘acht cuir th' esgaine for an lic n-dimhoir{MS page 143} ugad’. ‘Cuirim’, ol M' Oeog; & doní di chuid don lic la breithir an naoim. Gabhais omhan an righ, & slechtaigh do M' Oeog, & tuc an braighe dó; & do-bheir Cluain Claidhmhech a m-bith-dilsi, & doní M' Oeog eglas anoraich ann, & fagbhus blogh día naomaibh ag cantain oifice Dé ann; & sgarais & an ri fria aroile fo sith & caoin-chomrac.

Feacht do M' Oeog og triall do Chaisiol go ro oirisider na h-eocha baoi fó a charbad. Ba machtnughadh leo-samh sin, go c-cualadur ín guth ainglighe úasaibh: ‘Ni do Caisil is déoin do Dhía do dula’, ol sé. ‘Fil Guaire rí Connacht a treabhlaid a g-Cill Mic Duach. Eirig si go h-airm a b-fhil sé; oir is duit do dheonaigh Día fortacht fair’. Ocus gabhus an carbad an raon go Cill Mic Duach, & ro thiormaigh Deirgh-dherc roime amhail gach magh. Go t-tarla dís dóibh, go ro chuinnigsit éolas fortha. ‘Fedha & criathra uaibh-si go Cill Mic Duach’, ol siad, ‘& mas do muinntir Día sibh, reighedh fein an t-slighe daoibh’. ‘Is éidir le Dia sin’, ol M' Oeog; & doní magh reigh don criathraigh, go n-dechadur go Cill Mic Duach. Ocus do shlanaigh M' Oeog Gúaire{MS page 144} la. grasaibh Dé, & do foillsigh dó beith triocha bliadhan a righe Connacht


p.188

go h-iomlan, & téora bliaghna diobh a t-treabhlaid; & nemh dó iar n-eag a logh a einigh & a trocaire.

La n-aon do Mh'oeog og denamh aiccechta do mac leighinn, go b-facaidh dreimire orrdha ag toirnemh fria a thaobh; & gabus M' Oeog an dreimire súas. Ocus 'ar t-toigheacht do, ro fhiarfaigh an mac leiginn dé, cía conair do-chuaidh. ‘Colam Cille 'ar n-egaibh’, ol sé, ‘glóir & oirmhidin muinntire nimhe ana dhail’, ol sé, ‘& dia moradh léo do-dhechas-sa’.

Laithe n-aon do M' Oeog, go n-dechadur buidhen la ceilg & amhainsi do cuingidh derce fair. Ocus ro fhagaibhsit a n-eduighe for diamair & folach; & do foillsighedh do M' Oeog sin; & cuiris fios for na h-eduighibh, & do-bheir a n-almsain íad do bochtaibh oile; & imthighid-siom ó M' Oeog gin edach gin almsa.

Brannamh mac Echach, ri Laighen do marb Sáranus, do Laighnibh h-e. ‘Doiligh liom-sa’, ol M' Oeog, ‘cenn na m-bocht, & dinighthéoir na b-fann; & go t-tuite an lam-sin do bhúail an fior-laith-sin’. Luidh M' Oeog go Ferrna, & téid for fert Brannaim.{MS page 145} ‘Eirg suas’, ar se, ‘a n-ainm Iosa, & follamhnaigh do righe’. Tig Brannamh as an b-fert, & téid aráon fria M' Oeog. ‘Na beir misi ar an saoghal abriosg’, ol sé, ‘léig mhé for nemh anosa’. Doni a fhaoisidin fria M' Oeog, & do-beir deonughadh dó dul for nemh.

Saranas dona luigh for fert Brannaim go n-aithrighe n-derbhair, & go n-díughaire truaigh. Tuitis a lámh de, amail ro chuinnig M' Oeog roime sin; & ba maith eisiom iar sin no go b-fhuair bás assa h-aithle.

Feachtus do M' Oeog ag cur t-shil éorna, go t-tainic oglach for an n-gort. ‘Is dealamh damh-sa’, ol sé, ‘& atá cíos trom agam tigerna oram; & is ail damh deirc do fadhbhail’. Ocus do-bheir an eorna do bí 'na ucht dó 'ar n-denam óir di. Beirios leis an t-ór diá tairbert don rí. ‘Cía o b-fhuarais an t-ór’? ol an rí. ‘M' Oeog dusrad damh’, ol an t-óglach. ‘Éirghid t-fhiacha lat’, ol an righ, ‘& beir-si an t-ór go M' Oeog’. Ro chuir M' Oeog an t-ór iona eorna, & ro fhas mar gach n-eornain.

La n-áon do M' Oeog ag denamh egalsa, & ni b-fhuair sáor día crutughadh. Gó ros bennaigh lamh dhuine día muinntir,{MS page 146} diar bhó h-ainm Goban, & togbhus an eaglas go n-dealbhadhaibh iongantachaibh, & go n-gresaibh bregha, nách raibhi samhail di, & ni rugadh buaidh saoirsechta on Goban-sin fría reimeas.

Feachtus do M' Oeog og ionnmad a h-abainn, go t-tainic aon fria dhruim, go ro chuir a dhi láim fris, go ro fhagaibh annsa linn dia


p.189

bhathadh. Luigh M' Oeog a t-tír iar sin gan taisi for fholt na erradh dó. ‘Log m' aincridhe damh, a cleirigh’, ol sé. ‘Is déoin damh-sa Día da maithiom’, ol M' Oeog, ‘& muna abartha sin, do suighfedh an talamh tú. Dena aithrighe, oir do-ghebhair bás an cethramhadh la oníu annsa ghniom do-rónais’. Ocus do fioradh son.

Laithe n-áon diar ghoid mheirlech caora do tréd M' Oeog, luigh an meirlech ros-ith an chaora don eglais do tabairt mionn innte; og glacadh na mionn do-tigedh cluasa na caorach tara beola amach.

Dia m-baoi nech uasal a Roim Letha a b-pairithlis, & ni ro fhedsad náoim naid legha fortacht fair; & tainig a n-Éirinn do iarraid M' Oeog, iar g-cloistecht a miorbuile dó; & fuair M' Oeog bas roime, & téid siom annsa n-eilitrum ionar h-iom{MS page 147} curadh M' Oeog, & do-gheibh fortacht fó cedoir do grásaibh De & M' Oeog.

Do bui nech a t-treablait a Laighnibh triocha bliadhan, dia b-fhacaidh fís .i. carbad do toigheacht do nim; cleireach aosda inn, & ban-óg. ‘Can daoibh’? ol an t-oglach. ‘Misi M' Oeog’, ol an cléirech, ‘& Brighid sunn. Amarach mo laithe-si, & a n-oirtur laithe Brigidi aníu; & tangamair anúas do moradh gloire Iosa ionur laithibh fein. Ocus bi-sí ollamh’, ol se, ‘do-ghebhair bás an tres lá, & do-gebhair an rioghacht nemhda dot anmain’. Luigh an fer naomtha sin, Fionntan a ainm, go Cill Dara a Magh Life .i. reigles la Brighid; & ro innis don phobal an aisling ad-connairc, & fuair fein bás an treas lá, amhail ro fhoillsigh M' Oeog dó, & do-choidh dochum nime.

Ro h-oirnedh Mo Ling ana easbudh a b-Ferrna tar eis M' Oeog, & ní teigeadh nech ar bith do shuan a n-iomdaigh M' Oeog. ‘Tiocfaidh diom-sa súan do dhenamh innte’, ol Mo Ling. Teid 'san iomdaigh, & ro buaidhredh & ro gallraidhedh h-é, & ni ro fhed súan innte, no gur guidh M' Oeog go diochra um fortacht fair; & do{MS page 148} fhuair fó cedoir tre guidhe M' Oeog dó. Fagbas Mo Ling an iomdhaigh, & as-bert nachar diongmhala do duine da mair dul innte.

Ocus gé do-cuaidh M' Oeog for nim, nir sguir dia mhiorbuilibh a talamh. Óir donithi lá uir, & la a earradh, & lá thaisibh slanughadh dall, & bodhar, & bacach, & na n-uile eslainte arcena. Ocus ge do innsiomair aráill do miorbuilibh M' Oeog, ní h-é a n-iomlaine do innsiomair. An dara lá do mi Febriairi do-coidh M' Oeog a n-aontaigh aingel & arcaingel, a n-aontoigh na naom Trionoide .i. Athair, & Mac, & Spiorad Naom. Amen. FINIT.


p.190